A Vitamini Nedir? A Vitamini Nelerde Var?

 

Konu sağlıklı beslenme ve vitaminler olduğunda “A vitamini nelerde var?” sorusu sıklıkla dile getirilir. A vitamini, yağda çözülebilen ve karaciğerde depolanan bir vitamin türüdür. Vücutta depolandığından eksikliği çok sık görülmez. Dokuların onarımından bağışıklık sisteminin kuvvetlendirilmesine, cilt sorunlarından kemik ve diş yapısının korunmasına, göz problemlerinin önlenmesinden organlarda oluşan enfeksiyonlara ve kansere karşı vücudu korumaya uzanan etkisiyle insan sağlığı için oldukça önemli bir yere sahiptir. Bu nedenle A vitamini içeren besinler günlük beslenmede mutlaka olmalıdır. Eksikliği veya fazlalığı görüldüğü durumlarda uzman kontrolünde diyet veya takviye vitaminler kullanılması gerekir.

A Vitamini Nedir?

“A vitamini nedir?” sorusu merak edenler için şu şekilde yanıtlanabilir:

A vitamini, yağda çözünebilen vitamin grubundadır. Tek bir vitamin olarak bilinse de birçok bileşenden oluşan vitamin grubudur. Çözünebilir özelliği ile karaciğerde depolanabilir. Ayrıca vücutta bağışıklık sisteminin sağlıklı çalışmasına, görme sağlığının korunmasına, cilt sağlığına olumlu katkılar sağlar. Besinlerle vücuda kolaylıkla alınabilir. Ancak yeterli olmadığı durumlarda takviye edici kapsüller ile destek sağlanabilir. 

A Vitamini Tipleri Nelerdir?

A vitamini hayvansal ürünlerde ve bitkisel gıdalarda bulunan iki ayrı gruba sahiptir. Hayvansal gıdalarda bulunan A vitaminine retinol ismi de verilir. Balık, et, tavuk, hindi, süt ve süt ürünlerinde bulunur. Bir diğer A vitamini tipi de bitkilerde bulunan A karotenoiddir. Bunlar besinlere koyu rengini veren pigmentlerdir.

Günlük A Vitamini İhtiyacı Ne Kadardır?

Yeterli miktarda A vitamini alınması insan sağlığı açısından önemlidir. Bu vitaminin ihtiyacı kişinin yaşına ve cinsiyetine göre farklılık gösterir. Retinol aktivite eşdeğeri ve mikrogram cinsinden mcg RAE olarak ifade edilir. Günlük A vitamini ihtiyacı aşağıdaki gibidir: 

             

A Vitamini Hangi Besinlerde Bulunur?

“A vitamini hangi besinlerde bulunur?” sorusu da merak edilen konular arasında. A vitamini birçok besinde doğal olarak bulunur. A vitamini içeren hayvansal besinler aşağıdaki gibidir:

• Alabalık, somon balığı, pisi balığı, uskumru gibi yağlı balıklar,
• Ciğeri ve böbrek gibi bazı sakatatlar,
• Peynir, krema, yoğurt, yağlı süt ve süt ürünleri,
• Sığır ve tavuk eti,
• Yumurta sarısı.

 

A vitamini içeren bitkisel besinler aşağıdaki gibidir:

• Havuç, ıspanak, balkabağı, maydanoz, marul, mercimek, brokoli, patates, Brüksel lahanası, kırmızı biber, lahana, pazı ve özellikle koyu yeşil yapraklı sebzelerde A vitamini yüksek miktarda bulunur. 
• Kayısı, kavun, şeftali, portakal, greyfurt, karpuz, nektari, papaya gibi özellikle turuncu ve sarı renkli meyvelerde A vitamini bulunur. 

A Vitamini Ne İşe Yarar?

A vitamini faydaları aşağıdaki gibi sıralanabilir.

• Göz sağlığı açısından önemlidir. Görme yeteneğinin korunması ve gece karanlık görüş yeteneğinin gelişmesine fayda sağlar. 
• Bağışıklık sistemini güçlendirir.
• Cilt yenileme ve koruyucu etkisi vardır. Sivilce ve akne oluşumunun önlenmesine yardımcı olur. 
• Kemik yapısını korunmasını sağlayarak özellikle kırık riskinin azalmasına yardımcı olur.
• Antioksidan özelliği ile kansere yakalanma riskini azaltabilir. 
• Kadınlar ve erkeklerde üreme sağlığının gelişmesi açısından faydalıdır. Sağlıklı üreme hücrelerinin üretilmesinde ve hamilelik sırasında bebeğin gelişiminde etkilidir. 

A Vitamini Eksikliği Belirtileri Nelerdir?

