Yenidoğan Sarılığı Ne Zaman Geçer?

15 / NÄ°S
2024

YenidoÄŸan sarılığı özellikle erken doÄŸan bebeklerde sıklıkla görülen bir durumdur. KaraciÄŸer bilirubini yeterince süzemediÄŸi için ya da iç kanama veya kan enfeksiyonu gibi daha ciddi sorunlar nedeniyle ortaya çıkar. Gözde ve ciltte sararma oluÅŸması, bu hastalığın ana belirtileridir. Bu durum bulaşıcı deÄŸildir ve genellikle kendiliÄŸinden düzelir. Ancak bazen bu durum uzar ve bilirubin seviyeleri yükselebilir. Bu gibi vakalarda yeni doÄŸanlara fototerapi, intravenöz immünglobulin ve kan transfüzyonu gibi tedaviler uygulanabilir.

Yenidoğan Sarılığı Nedir?

YenidoÄŸan sarılığı kırmızı kan hücrelerinin parçalanmasından sonra salgılanan bilirubinin vücuttan yeterli miktarda atılamayarak kan içinde biriktiÄŸi bir durumdur. Bu nedenle gözler ve ciltte sararma meydana gelir. Ayrıca bilirubin, beyin dokusu baÅŸta olmak üzere diÄŸer iç organlarda da birikebilir ve bu durum ciddi saÄŸlık sorunlarına yol açabilir. Bilirubinin kan içinde biriktiÄŸi durumlar, yaÅŸamı tehdit edebilecek saÄŸlık sorunlarına neden olabilir. Bu yüzden sarılık belirtileri görüldüÄŸünde altta yatan saÄŸlık sorunu hızlı ve doÄŸru bir ÅŸekilde tespit edilmelidir. YenidoÄŸanlarda karaciÄŸer ve sindirim sistemi henüz tam olarak geliÅŸmediÄŸi için sarılık sıkça görülür. SaÄŸlıklı doÄŸan her 10 bebekten 6'sında, prematür doÄŸan her 10 bebekten ise 8'inde sarılık ortaya çıkabilir. Her ne kadar sarılık her zaman saÄŸlık problemlerine iÅŸaret etmese de bazı hastalıklarda ciddi sarılık geliÅŸebilir. Bu nedenle yenidoÄŸan sarılığı dikkate alınmalı ve altında yatan neden doÄŸru bir ÅŸekilde belirlenmelidir.

YenidoÄŸan Sarılığı ÇeÅŸitleri Nelerdir?

YenidoÄŸan bebeklerde sarılık genellikle beÅŸ farklı biçimde ortaya çıkar:

• Fizyolojik (Normal) Sarılık: Bu, en yaygın görülen sarılık tipidir ve yeni doÄŸmuÅŸ birçok bebekte karaciÄŸerin tamamen olgunlaÅŸmamış olması sebebiyle geliÅŸir. DoÄŸumdan sonraki 2-3 gün içinde baÅŸlar ve genellikle 1-2 hafta içinde kendi kendine düzelir.
• Prematür Sarılık: Fizyolojik sarılık, vaktinde doÄŸmuÅŸ bebeklerde genellikle hafif seyreder ve özel bir tedaviye ihtiyaç duymadan iyileÅŸir. Ancak prematür bebeklerde aynı bilirubin deÄŸerleri ciddi problemlere neden olabilir ve tedavi gerekliliÄŸi yaratabilir.
• Emzirme Sarılığı: BebeÄŸin yeterince anne sütü alamamasına baÄŸlı olarak geliÅŸen bu tür sarılık, anneye uygun emzirme eÄŸitimi verilmesi ve sıkça emzirilmesi ile düzelebilir.
• Anne Sütü Sarılığı: Anne sütü ile beslenen bebeklerde oldukça nadiren (%1-2 oranında) görülür. Bu durumda bilirubin seviyesinin artması, anne sütündeki belirli maddelerin varlığında olur. Bilirubin, bağırsaklar aracılığıyla atılamaz ve bu tür sarılık doÄŸumdan sonraki 3-5 gün içinde baÅŸlar, genellikle 3-12 hafta içinde kendi kendine düzelir.
• Kan Grupları UyumsuzluÄŸu (Rh veya AB0): EÄŸer bir anne kan grubu O'ya sahipse ve bebeÄŸi A veya B kan grubuna sahipse, bebekte sarılık görülmesi durumunda AB0 uyumsuzluÄŸu bulunabilir. Bu durumda anne bedeni, bebekteki kırmızı kan hücrelerinin parçalanmasına yol açan antikorlar üretir ve bu da bebeÄŸin kanındaki bilirubin seviyesinin yükselmesine neden olur. Bu tip sarılıklar genellikle ilk gün ortaya çıkar ve Anti-D Gamma Globulin enjeksiyonları veya halk dilindeki adıyla kan uyuÅŸmazlık iÄŸneleriyle tedavi edilebilir. Belirli durumlarda fototerapi uygulanması gerekebilir.

