Depremzedelerde Refeeding Sendromu Tehlikesi: Refeeding Sendromu Nedir?

02 / MAR
2023

Jeolojik yapısı nedeniyle Türkiye deprem kuşağında yer alan ülkelerden biri. Meclis Araştırma Komisyonu raporlarına göre; 17 Ağustos 1999 yılında meydana gelen Gölcük depreminde 18 bin 373 kişi, 6 Şubat 2023 yılında Kahramanmaraş merkezli olan ve 10 ili etkileyen depremde ise 42 bin 310 kişi hayatını kaybetti. Enkazda kalanlar ise felaketten günler sonra çıkarıldı. Enkaz altında günlerce yemek yemeden hayatta kalan insanlar için uzmanlardan refeeding sendromu uyarısı geldi. Peki refeeding (yeniden beslenme) sendromu nedir? Enkaz altından çıkarılan insanlar nasıl beslenmeli? İşte bilinmesi gerekenler:

Refeeding (Yeniden Beslenme) Sendromu Nedir?

“Refeeding sendromu nedir?” sorusu merak edenler için şu şekilde yanıtlanabilir:

Yeniden beslenme sendromu olarak adlandırılan refeeding; yetersiz beslenme veya uzun süren açlığın ardından hızlı bir şekilde başlayan yeniden beslenme ile metabolik ve elektrolit bozuklukların eşlik ettiği ciddi bir tablodur ve hayatı tehdit eder. Bu durumun yarattığı tabloya hipomagnezemi, hipofosfatemi ve hipokalemi ve gibi elektrolit bozuklukları, B1 vitamini başta olmak üzere vitamin düzeylerinde azalma, tuz tutulumu ve sıvı dengesizliği de eşlik edebilir. Bu dengesizlikler bozulmuş organ fonksiyonlarına, kardiyak, nörolojik yan etkilere ve hatta ölüme neden olabilir. Bu durumu önleme veya durumdan korunmada en önemli yöntem riskli hastaları yeterli değerlendirmek, tedavi planını iyi yapmaktır. Uygulanacak yeniden beslenme protokolü her hasta özelinde uygulanmalıdır.

Refeeding (Yeniden Beslenme) Sendromu Belirtileri Nelerdir?

Yeniden sendromuna bağlı olarak yalnızca kişinin sindirim sistemi değil diğer organ ve sistemleri de etkilenir. Bunun en önemli nedeni vücutta bazı elektrositlerin azalması sonucunda kalp gibi organlarda kasılmaların yaşanmasıdır. Ayrıca hücre içinde bulunan elektrotların konsantrasyonları değişebilir ve ATP sentezinde sorunlar oluşabilir. Refeeding sendromu belirtileri aşağıdaki gibidir:

• Yorgunluk,
• Güçsüzlük,
• Konfüzyon (Patolojik derecede zihin bulanıklığı),
• Nefes almada güçsüzlük,
• Yüksek kan basıncı,
• Kasılma nöbetleri,
• Kalpte ritim bozuklukları (aritmi),
• Kalp yetersizliği,
• Koma.

Deprem Sonrası Beslenme Nasıl Olmalıdır?

Deprem sonrası refeeding sendromunda beslenme sürecinde enkazdan çıkarılan kişilerin yaşadıkları durumun hem psikolojik hem de fizyolojik etkilerini en hafif şekilde atlatmaları için beslenme desteği kısa ve uzun dönem beslenmesi olarak iki aşamada organize edilmelidir. Kısa dönemde beslenme aşaması ilk birkaç haftayı kapsar. Bu aşamada kişiye ilk sıcak çorba ya da çay servis edilmelidir. Bu süreçte ılıman mevsimlerde günde 3 litre, sıcak mevsimlerde de 6 litre su tüketilmesi de ayrıca önemlidir. İkinci günden itibaren de katı gıda verilmelidir.

