Çocuklarda Tuvalet Eğitimi Nasıl Olmalıdır?

 

“Tuvalet eğitimine ne zaman başlanmalı?” sorusu aileler için hep bir belirsizlik olmuştur. Burada bakılması gereken en önemli kriter çocuğun tuvalet eğitimine psikolojik ve fizyolojik olarak hazır olmasıdır. Çocuk fizyolojik olarak hazır değilse, kas ve sinir sistemini yeterince kontrol edebilecek durumda değilse başlanan eğitim başarısız olacaktır. Tuvalet eğitimi birkaç günde hallolması beklenen bir eğitim değildir. Bazen birkaç hafta sürebilir. Aileler bu konuda sabırlı olmalıdır. Çocuğunuzun bez kuruluğu 3 saat sürüyor ise bu kas kontrolünün geliştiği anlamına gelir. Peki başka hangi detaylar çocuğun bu eğitime hazır olduğunu gösterir? Bu yazımızda Hospitalpark Darıca Hastanesi Psikoloji Bölümü’nden Sena Cabbar, “Çocuklarda tuvalet eğitimi nasıl olmalıdır?” sorusu hakkında önemli bilgiler verdi.

Tuvalet Eğitimi Nedir?

Tuvalet eğitimi; çocuğun hem uyku hem de uyanıklık durumunda dışkı ve idrarını kontrol edebilmesi, tuvaletinin geldiğini fark etmesi ve tuvalete giderek bu ihtiyacı gidermesi için verilen bir eğitimdir. Çocuğun gelişiminde önemli bir yere sahip olan bu eğitim çocuğun sosyal gelişiminde de önemli bir basmaktır. Bu nedenle süreci büyük bir sabırla ve anlayışla yönetmeniz önemlidir. Çünkü tuvalet eğitimine başladığınız anda tekrar beze dönemezsiniz. Çocuk artık tuvaleti geldiğinde beze değil lazımlığa yapması gerektiğini anlamalıdır. Tuvalet eğitimiyle birlikte bez kullanılmaya devam ederseniz çocuk bu rahatlığı bırakmak istemez ve nasıl olsa bezim var diyerek aileyi bilgilendirme ihtiyacı hissetmez. En önemli konulardan biri de çocuğun peşinde tuvalet için koşmamaktır. Fazla müdahaleci ebeveynlerle yetişen çocuklar tuvaletlerini tutabildiklerini fark ettiklerinde bunu vermek istemezler. Ebeveynler çocuklarına fazla müdahaleyi kesip, çocuk tuvalet alışkanlığının ailesi için değil kendisi için önemli olduğunu fark edecektir. Peki, çocuklarda tuvalet eğitimi nasıl verilir?

Tuvalet Eğitimine Başlarken

“Tuvalet eğitimi nasıl verilir?” diye merak ediyorsanız işte bazı ipuçları:

• Bu eğitime başlarken tuvalet eğitimi çizelgesi ile kuru kalma süresini belirleyebilirsiniz. Bu çizelgeye baktığınızda çocuğunuz gün içinde en az 2 saat boyunca kuru kalmalı.
• Ardından bir oturak ya da lazımlık temin etmelisiniz. Bu alışverişi çocukla birlikte yapılabilirsiniz.
• Alışverişin ardından çocuğun birkaç gün boyunca oturak ya da lazımlığa alışmasını da ayrıca beklemelisiniz. Lazımlık bu süreçte çocuğun rahatlıkla ulaşabileceği bir yerde olmalı.
• Çocuğu lazımlık / oturağa alıştırırken birlikte önce giyinip ardından da bez ile daha sonraki aşamada da bezi çıkararak kısa oturma denemeleri yapmayı da ihmal etmemelisiniz.
• Bu alışma sürecinde konu ile ilgili çocukla konuşmak da son derece önemli. Bu konuşmalarda büyükler tuvalet ihtiyacını nerede gideriyor, altın kuru kalmasının iyi bir şey olduğu gibi diyalogları kurabilirsiniz.

Tuvalet Eğitimi Çizelgesi

Sizin için hazırladığınız tuvalet eğitimi çizelgesi ile eğitim sürecini daha konforlu kılabilirsiniz.

Tuvalet Eğitimine Ne Zaman ve Nasıl Başlanmalı?