Yenidoğan Sarılığı Neden Olur?

Bilirubin, oksijen taşıma görevine sahip kırmızı kan hücrelerinde bulunan hemoglobin maddesinin metabolizması sonucunda oluÅŸur ve kana kırmızı rengi kazandırır. Hemoglobin, karaciÄŸerde parçalandığında sarı renkte bilirubin üretir ve bu molekül safra yoluyla sindirim sistemine sevk edilerek vücut dışına atılır. Ancak bağırsaklardaki bazı bilirubinler yeniden emilip kana karışır. Kan içindeki bilirubin, böbreklerde süzülerek idrarla vücuttan çıkarılabilir ve idrarın sarı rengini almasını saÄŸlar. Bu süreçte herhangi bir aksama olduÄŸunda kan içerisindeki bilirubin miktarı artar. Bu durumda bilirubin özellikle gözlerde ve deride yoÄŸunlaÅŸmaya baÅŸlar. Kandaki bilirubin seviyesinin belirli bir düzeyi aÅŸtığında ise sarılık belirtisi ortaya çıkar. YenidoÄŸanların sindirim sistemi ve karaciÄŸer iÅŸlevleri tamamen geliÅŸmediÄŸi için sarılığa daha duyarlıdır. Fakat bazı saÄŸlık sorunları ciddi sarılık semptomlarına yol açabilir. YenidoÄŸanlarda ÅŸu durumlar veya hastalıklar nedeniyle sarılık görülebilir:

• Anne Sütünün Yol Açtığı Sarılık: Anne sütünde bulunan bazı maddeler, bilirubinin bağırsaklardan yeniden emilimini ve kana karışmasını hızlandıran enzimlerin aktif hale gelmesine neden olur. Bu durum bilirubinin atılmasının azalmasına ve dolayısıyla sarılığa neden olur. Ancak bu durumda anne sütü kesilmemelidir. Genellikle bu tür bir sarılık ÅŸiddetli deÄŸildir, ancak 2 haftadan daha uzun süre devam edebilir.
• Prematüre DoÄŸum: 37. haftadan önce doÄŸan bebekler prematüre kabul edilir. Prematüre bebeklerde organların geliÅŸimi tamamlanmadığı için sarılık görülme riski daha yüksektir, özellikle sindirim sistemi tam olarak geliÅŸmediÄŸi için.
• GeliÅŸim bozuklukları: ÇeÅŸitli saÄŸlık sorunları nedeniyle anne karnında organ geliÅŸimi yetersiz olan çocuklarda, sarılığa zemin hazırlayan durumlar söz konusu olabilir.
• Kan UyumsuzluÄŸu: Anne ve bebek arasındaki kan grubu uyumsuzluÄŸunda, doÄŸum sırasında yaÅŸanan kan kaybı sonucu bebekteki kan hücreleri hasar görebilir. Bu da bilirubin üretiminin artmasına ve dolayısıyla sarılık belirtisinin ortaya çıkmasına neden olabilir.
• Enfeksiyonlar: Bebeklerde sepsis gibi ciddi enfeksiyonların seyri içerisinde sarılığın görülme ihtimali vardır.
• Safra Kanalı Hastalıkları: BebeÄŸin safra kanalları doÄŸuÅŸtan eksikse, bilirubinin karaciÄŸerden atılamaması sonucunda ağır derecede sarılık meydana gelebilir.
• Kanama: DoÄŸum sırasında veya sonrasında vücudun belirgin bir bölgesinde yaÅŸanan kanamalar, dokularda biriken kanın metabolize edilip uzaklaÅŸtırılması sürecinde bol miktarda bilirubin oluÅŸmasına ve böylece sarılık belirtisinin ortaya çıkmasına yol açabilir.
• Kan Hastalıkları: Genetik olarak hatalı kan hücrelerine sahip olan Akdeniz anemisi ve orak hücreli anemi gibi durumlarda, artan kan hücrelerinin yıkımı bilirubin üretimini ve sarılık riskini artırabilir.
• Enzim Eksiklikleri: Bazı metabolizma enzimlerinin genetik olarak yetersiz veya az olduÄŸu durumlarda, kırmızı kan hücrelerinde hasarlanma ve ağır derecede sarılık görülme ihtimali vardır.

