Çağımızın Hastalığı: COVID-19 Kaynaklı da Olabilen Beyin Sisi

 

Modern hayat, birçok konuda hayatı kolaylaÅŸtıran yenilikleri beraberinde getirirken insan doÄŸasına ters düÅŸen durumlar da yaratabilir. Modern yaÅŸam ÅŸeklinin ve insan doÄŸasının birbiriyle uyumsuz olması ile de beyin sisi denilen bir durum ortaya çıkabilir. Özellikle de son yıllarda dünya genelini etkileÅŸmiÅŸ olan COVID-19 salgını da düÅŸünce ve fikirlerin belirsizleÅŸmesi ÅŸeklinde ortaya çıkan zihin bulanıklığı odaklanamama durumunda etkili. Pandemi sürecinde karantina önlemlerinin artması pek çok kiÅŸide unutkanlık, odaklanamama, uyku sorunları ve karamsarlık gibi problemleri de beraberinde getirmiÅŸ durumda. KiÅŸide zihinsel iÅŸlev bozukluÄŸuna neden olarak yaÅŸam kalitesini ciddi anlamda düÅŸüren bu durum, günlük hayat akışında aniden beynin durduÄŸu ve yavaÅŸ çalıştığı hissini yaÅŸatabilir.

Ağır geçen COVID-19 vakaları, bu konuda semptomlar geliÅŸtirmede yüksek risk altında. Hastalık süresinin uzaması ile durumun oluÅŸma riski de artabilir. Bir modern çaÄŸ hastalığı olan beyin sesi unutkanlık, dikkat dağınıklığı, konuÅŸma esnasında kelimenin devamını hatırlayamama, dalgınlık hali, uyku problemleri yaÅŸama, bilgisayar ve araba kullanmada güçlük yaÅŸamaya baÅŸlama, kararsızlık ve baÅŸlanan iÅŸi bitirememe gibi geniÅŸ bir ÅŸikayet yelpazesine sahip. Peki, beyin sisi nedir? Ä°ÅŸte bu sorunun yanıtı!

Beyin Sisi Nedir?

Beyin sisi daha öncelerden de görülen ancak koronavirüs enfeksiyonu ile daha da sık karşılaşılan bir saÄŸlık sorunu. Bilinç bulanıklığı olarak da adlandırılabilen bu durum, Koronavirüs enfeksiyonunu ağır geçiren kiÅŸilerde daha sık görülür. Bu beyinde prefrontal korteks denilen alanın etkilenmesi sonucu ortaya çıkan bir zihinsel iÅŸlev bozukluÄŸudur. Günlük yaÅŸantıda aniden beynin durduÄŸu veya yavaÅŸ çalıştığı hissine neden olur. Bu durum bazen stresten kaynaklanacağı gibi herhangi bir saÄŸlık sorununa da baÄŸlanabilir.

Beyin Sisinin Belirtileri Nelerdir?

Beyin sisi belirtileri arasında en önemlisi unutkanlık. Durumu yaÅŸayan kiÅŸi konuÅŸurken kelimeleri bulamama, dikkat dağınıklığı, konsantrasyon kaybı, okuduÄŸunu anlayamama, baÅŸladığı iÅŸi bitirememe, iki iÅŸi aynı anda yapamama, daha evvel yaptığı iÅŸleri yetiÅŸtirememe, mental performans gerektiren herhangi bir iÅŸte zorluk çekme, tepkisellik, kolay öfkelenme, uyku bozuklukları gibi ÅŸikayetler yaÅŸar. Sisli beyin belirtileri geniÅŸ kapsamlı olarak da aÅŸağıdaki gibi sırlanabilir:

 

• Araba sürme ve bilgisayar kullanma gibi iÅŸlerde beceri kaybı yaÅŸama
• Unutkanlık
• Sinirlilik hali
• Uykudan yorgun uyanma
• Dikkat dağınıklığı
• Uykuya dalamama ya da sürekli uykulu hissetme
• Konsantrasyon bozukluÄŸu
• KonuÅŸurken ya da yazarken kelimeleri bulmada güçlük çekme
• Çevreden kopuk hissetme
• BaÅŸlanan iÅŸi bitirememe
• Ä°ki iÅŸi aynı anda yapamama
• Kullanılan eÅŸyaları bulamama ya da sık sık kaybetme
• Kararsızlık
• Tepkisel davranma
• Çene ve eklemlerde sorunlar
• DiÅŸ sorunlarının yaÅŸanması
• Bağırsak saÄŸlığının bozulması

 

Beyin Sisinin OluÅŸma Nedenleri Nelerdir?

