Dünya Ankilozan Spondilit Günü
Ankilozan Spondilit: Nedenleri, Belirtileri ve Tedavisi
Omurganın ve vücudun diğer bölgelerinin iltihaplandığı bir romatizma hastalığıdır. Leğen kemiği ve omurgadaki eklemleri tutan ankilozan spondilit, en çok bel ağrısı ile belli olur. Ancak bel ağrısı şikayeti ile doktora başvuran hastalara yanlış bel fıtığı teşhisi konulması bu durumun erken evrede teşhis edilmesini engeller.
Toplumsal farkındalık yaratmak amacıyla her mayıs ayının ilk cumartesi günü ‘Dünya Ankilozan Spondilit Günü’ olarak kabul edilir. Peki, ankilozan spondilit nedir? Belirtileri ve tedavisi nasıldır?
Halk arasından bel ya da omurga romatizması olarak da bilinen ankilozan spondilit, genellikle genç yaşlarda ortaya çıkar. Omurga ile kalça kemiği arasında bulunan eklemi etkileyen iltihaplı ve ağrılı ve bir romatizma türüdür. İltihaplanma ile bu iki kemik birleşir ve tek bir kemik haline gelir. Bu durumdan leğen kemikleri ile omurganın alt bölümü arasından kalan bölge genellikle ilk etkilenir. Ancak zamanla hastalığın ilerlemesi ile bu durum tüm omurga boyunca etkisini göstermeye başlar. Bu etki, hastanın bel bölgesi başta olmak üzere ayak bileği, kalça, diz, omurga, diğer eklemlerde iltihaplanma oluşmasına ve buna bağlı olarak da kişide zamanla hareket kısıtlanmalarının yaşanmasına neden olur.
Ayrıca omurganın alt bölümünden başlayarak boyun bölgesine kadar olan tüm disk kenarları ve bağlarda da iltihaplanma ve iltihaplanma sonrasında kemikleşme görülür. Bunun bir sonucu olarak da omurganın üstünde ön tarafa doğru bir eğrilik meydana gelir. Kişinin yaşam kalitesini olumsuz etkileyen bu durumun seyri ve şiddeti kişiden kişiye farklılık gösterir. Hastaların büyük bir bölümü kendi başlarına hayatlarına devam edebilir ancak hastalığı ilerleme gösterdiği bazı hastalarda omurga hareketi bütünüyle kısıtlanabilir. Hastalık belirli dönemlerde atağa geçer ve hastalığın seyri bu dönemlerde artar. Çok nadir görülen bir rahatsızlık olması nedeniyle genellikle kemik erimesi, bel fıtığı ve kireçlenme gibi rahatsızlıklarla karıştırılır.
Ankilozan Spondilit Nedenleri
Ankilozan spondilit, sebebi kesin olarak bilinen bir rahatsızlık değildir. Ancak bu rahatsızlıkta kişinin genetiği ve yatkınlığı önemlidir. Ankilozan spondiliti olan hastaların büyük bir bölümünde HLA-B27 adı verilen bir gen bulunur. Hastalara yapılan tetkiklerde bulunan bu gen, ankilozan spondilit olasılığını artırır ancak tek başına hastalığa işaret etmez. Bu genin dışında kişide tetikleyici bazı faktörlerin bulunması gerekir ve bu faktörlerden en önemlisi de mikro bakterilerdir.