Enkaz Sonrasında Beslenme Süreçlerinin Yönetiminde Dikkat Edilmesi Gerekenler:

Enkazdan çıkarılmanın ardından refeeding sendromu beslenme sürecinin yönetiminde dikkat edilmesi gerekenler aşağıdaki gibidir:

• Taze meyve ve sebze uygun mutfak ortanı ve sağlıklı su sağlanana kadar tüketilmemelidir.
• Afetin ardından yemek yiyenlerin kaydı alınmalı ve süreç kontrol edilmelidir.
• Hepatit, ishal ve tüberküloz gibi sağlık sorunlarını ciddi anlamda etkileyecek hastalıkların önüne geçmek adına doğru beslenme uygulanmalıdır.
• Hamile ve emziren kadınların beslenme düzeni takip edilerek günlük diyetlerine besin ilave edilmelidir.
• Sağlıklı bir bireyin günlük ihtiyacı olan enerji 2100 kaloridir. Bu enerjinin 450 gramı tahıldan, 50 gramı kuru baklagillerden ve 25 gramı da yağdan temin edilmelidir.
• Süt ve süt ürünleri gibi bozulması hızlı olan paketli gıdalar hızlı bir şekilde tüketilmelidir.
• Kokusu ve görüntüsü değişmiş olan, küf bulunan gıdalar tüketilmemelidir.

Refeeding (Yeniden Beslenme) Sendromu Tedavisi Nasıldır?

Yeniden beslenme sendromu gelişme riski yüksek olan kişilerde beslenmenin hangi yolla yapılacağı hastanın biyokimyasal ve klinik değerlerine bakılarak belirlenir. Tedavide oral beslenme desteği, tüple beslenme ve parenteral beslenme uygulanabilir.

Refeeding sendromu riski düşük olan, hafif düzeyde malnütrisyonlu ve oral alabilen kişilerde oral beslenme desteği uygulanabilir. Refeeding sendromu tedavisi arasında olan tüple beslenme (Enteral beslenme) yetersiz beslenen veya enerji hedefine ulaşmak için yeterli gıda tüketemeyen hastalar içindir. Parenteral beslenme ise oral ve/veya enteral beslenmenin yetersiz olması durumunda uygulanır.

Tedavide depoları tükenmiş olduğundan şüphelenilen kişilere magnezyum, fosfor ve tiamin için sistematik takviye önerilir. Yeniden beslenme başlamadan en az 30 dakika önce de yüksek dozda tiaminin (200-300 mg) profilaktik takviyesi esastır.

Beslenmeye başlanan hastalarda günlük tedavi planı ise şu şekildedir:

• 1. ve 3.gün: Enerji takviyesi 10 kcal/kg/gün ile başlanmalı ve yavaşça 15 kcal/kg/güne arttırılmalıdır. Bu süreçte karbonhidrat oranı %50-60, yağ oranı %30-40, protein oranı %15-20 olmalıdır. Refeeding sendromu elektrolit replasmanı için bazal değer ölçülerek 4-6 saatte bir tekrarlanmalıdır. Ardından günde 1 kez olacak şekilde takip yapılmalıdır. Bu süreçte her gün kilo ölçümü, klinik muayene (solunum ve kardiyovasküler sistemleri, kan basıncı, ödem, nabız hızı), ağır olgularda elektrokardiyogram, biyokimya (kreatinin (tiamin), magnezyum, üre, fosfat, glukoz, sodyum, kalsiyum) takip edilmelidir.
• 4.ve 6. günde: Enerji takviyesi 10-20 kcal/kg/gün ile arttırılarak devam edilir. Bu süreçte karbonhidrat oranı %50-60, yağ oranı %30-40, protein oranı %15-20 olmalıdır.
• 7.ve 10.günde: Enerji takviyesi 20-30 kcal/kg/gün ile devam edilmelidir. Bu süreçte karbonhidrat oranı %50-60, yağ oranı %30-40, protein oranı %15-20 olmalıdır. Mineral, vitamin ve elektrolitlerin replasmanı aynı şekilde devam ettirilmelidir. Demir desteği 7.günden itibaren başlanmalıdır. Sıvı dengesi sıfır olmalıdır. Günlük klinik muayene, biyokimya kontrolü, haftada 2 kez kilo ölçümü yapılmalıdır.