Astım Hastalığı Hakkında Bilmeniz Gerekenler

29 / MAR
2023

Astım belirtileri, dünya genelinde milyonlarca insanın yaÅŸam kalitesini etkileyen yaygın ve karmaşık bir solunum hastalığıdır. Her yaÅŸtan bireyi etkileyebilir ve semptomları kiÅŸiden kiÅŸiye deÄŸiÅŸiklik gösterir. Bu yüzden astım konusunda bilinçli olmak hem kendiniz hem de sevdikleriniz için oldukça önemlidir. Peki astım tam olarak nedir? Ne tür belirtileri vardır ve en önemlisi, bu hastalığa nasıl müdahale edilebilir?

Tüm yaÅŸ gruplarından insanların hayatını etkileyen astım, özellikle çocuklarda sık görülen kronik bir solunum sistemi hastalığıdır. Ä°statistiklere göre Türkiye'de yaklaşık 2-3 milyon arasında astım hastası olduÄŸu tahmin edilmektedir. Bu rakamlar ülkemizde astımın öneminin ne kadar büyük olduÄŸunu göstermektedir. Astım ile mücadelede ise en temel adım doÄŸru bilgiye ve bilinçli bir yaklaşıma sahip olmaktır. Bu sayede siz ve sevdikleriniz astımın yaÅŸam kalitesi üzerindeki olumsuz etkilerini azaltabilecek ve daha saÄŸlıklı bir hayat sürdürebilirsiniz.

Yazımızda astım hastalığının tanımından baÅŸlayarak, belirtileri, nedenleri ve tedavi yöntemleri gibi konulara deÄŸineceÄŸiz. Ayrıca astım atakları ile baÅŸa çıkmak için önerilerde bulunarak günlük yaÅŸantınızdaki zorlukların üstesinden gelmenize yardımcı olmayı amaçlıyoruz. Ä°yi okumalar dileriz!

Astım Nedir?

“Astım nedir?” sorusu merak edenler için ÅŸu ÅŸekilde yanıtlanabilir:

Astım solunum yollarının iltihaplanması ve daralması ile ortaya çıkan kronik bir hastalıktır. Bu durum hava yolunu saran kasların kasılmasıyla ve mukus üretiminin artışıyla meydana gelir. Astımın temel belirtisi nefes almada zorluk yaÅŸamaktır. Astım hastalığı genellikle çocukluk yaÅŸlarında baÅŸlamakla birlikte yetiÅŸkinlerde de görülebilir. Hastalık özellikle alerjik reaksiyonlar sonucu geliÅŸebilirken astıma neden olan faktörler kiÅŸiden kiÅŸiye deÄŸiÅŸiklik gösterebilir. Genetik yatkınlık, çevresel etkenler, enfeksiyonlar ve stres gibi sebepler astımın ortaya çıkmasına zemin hazırlar. Hastalığın ÅŸiddeti ve sıklığı kiÅŸiden kiÅŸiye farklılık gösterse de astımlı bireylerin çoÄŸu zaman zaman tekrarlayan astım atakları yaÅŸar. Bu ataklar esnasında nefes darlığı, göÄŸüs sıkışması ve öksürük gibi belirtiler görülür. Atakların ÅŸiddeti ve süresi hastalığın kontrol altında olup olmamasına baÄŸlı olarak deÄŸiÅŸebilir.

Astım Belirtileri Nelerdir?

Astım belirtisi aşağıdaki gibidir:

• Öksürük (genellikle krizler halinde ve kuru yaÅŸanır. Geceleri artar.),
• Solunumda hırıltı,
• GöÄŸüste tıkanma ve sıkışma hissi,
• Soluk alıp vermede ıslık sesi,
• Nefes darlığı.

Astım Neden Olur?

Astım hastalarının büyük bir kısmında alerjik faktörler önemli rol oynar. Polenler, ev tozu akarları ve hayvan tüyleri gibi alerjenlere maruz kalma, hassas bireylerde astım belirtilerini tetikleyebilir. Ayrıca sigara dumanı, hava kirliliÄŸi ve kimyasal maddeler içeren kokular da solunum yollarını tahriÅŸ ederek astım ataklarına neden olabilir. “Astım neden olur?” sorusunun yanıtı aÅŸağıdaki gibidir:

• Ailede astım öyküsü,
• Annenin hamilelikte sigara içmesi,
• Bebeklik döneminde ciddi solunum yolu hastalıkları geçirme,
• Bebeklikte alerjen maruziyeti,
• Kimyasal ve toz maddeleri sık solumak,
• Sigara dumanı.