Ankilozan Spondilit Belirtileri
İlk ve en temel belirti, bel ağrısıdır. Ankilozan spondilit rahatsızlığında görülen bel ağrısı diğer ağrılardan farklı olarak dinlenmeyle geçmez ya da zorlanmaya bağlı olarak gelişmez. Ankilozan spondilitte iltihaba bağlı bir ağrı söz konusudur. Teşhise yardımcı olan belirtiler aşağıdaki gibidir:
- Bel ağrısının 40 yaşından önce başlaması
- Ağrının dinlenme ile geçmemesi ancak egzersizle düzelmesi
- Kişinin ağrı nedeniyle gece uykusundan uyanması ve sabah tutukluk yaşaması
- Hareketlerde kısıtlanma
- Şikayetlerin 3 aydan fazla sürmesi
- Omurganın öne doğru eğilmesi
Ankilozan Spondilit Görülme Sıklığı
Ankilozan spondilit rahatsızlığı yaş ve cinsiyete göre değişir ve genellikle 40 yaşından önce gelişim gösterir. Erkeklerde görülme riski kadınlara göre 3 kat fazla olan ankilozan spondilitin dünyada görülme sıklığı %0.6 ile %1.4 arasındadır. Bu oran Türkiye’de ise %0.5 yani 200 kişiden 1’indedir.
Ankilozan Spondilit Tanısı
Ankilozan spondilit tanısında klinik muayene oldukça önemli. Durumun teşhisi romatoloji hekimi tarafından konur. Boyun, bel ve omuz omurlarındaki ağrı şikayetleri 3 aydan uzun süren hastaların hikayesi, muayenede kapsamlı bir şekilde dinlenir ve ardından ailede bu hastalığın varlığı sorgulanır. Ardından kişiye fiziki muayene uygulanır ve hareket kısıtlılığı testleri uygulanır. Muayenede kişinin nefes alıp vermesi sırasında göğüs bölgesinde oluşan şişmenin seyri, bacak hareketleri ve omur eklemleri detaylı olarak incelenir. Muayenede gerekli durumlarda hastadan laboratuvar ve radyolojik görüntüleme testleri istenir. Tüm bu aşamaların bütününde teşhis romatoloji uzmanı tarafından kolayca koyabilir.
Ankilozan Spondilit Tedavisi
Hastanın konu hakkında bilgilendirilmesi, egzersizi hayatına dahil etmesi ve bu süreçte kullanıyorsa sigarayı bırakması tedavinin seyri için oldukça önemli. Tedavi sürecine hastalığın ilerlemesini azaltmak ve gerilemesini sağlamak adına ilaç tedavisine başlanır. Böylelikle hastanın hareket kısıtlılığı yaşamaması ya da yaşıyorsa hareket etme kabiliyetini geri kazanması sağlanır. Bu süreçte omurga ve eklemlerdeki ağrı, iltihaplanma gibi durumların azaltılmasına yönelik tedavi de uygulanır. Kesin tedavisi bulunmayan ve kişinin ömür boyu yaşayacağı bir hastalık olan ankilozan spondilitte doktorların en büyük amacı, kişinin yaşadığı şikayetleri azaltmak ve yaşam kalitesinin iyileşmesini sağlamaktır.
İlaçla tedavi sürecinde ağrı kesicilerin fayda etmemesi durumlarda hastaya romatoloji uzmanının gerekli gördüğü durumlarda biyolojik ilaç verilir. Bu tedaviye ek olarak hekimin yönlendirmesi ile fizyoterapist tarafından hastanın durumuna özel olarak egzersiz ve spor programı verilir. Böylelikle hastanın dayanıklılığı, hareket etme kabiliyeti ve kuvvetinin artması amaçlanır. Bu süreçte hastaya destekleyici tedavi olarak verilen egzersiz, hastalığın ilerlemesini durdurmada yardımcı etki gösterir. Bu egzersizler de kalça, boyun, omuz ve solunum egzersizleri şeklinde kişiye özel planlanır. Ancak tedavi sürecinde hastanın dikkat etmesi gereken bazı durumlar bulunur:
- Hastalığın akut atak döneminde egzersiz yapılmamalıdır.
- Egzersiz yapılırken ağrılar artıyorsa program mutlaka değiştirilmelidir.
- Egzersiz programı eklem ve kaslara zarar vermeyecek şekilde planlanmış olmalıdır.
- Egzersizler önerildiği kadar ve önerildiği sıklıkla yapılmalıdır.
- Sert ve ani hareketlerden kaçınılmalıdır.