Yenidoğan Sarılığı Nasıl Oluşur?

YenidoÄŸan sarılığı, yaklaşık her 60 bebekten birinde görülen yaygın bir saÄŸlık problemidir. Erken doÄŸan bebeklerde bu olasılık daha da artarak %80'e çıkar. YenidoÄŸanlarda rastlanan sarılık genellikle hastalığa baÄŸlı deÄŸildir ve bu sebeple fizyolojik sarılık olarak adlandırılır. Genellikle birkaç hafta içerisinde kendiliÄŸinden geçer. YenidoÄŸanlarda sarılık belirtisinin nedeni bebeÄŸin kanında aşırı miktarda bilirubin birikmesidir. Bu durum bebeÄŸin derisi ve göz beyazlarındaki sararmaya yol açar.

Sarılık, genelde baÅŸtan aÅŸağıya doÄŸru yayılır ve bacaklarda sararma, bilirubin seviyesinin önemli ölçüde yükseldiÄŸini belirtir. Pek çok bebekte görülmesine raÄŸmen bu durumun kendiliÄŸinden düzelme eÄŸiliminde olmasına karşın, hekim gözetimi gereklidir. Sarılık, kan içerisindeki bir bileÅŸen olan bilirubin seviyesinin artması ve sonucunda ciltte birikmesi ile ortaya çıkar. Bilirubin, kırmızı kan hücrelerinin parçalanma sürecinde serbest kalan bir maddedir.

Bebeklerin karaciÄŸerinin belirli bir olgunluk düzeyine ulaÅŸması bilirubinin kan temizlemesi için gerekli olduÄŸu için, karaciÄŸer bu kapasiteyi kazanana kadar ciltte ve göz beyazlar doÄŸanlarda bu durumun tespiti ve takibi oldukça önemlidir. Genellikle karaciÄŸerin olgunlaÅŸmasına baÄŸlı olarak birkaç gün veya bir hafta içinde iyileÅŸse de bazı hallerde bilirubin seviyesi aşırı yüksek olabilir ve kernikterus adı verilen beyin hasarına yol açabilecek duruma neden olabilir. Ülkemiz, kernikterus vakalarının sıklığı konusunda global ölçekte üçüncü sırada yer alır. Her ne kadar nadir görülse de bazı bebeklerde sarılığın ihmal edilmesi, saÄŸlık kuruluÅŸlarının takibi olmaması durumunda ciddi sakatlıklara yol açabilecek sorunlara sebep olabilir. Bu nedenle, sarılıkla karşı karşıya olan bebeklerin bir hafta veya on gün süresince doktor kontrolünde bulunması gerekmek

Yenidoğan Sarılık Belirtileri Nelerdir?