Astımı Tetikleyen Faktörler Nelerdir?

Astım hastalığı ve sürecinin kontrol altına alınması ve atakların önlenmesi için tetikleyici faktörlerin bilinmesi ve bu faktörlerden uzak durulması büyük önem taşır. Astımı tetikleyen faktörler kiÅŸiden kiÅŸiye deÄŸiÅŸkenlik gösterebilir. Bununla birlikte bazı yaygın tetikleyiciler ÅŸunlardır:

• Alerjenler: Polen, ev tozu akarları, küf ve hayvan tüyleri gibi alerjen maddeler astım semptomlarını harekete geçirebilir. Bu nedenle astımlı hastaların yaÅŸadıkları ortamda gerekli temizliÄŸi saÄŸlamaları ve alerji testleri ile duyarlı oldukları alerjenleri belirlemeleri önemlidir.
• Hava kirliliÄŸi: Egzoz dumanları, endüstriyel emisyonlar ve diÄŸer hava kirleticileri solunum yollarında tahriÅŸe yol açarak astım ataklarını arttırabilir. Bu sebeple özellikle yoÄŸun trafik olan bölgelerde yaÅŸayan astım hastalarının mümkün olduÄŸunca temiz havaya maruz kalmasını saÄŸlamalıdır.
• Sigara dumanı: Pasif veya aktif sigara içimi hem yetiÅŸkinlerde hem de çocuklarda astım semptomlarını kötüleÅŸtiren baÅŸlıca faktörlerden biridir. Sigara içen astım hastalarının tedavi sürecinde bırakmaları ve sigara dumanından uzak durmaları gerekmektedir.
• SoÄŸuk hava: Özellikle soÄŸuk ve kuru havanın solunması, astım ataklarını baÅŸlatabilir. Bu durumda hastaların soÄŸuk havalarda dışarı çıkarken ağızlarını ve burunlarını örten bir maske veya eÅŸarp kullanmaları faydalı olabilir.
• Stres ve duygusal faktörler: YoÄŸun stresli dönemlerde veya güçlü duygusal tepkiler yaÅŸandığında astım semptomları artabilir. Bu nedenle hastaların stres yönetimi teknikleri öÄŸrenmesi ve uygulaması önemlidir.
• Egzersiz: Egzersiz yaparken ortaya çıkan astım semptomlarına egzersize baÄŸlı astım denir. Bu durumu önlemek için doktor tavsiyesi ile uygun egzersiz programları uygulanmalıdır.
• Ev tozu akarları: Astım hastalarında en yaygın görülen alerjendir. Gözle görülemeyecek kadar küçük canlılar olan akarlar halı, yastık, yatak, tüylü oyuncak ve tekstil liflerinde yaÅŸar. Sıcak ve nemli ortamlar yaÅŸamaları için uygundur. Deriden dökülen ölü hücrelerle beslenen bu canlıların dışkıları kuruyarak toz hale gelir ve alerjiye neden olur.
• Gastroözofageal reflü: Reflü astım hastalarında %35 ile %90 oranında görülür. KiÅŸide inatçı öksürüÄŸe de neden olan reflü ÅŸikâyete neden olmadan sessiz seyredebilir. Bu durumda kronik öksürük dikkate alınmalıdır ve astım hastasında reflü varlığı araÅŸtırılmalıdır. Alerjik astım hastalarında özellikle geve bronÅŸlarda kasılma, geçmeyen öksürük ve astım krizi mide asidinin yukarı çıkmasıyla görülür.

Astım hastalığının kontrol altına alınabilmesi için bu tetikleyicilere karşı önlem almak büyük öneme sahiptir. Astım tedavisinde bireysel ihtiyaçların doÄŸru ÅŸekilde belirlenerek uygun tedavi planının uygulanması, yaÅŸam kalitesini arttırır.

Astımlı Hastalar Nelere Dikkat Etmelidir?

Astım hastalığı olan bireylerin yaÅŸamlarını daha rahat sürdürebilmeleri için dikkat etmeleri gereken bazı önemli noktalar bulunmaktadır. Bu noktalara dikkat ederek astım ataklarının sıklığını ve ÅŸiddetini azaltmak mümkündür.