“Çocuklarda tuvalet eğitimi ne zaman başlar?” sorusunun yanıtını bilmek doğru bir eğitim vermek adına önemlidir. Uzmanlara göre bu dönem için en ideal dönem çocuğun 18 ay ile 30 ay aralığı. Ancak her çocuğun duygusal ve fiziksel gelişimi birbirinden farklı sürede gerçekleşebilir. Dolayısıyla da bu eğitimin zamanlaması için belli bir dönem vermek çok da mümkün değil. Bu nedenle çocuğun fiziksel ve duygusal gelişimini iyi gözlemlemelisiniz. Çocuğun uygun olmadığı bir dönemde bu eğitime başladığınızda çocuğunuzla istenmeyen çatışmalar yaşayabilir ve korkular kazanmasına neden olabilirsiniz. Çocuğunuz bu eğitime uygun olduğuna dair fizikseli ruhsal ve zihinsel işaretler veriyorsa ve eğitim için gerekli ön hazırlığı yaptıysanız eğitime başlayabilirsiniz. Peki nasıl başlamalısınız? İşte bu sorunun yanıtı:

• Başlarken bir rutin oluşturmaya ve bu rutine bağlı kalmaya özen göstermelisiniz. Sıvı alımından 45 dakika ya da 1 saat sonra, sabahları ve gün içinde 2-3 saat ara ile çocuğunuzu oturağa oturmalısınız. Ayrıca öğünlerden sonra da 5 dakika kadar oturmasını sağlayabilirsiniz. Yemeklerden 20-30 dakika sonrası gastrokolik refleksin etkisiyle doğru bir zaman olabilir.
• Çocuğun bakımı ile ilgilenen herkesin bu rutine uymasına da ayrıca dikkat etmelisiniz.
• Çocuğunuz tuvaleti her kullandığında çabasını övmeyi de ihmal etmeyin. Ancak bu süreci ödül ve cezayla pekiştirmemeniz ayrıca önemli.
• Çocuk bu süreçte altına kaçırdığında ya da tuvaletini yere damlattığında kızmayın ve ceza vermeyin.

Tuvalet Eğitimine Hazır Olma İşaretleri

“Konuşmayan çocuğa tuvalet eğitimi nasıl verilir? Çocuğun tuvalet eğitimine hazır olduğu nasıl anlaşılır?” diye merak ediyorsanız işte yanıtı:

Fiziksel belirtiler	Zihinsel belirtiler	Ruhsal belirtiler
Uykudan kuru kalkma	Tuvaleti geldiğini söyleme	Altının kirli olmasından rahatsız olma
Gün içinde 2 saatten uzun süre kuru kalma	Söylenenleri yapma	Tuvalette 5-10 dakika oturabilme
Islak bez sayısında azalma	Kaka ya da çiş ayrımını yapma	Büyüklerin nasıl tuvalet yaptığını merak etme
Bağırsak hareketlerinin düzene girmesi
Çocuğun oturma, yürüme ve çömelme gibi hareketleri rahat yapması
Pantolonunu giyebilmesi
Islak ve kuru arasındaki ayrımı fark edebilmesi

 

Yaşa Göre Tuvalet Eğitimi

18 ve 21 aylık bebek tuvalet eğitimi

Çocuk bu dönemde mesane ve bağırsak sistemi için gerekli olan kas kontrolünü kazanır. Bu dönemde ayrıca çocuğun beden fonksiyonlarına olan duyarlılığında da artış olur ve bunları zamanla ifade edebilir. Bu dönemdeki çocuklar ihtiyaç ve isteklerini de açıkça ifade etmeye başlar.

“2 yaşındaki çocuğa tuvalet eğitimi nasıl verilir?” sorusu merak edenler için şu şekilde yanıtlanabilir:

2 yaş tuvalet eğitimi

Bu dönemdeki çocukların en önemli özelliği amaca yönelik çalışmalarda sabırlı olmalarıdır. Bunun yanında bu dönemdeki çocuklar ebeveynlerini örnek alır ve taklit edebilir. Bu özelliği tuvalet eğitiminde de kullanabilir. Bu nedenle 2 yaş erkek çocuğu tuvalet eğitimi ve kız çocuğu tuvalet eğitimi için konforludur.