YenidoÄŸan sarılık belirtileri genellikle yaÅŸamın ikinci ve dördüncü günleri arasında gözlemlenir. DoÄŸum sonrası bilirubin üretiminin hızına baÄŸlı olarak belirti ortaya çıkma zamanı ve süresi deÄŸiÅŸebilir. EÄŸer altta yatan ciddi saÄŸlık problemleri varsa, ilk 24 saat içinde bile sarılık meydana gelebilir; bu durum ciddi hastalığın iÅŸareti olabilir. SaÄŸlıklı yenidoÄŸanlarda ise, sarılık seviyesi üçüncü ile yedinci gün arasında en yüksek düzeye çıkar ve ardından azalarak tamamen kaybolur.

Bir hafta sonrasında kaybolmayan veya iki haftadan daha uzun süre devam eden sarılık durumlarında, altta yatan bir saÄŸlık sorunu olabileceÄŸi düÅŸünülerek araÅŸtırma yapılmalıdır. Bilirubin seviyesi aşırı yükseldiÄŸinde, bu bileÅŸen beyin dokusunda birikme eÄŸilimindedir ve ciddi beyin zararına neden olabilir. Kernikterus adı verilen bu klinik durumda belirtilerin yönetimi zorlaÅŸabilir ve kalıcı hasarlara yol açabilir, dolayısıyla bunun önlenmesi büyük önem taşır. Yeni doÄŸanlarda aÅŸağıdaki sarılık durumları patolojik olarak kabul edilir ve altta yatan hastalıkların araÅŸtırılması gerekmektedir. Belirtiler ise aÅŸağıdaki gibidir:

• Hayatın ilk 24 saatinden itibaren görülen sarılık
• Hızlı yayılan ya da ÅŸiddetle artan sarılık
• 38 derece ve üzerindeki ateÅŸ
• Beslenme problemleri, emzirmede zorluk
• Bebekte genel halsizlik, uykulu hali ve çevreye ilgisizlik
• Sık aÄŸlama krizleri

Yenidoğan Sarılığı Tanısı Nasıl Konur?

YenidoÄŸan sarılığı belirtileri teÅŸhisi klinik muayene ile konulabilir. Ancak tedavi ihtiyacının belirlenmesi için kanındaki bilirubin seviyesi incelenmeli olabilir. Bilirubin kan içerisinde iki farklı formda bulunur: Direkt ve indirekt bilirubin. Bu formların yüksekliÄŸi, durumun karaciÄŸer veya safra yolları ile iliÅŸ doktorlara önemli bilgiler saÄŸlar. Ayrıca, sarılığın nedenini belirlemek için doktor ek testler isteyebilir. Bu testler arasında kan ve idrar testleri, beyin ve karın ultrasonu bulunabilir.

Yenidoğan Sarılığı Tedavisinde Neler Yapılır?

Fizyolojik sebeplere dayalı olarak ortaya çıkan yenidoÄŸan sarılık deÄŸerleri genellikle ek bir tedavi gerektirmeden sadece sürekli gözlem altında tutulması ile kontrol altına alınabilir. BebeÄŸin düzenli ve yeterli miktarda anne sütü almasıyla, sarılık 2 hafta içinde tamamen geçer. Bununla birlikte, ciddi bilirubin seviye yükselmesi olan veya patolojik sarılığı olduÄŸu düÅŸünülen hastalar için ek tedavi yöntemleri kullanılmalıdır. YenidoÄŸanlarda patolojik sarılık tedavisinin hedefi, kan bilirubin seviyesini düÅŸürmektir. Bu amaçla iki ayrı teknik kullanılır. Ä°lk teknik olan fototerapi, belirli dalga boylarındaki ultraviyole ışığın kullanılmasıyla bilirubinin kimyasal yapısını deÄŸiÅŸtirerek vücuttan atılmasını kolaylaÅŸtırır. DiÄŸer tedavi tekniÄŸi ise exchange transfüzyondur; burada yüksek bilirubinli yenidoÄŸanda kanın belli bir kısmı taze tam kan ile deÄŸiÅŸtirilir. Tedavinin baÅŸarıyla gerçekleÅŸmesi için bebeÄŸin sürekli olarak izlenmesi gerekmektedir.

KAYNAK:

https://www.nhs.uk/conditions/jaundice-newborn/

SIK SORULAN SORULAR