Bu vitaminin eksikliği dengeli ve yeterli beslenmeyen bireylerde görülür. A vitamini eksikliği belirtileri aşağıdaki gibidir:

• Görmede problemler özellikle gece körlüğü oluşabilir. 
• Ciltte kuruluk görülür ve dökülmeler başlayarak egzama oluşabilir.
• Ciltte sivilce ve akne oluşumu artar.
• Bağışıklık sisteminin zayıflamasına bağlı olarak enfeksiyon hastalıklarına yakalanma riski artabilir.
• Saç derisinde kepek oluşabilir.
• Yaraların iyileşme süresi uzamaya başlar.
• Üreme sağlığını etkileyerek kısırlık görülebilir.
• Çocuklarda büyüme geriliğine neden olabilir.

A Vitamini Fazlalığında Ne Olur? 

A vitamini, insan sağlığı için çok önemli olsa da fazlalığı yaşandığında A vitamini zehirlenmesi yaşanabilir. İhtiyaçtan fazla alınması halinde karaciğer yağlanması, yorgunluk, halsizlik, baş dönmesi, kasılmalar, avuç içlerinde soyulma, kusma, çift görme, lenf bezlerinde büyüme, kalsiyum yükselmesi, kellik, regl olamama, sinirlilik ve huzursuzluk hali yaratabilir. Hamilelere yüksek dozda A vitamini verilmesi bebekte bazı anomalilere sebep olabilir bu nedenle dikkat edilmesi önemlidir. Yaşlılar ve karaciğer hastalığı olanların A vitamini zehirlenmesine yatkınlığı biraz daha fazladır. Bu nedenle takviye kullanılmadan önce mutlaka doktora danışılmalıdır. 

A Vitamini Eksikliği veya Fazlalığı Nasıl Ölçülür?

A vitamini eksikliği kan tahlili ile ölçülür. Tahlil sonucuna göre eksikliğin tespit edilmesi durumunda takviye edici ürünler kullanılabilir ve tedavi sonrası artış olmazsa neden eksik olduğu araştırılır. Fazlalığı durumunda uygun beslenme ve diyet programları ile kontrol altına alınır.

A Vitamini Zararı Var mı?

Doktor kontrolü dışında fazla miktarda alınan A vitamini takviyesi; şiddetli baş ağrısı, bulanık görme, baş dönmesi, mide bulantısı, kas ağrılarına ve koordinasyon sorunlarına yol açabilir. Bunun dışında ilerlemiş durumda olan ağır vakalarda koma veya ölümle sonuçlanma yaşanabilir.

Hamilelerin çok fazla A vitamini alması durumunda bebekte anomaliler oluşabilir. Gözde, kafatasında, akciğer ve kalp dahil olmak üzere bazı organlarda doğum kusurlarına neden olabilir. Hamileyseniz veya emziriyorsanız, bebek sağlığı için yüksek dozda önceden oluşturulmuş A vitamini takviyesi almamalısınız.

Yüksek miktarda önceden oluşturulmuş A vitamini besinler ve takviye vitaminler ile alınmasının yanı sıra fazla miktarda beta-karoten alımı kalıcı ve zararlı etkilere yol açmaz. Yüksek miktarda beta-karoten alımı cildi sarı ve turuncuya çevirebilir. Ama bu durum tüketim azaldığında kendiliğinden düzelir. Bunun üzerine yapılan bazı araştırmalar sigara kullanan ve daha önceden kullanmış kişilerin fazla miktarda beta-karoten takviyesi alması durumunda akciğer kanserine yakalanma ve ölüm riskinin arttığını göstermiştir.

Önceden oluşturulmuş A vitamini takviyeleri için üst sınır vardır. Bu takviyeler yiyecek, içecek ve takviye vitaminler olarak belirlenmiştir. Bu sınırlar doktor kontrolüne bağlı azaltılıp çoğaltılabilir. Bunun dışında beta-karoten ve provitamin A formları için bir üst sınır belirlenmemiştir. Aşağıdaki listede üst sınır seviyeleri belirtilmiştir:

A Vitamini İlaçlar ve Diğer Besin Takviyeleriyle Etkileşime Girer mi?

A vitamini besinler ile yeterli alınmadığında takviyelerle depolanır. Ancak A vitamini takviyeleri bazı ilaçlarla kullanıldığında etkileşime girebilir. Örneğin sedef hastalığı ve cilt tedavilerinde kullanılan ilaçlar vitamin takviyesi ile kullanıldığında çok yüksek seviyelere çıkarak ciddi derecede zarar oluşturabilir. Bu nedenle takviye kullanılmadan önce doktorunuza danışmanız önemlidir.