“Beyin sisi neden olur?” sorusu hastalık hakkında merak edilen konuların başında gelir. Beyin sisi olarak adlandırılan durum, farklı nedenlerin sonucunda yaÅŸanır. Bu nedenler herkes özelinde farklıdır. “Bilinç bulanıklığı neden olur?” sorusunun yanıtı aÅŸağıdaki gibidir:

 

• Aşırı çay ve kahve tüketimi
• B vitamini eksikliÄŸi
• Demir eksikliÄŸi
• D vitamini eksikliÄŸi
• Düzensiz ve yetersiz beslenme
• Bağırsak geçirgenliÄŸi
• Kansızlık
• Tiroit sorunları
• YoÄŸun tempoda çalışma
• Åžeker hastalığı
• Uyku problemleri
• Magnezyum eksikliÄŸi
• Metilasyon bozukluÄŸu
• Hormonal dengesizlikler
• Kan-beyin bariyerinin bozulması
• Kronik toksin yükü ve enflamasyon

 

Kronik Yorgunluk Sendromu (KYS)

Nedenleri tam olarak tespit edilmemiÅŸ olsa da beyin sisine yol açtığı rapor edilen en önemli olgulardan biri de kronik yorgunluk sendromudur. Bu sendrom kiÅŸide hem fiziksel hem de biliÅŸsel olarak kendini gösterir ve genellikle 6 aydan uzun süren yorgunluk durumu ile kiÅŸinin yaÅŸam kalitesini olumsuz etkiler. Bu sendromun nedeni, azalmış beyin kan akımıdır. Bunun yanında yapılan MR ve çeÅŸitli tarama testleri sonucunda bu sendroma sahip kiÅŸilerin zorluk gerektiren zihinsel görevleri yerine getirmek için beyinde gerekli olan bölgelerin normalden yüksek aktivite sergilemesi gerekir. Sendromun bir diÄŸer nedeni de ortostatik intoleranstır. Ortostatik intolerans, uzun süre hareketsiz bir pozisyondan aniden harekete geçme ile geliÅŸen durumu tanımlar.

Azalmış Sosyal Etkileşim

Beyin sisine neden olan en önemli faktörlerden biri de azalmış sosyal etkileÅŸim ve kiÅŸinin tekdüze bir hayat geçirmesidir. Her günü aynı iÅŸleri yaparak ve aynı rutinde yaÅŸayarak geçirme sonucunda beyin kendini tasarruf moduna alır. Bu durumun yaÅŸanmasını önlemek adına günlük akışta ufak deÄŸiÅŸiklikler yapılması önemlidir. Her günün aynı akışta geçirilmesi ve sosyalleÅŸmeden uzak durulması, beynin hatıraları iÅŸleme mekanizmasını etkiler.

COVID-19

Koronavirüs dönemi hem yarattığı viral enfeksiyon hem de zorunlu evde izolasyon nedeniyle beyin sisine neden olan faktörlerden biridir. Yapılan son çalışmalarında desteklediÄŸi koronavirüs, belirli bir beyin hücrelerine direkt saldırıp beyindeki kan akımını azaltır ya da beyin hücrelerine zarar verebilecek bağışıklığı uyarır.

Ä°nflamasyon

Nörolojik bozuklukların nedenlerinden biri olarak kabul edilen nöroinflamasyon, beyin sisinin yaÅŸanmasına da katkıda bulunur.

Anksiyete

Kaygı bozukluÄŸu olarak da adlandırılan anksiyete, zihinsel kaynakları tüketen ve beyni yoran bir faktör olarak tanımlanır. Bu durumun içinde olan birey, rutin hayattaki görevlerine odaklanabilmek için fzla çaba sarf edebilir ve bu nedenle de beyin sisi yaÅŸanabilir.