Peki, 3 yaşındaki çocuğa tuvalet eğitimi nasıl verilir?

3-5 yaş erkek çocuğu tuvalet eğitimi

3 yaşında tuvalet eğitimi kreş dönemine de denk geldiğinden ideal bir dönemdir. Bu dönemde eğitim verirken çocuğunuzu yarım saatte bir tuvalete götürmeli ve lazımlığa oturtmalısınız. Bu rutine uyduğunuzda çocuk ilerleyen günlerde tuvaletinin geldiğini kendi haber verebilir. Bu süreçte çocuğunuzun geve yatağına yapmasında endişe duyuyorsanız bu dönemde çocuk gece uyuduğunda bez takabilir ve sabah uyanmadan çıkarabilirsiniz.

Çocuklarda Tuvalet Eğitimi Gece Nasıl Verilir?

“Tuvalet eğitiminde gece kaç kere kaldırılmalı?” sorusu tuvalet eğitimi sürecinde olan ebeveynlerin en çok merak ettiği konular arasında. Çocuk ve bebeklerde tuvalet eğitimi gece de belli bir rutinde ilerlemelidir. Bu süreçte çocuğunuz gündüz saatlerinde bol sıvı içebilir ancak sıvı besinleri çocuğunuz yatmadan en az 1 saat önce kesilmelisiniz. Susamaya neden olacağından tatlı, tuzlu ve yağlı yiyecekleri de akşam öğününde vermemeye dikkat etmelisiniz.

Tuvalet Eğitimine Kaç Yaşından Sonra Geç Kalınmış Olur?

4 yaş ve sonrasında verilmeye başlanan çocuklarda tuvalet eğitimi geç kalınmış sayılır.

Bebekler Tuvalet Eğitimine Ne Zaman Hazır Olur?

Bebeklerde tuvalet eğitimi oldukça önemli bir süreçtir. Bu nedenle bu dönemde vereceğiniz eğitimin yöntemi ve veriliş şeklini iyi seçmeli, yapamayacağınızı düşünüyorsanız “Bebek ve çocuğa tuvalet eğitimi nasıl verilir?” sorusunun yanıtını mutlaka bir uzmandan almalısınız. Bu süreçte ilk olarak “Bebeklerde tuvalet eğitimi kaç yaşında başlanmalı?” sorusuna yanıt aramalısınız. Bebekler bu eğitime hazır olduklarını çeşitli belirtilerle gösterebilir. Bu belirtiler de genellikle 2 yaştan sonrasıdır ancak bazı bebekler 18. aydan itibaren hazır olduklarını gösterebilir. Peki bebeklere tuvalet eğitimi nasıl verilir? Bu eğitim genellikle bebeğin tuvalet ihtiyacında tuvalete götürülüp ihtiyacını gidermesi için yönlendirilmesi ve bu süreçte sabırla beklenmesi ile gerçekleşir.

Tuvalet Eğitimi Verilirken Nelere Dikkat Edilmelidir?

“Kakasını tuvalete yapmak istemeyen çocuğa ne yapmalı?” gibi soruların yanıtlarını arıyorsanız bu süreçte dikkat etmeniz gerekenler şöyle:

Çocuk ve bebeklerde tuvalet eğitiminin zaman ve sabır istediğini bilmelisiniz. Bu nedenle eğitimi hem sizin hem de bebeğinizin en uygun ve rahat olduğu bir dönemde başlatmanız önemli. Bebeklerde ilk tuvalet eğitimi de bu nedenle genellikle 3 yaşını bitirmeden önce başlatılır. Bu süreçte çocuğunuza kendi kendine de kolaylıkla çıkarabileceği kıyafetler giydirmeye özen göstermelisiniz. Yine bu dönemde bezi tamamen hayatınızdan çıkarmalısınız. Çocuğunuz uygun bir dönem ve yerde gündüz altını ıslattıysa bir süre altının ıslak kalmasını sağlamalı ancak sürenin çok uzun olmamasına dikkat etmelisiniz. Bunun yanında:

1. Asla mücadeleci taraf olmamalı, anlayışla yaklaşmalısınız.
2. Bezi hayatınızdan çıkarmalısınız.
3. Bir rutine sadık kalmalısınız.
4. Bu süreçte kitaplardan ve oyuncaklardan yararlanmalısınız.
5. Bütün ilginiz tuvalet olmamalı.
6. Çocuğunuz sorularına net ve doğru yanıtlar vermelisiniz.
7. Çocuğunuzu bir bebek gibi görmemelisiniz.
8. Çocuğunuzun başarısını dillendirmeli ve desteklemelisiniz.
9. Çocuğunuzun sizi izlemesine izin vermemelisiniz. Çünkü bu, çocuğunuzun mahremiyet gelişimini olumsuz etkiler.
10. Kazalarda çocuğunuza sorumluluk vermelisiniz.
11. Tuvalet eğitimine başlamadan önce çocuğunuzun hazır olduğundan emin olmalısınız.
12. Zihninizde tuvalet eğitimini büyütmemelisiniz.

Tuvalet Eğitiminde Yapılan Yanlışlar ve Çocuk Üzerindeki Etkisi

Tuvalet eğitiminde çocuğun çişini tutması ya da bu eğitimi tamamen reddetmesi küçük çatışmalara ya da çocuğun cezalar almasına neden olur. Ancak bu doğru bir tutum değildir. Çünkü yanlış tuvalet eğitimi sonuçları çocuğun yetişkinlik hayatını etkileyebilecek yaralar almasına neden olabilir. Bu nedenle çok erkek bebek tuvalet eğitimi uzmanlar tarafından önerilmez. Eğitim için çocuğun bazı işaretler vermesi beklenir.

Çocuklarda Tuvalet Eğitimi Ne Kadar Sürer?

“Bebeklerde tuvalet eğitimi ne zaman başlar?” sorusu kadar bu eğitimin ne kadar süreceği de merak konusu. Sabırla ve anlayışla geçirilen tuvalet eğitimi süreci genellikle 3 ile 6 ay kadar sürer. Ancak bu sürenin her çocuk özelinde farklılık gösterdiği ve bazı çocukların daha uzun bir zamana ihtiyaç duyabileceği unutulmamalıdır. Bunun yanında çocukların gece kuru kalması da aylar hatta uzun yıllar sürebilir.

Tuvalet Eğitiminde Püf Noktalar

En etkili tuvalet eğitimi için bazı püf noktalarına ihtiyacınız olabilir. İşte bu püf noktaları:

*Çocuk pantolonunu indirip çekemiyorsa:

Tuvalet yapabilme yaşına kadar bu beceriyi mutlaka öğretmelisiniz. Eğer çocuğunuzun tuvalet yapabilme yaşı belirli nedenlerle geciktiyse pantolon indirip çekme becerisini tuvalet eğitimi rutinine dahil etmelisiniz.

*Çocuk klozette oturmak istemiyorsa:

Bu aşamayı maksimum 5 dakika olacak şekilde oturma hedefi ile başlatabilirsiniz. Çocuğunuz yine zorlanıyorsa yüksek sesle 5’e kadar sayabilir ve kalkmasına izin verebilirsiniz. Zamanla da bu sayıyı kademeli olarak artırabilirsiniz.

*Çocuk altına kaçırıyorsa:

Bu durumda sakin olmalı ve aşırı duygusal tepkiler vermekten kaçınmalısınız. Altına kaçıran çocuğu tuvalete götürmeli ve klozete oturtmalısınız. Ardından sakin bir ses tonu ve sevgi dolu bir yüz ifadesiyle “Çiş ya da kakamız geldiğinde tuvalete yapıyoruz” demelisiniz. Bunun yanında ıslak ya da kuru kıyafetleri mutlaka tuvalette değiştirmelisiniz.

Peki, konuşmayan çocuğa tuvalet eğitimi nasıl verilir?

*Çocuk konuşamıyorsa:

Çocuk tuvaletinin geldiğini ifade etmiyorsa yönerge ve sözel ipuçları sunmalısınız. Sözel ifadeyi anlamıyorsa el işaretleri, jest ve mimiklerle ya da görselle çocuğu yönlendirmelisiniz. Ancak bu sürecin zaman alabileceğini unutmamalısınız.

*Çocuklarda tuvalet eğitimi sırasında kabızlık yaşanıyorsa:

2 yaş gibi erken dönemde başlanan tuvalet eğitimi kabızlığa neden olabilir. Bu dönemde çocuğu hiçbir şekilde zorlamamalısınız.