Beyin Sisi Nasıl Tedavi Edilir?

Beyin sisi tedavisi için unutkanlık yapabilecek diÄŸer zihinsel nedenleri aradan çıkarabilmek için tanı amaçlı kan tetkikler, nöropsikolojik testler ve görüntülemeler kullanılır. Bu durumun tedavisinde eÄŸer koronavirüs enfeksiyonu dışında bir neden tespit edilirse ilk olarak tespit edilen durum tedavi edilir. Bunun dışında rutin tedavide bol sıvı, Omega 3 ve Omega 6 bakımından zengin gıdalar, sigara ve alkolden uzak bir yaÅŸam, tepkisellik, kolay öfkelenme uyku bozukluÄŸu varsa psikolojik destek tavsiye edilir. KiÅŸinin beslenmesine dikkat etmesi de önemlidir. Åžekerden, glütenden ve süt ürünlerinden uzak durması ve beslenme rutinine taze sebze, taze meyve, doymamış yaÄŸ, iÅŸlenmemiÅŸ protein kaynaklarını dahil etmesi de gerekir. Düzenli ve yeterli uyku da beyin sisi tedavi sürecinde gereklidir. Bunun yanında kiÅŸinin fiziksel aktivitesini artırması da tavsiyeler arasındadır. Günlük 20 dakikalık yürüyüÅŸler dahi beyin sisi ile mücadelede etkilidir.

KiÅŸinin sosyal yaÅŸamında biliÅŸsel fonksiyonlarını kısıtlaması da yaÅŸam kalitesini ciddi anlamda düÅŸürür. Bu nedenle aktif bir sosyal yaÅŸam kurulmasına özen gösterilmeli ve günlük akışa sosyal aktiviteler dahil edilmelidir. Ağır metal toksisitesi yaÅŸanmasına karşı birtakım önlemlerin alınması da önemlidir. Bu nedenle mutfakta saÄŸlıklı metal gereçlere yer verilmeli, deniz ürünleri güvenilir yerlerden alınmalı, deterjan ve kimyasallardan uzak durulmalıdır. Gerekli önlemlerin alınmasının ardından rutin hayatta önemli iÅŸler küçük adımlara bölünmeli ve not alınmalıdır. Yapılacaklar ve randevular günlük ve haftalık olarak planlamalı ve bir takvim üzerinden takip etmelisiniz. Telefona hatırlatıcı eklemeniz de hayatınızı kolaylaÅŸtırır.

Beyin Sisini Önlemek Ä°çin Neler Yapılabilir?

Psikolojik bilinç bulanıklığı önlenmesi için ilk olarak nöroloÄŸa görünmeli ve detaylı bir tarama yaptırılmalıdır. Ardından beslenme düzeninde birtakım iyileÅŸtirilmeler yapılmalı ve beslenmeye dikkat edilmelidir. Karbonhidrat yalnızca avokado, fındık ve tohum gibi besinlerden alınmalıdır. Åžeker ve iÅŸlenmiÅŸ gıdalardan da bu dönemde uzak durulmalıdır. ÇiÄŸ sebze tüketimi de artırılmalıdır. Bilinç bulanıklığı yaÅŸayanlar için düzenli uyku önerilenler arasındadır. Bu nedenle her gece aynı saatte yataÄŸa girilmelidir. Bu dönemde meditasyon gibi rahatlatıcı aktiviteler günlük akışa dahil edilmelidir.

Ne Zaman Doktora Danışılmalı?

Beyin sisi ilaç tedavisi ve gerekli iyileÅŸme süreci için doÄŸru zamanda doktora baÅŸvurulmalıdır. Günlük hayatta fiziksel olarak aktif olduktan sonra yorgunluk yaÅŸanıyor, uyku sorunları nedeniyle uyku düzeni bozuluyor, yoÄŸun stresli bir dönemden geçiliyorsa bu durumlara neden olabilecek faktörlerden kaçınılmalıdır. Kaçınılma yeterli olmuyor ve bu faktörler kiÅŸinin yaÅŸam kalitesini olumsuz yönde etkiliyorsa mutlaka bir doktora baÅŸvurulmalıdır.