Öncelikle astımlı hastaların alerjenlerden uzak durması önemlidir. Alerjen maddeler, polenler, ev tozu akarları ve hayvan tüyleri gibi çeÅŸitli faktörleri içerebilir. Bu tür maddelerle temas edildiÄŸinde astım belirtileri ortaya çıkabilir ve hatta kötüleÅŸebilir. Bu nedenle alerjenlere karşı hassas olan bireylerin bu maddelerden uzak durarak düzenli olarak ev temizliÄŸi yapması ve uygun hava filtreleri kullanması faydalı olacaktır.

Sigara dumanından kaçınmak da astım hastaları için büyük öneme sahiptir. Sigara dumanı solunduÄŸunda bronÅŸların daralmasına yol açarak nefes almayı zorlaÅŸtırır ve astım ataklarını tetikleyebilir. Bu sebeple hastaların hem sigara içmemesi hem de sigara dumanına maruz kalmaması gerekmektedir.

Astımlı bireylerin düzenli olarak egzersiz yapması da saÄŸlıkları açısından önem taşır. Egzersiz akciÄŸer fonksiyonlarını artırarak astım belirtilerini hafifletmeye yardımcı olur. Ancak egzersiz seçimi ve yoÄŸunluÄŸu konusunda dikkatli olunmalı ve doktor tavsiyesi alınmalıdır. Aşırı yorucu sporlardan kaçınıp uygun tempoda yapılan egzersizler tercih edilmelidir.

Son olarak stres yönetimi de astım hastalarının dikkat etmesi gereken önemli bir noktadır. Stres astım ataklarını tetikleyebilir ve hastalığın kontrol altına alınmasını zorlaÅŸtırabilir. Bu nedenle düzenli uyku, meditasyon ve rahatlama teknikleri ile stresin azaltılması önemlidir.

Astım Ä°laçları Nelerdir?

Astım hastalarının yaÅŸamlarını daha rahat sürdürebilmeleri ve semptomlarını kontrol altında tutabilmeleri için çeÅŸitli ilaçlar kullanılır. Bu ilaçlar hastalığın ÅŸiddetine göre belirlenen farklı gruplarda sınıflandırılabilir.

Öncelikle hızlı etkili bronkodilatatörler (hızlı etkili solunum açıcı ilaçlar) astım krizleri esnasında kullanılır. Bu ilaçlar hava yollarındaki kasların gevÅŸemesine yardımcı olur ve böylece nefes almayı kolaylaÅŸtırır. Hastalarda ani nefes darlığı ya da öksürük nöbetleri gibi durumlarda bu tür ilaçlara baÅŸvurulması tavsiye edilir.

Bunun yanında uzun etkili bronkodilatatörler de kullanılabilir. Bu ilaçlar genellikle günde bir ya da iki defa alınarak düzenli olarak kullanılır ve astım semptomları üzerinde sürekli bir kontrol saÄŸlamaya yardımcı olur.

Astım tedavisinde ayrıca anti-inflamatuar ilaçlar önemli bir yer tutar. Kortikosteroidler adı verilen bu ilaçlar hava yollarındaki iltihabi süreci azaltarak hastanın rahat nefes almasına katkıda bulunur. Ä°nhaler (nefes yoluyla alınan) kortikosteroidler en yaygın kullanılan anti-inflamatuar ilaçlardır.

Leukotrien antagonisti adı verilen baÅŸka bir ilaç grubu ise hava yollarında daralma ve iltihap oluÅŸumunu engelleyerek astım belirtilerini kontrol altına almaya yardımcı olur. Bu tür ilaçlar özellikle egzersizle tetiklenen astım gibi belirli durumlarda etkili olabilir.

Son olarak biyolojik ajanlar adlı yeni nesil ilaçlar da ağır astım hastalarının tedavisinde kullanılabilir. Bu ilaçlar bağışıklık sistemi üzerine etki ederek iltihabı azaltmayı hedefler ve hastanın yaÅŸam kalitesini artırmaya katkıda bulunur.

Astım tedavisi kiÅŸiye özeldir ve doktor tarafından belirlenen en uygun ilaç kombinasyonlarıyla gerçekleÅŸtirilir. Hastaların düzenli kontrollerini aksatmamaları ve doktor tavsiyelerine sıkıca uymaları hayati önem taşır.

Astımı Önlemek Adına Evde Neler Yapılabilir?

“Astım ne iyi gelir? Astımı önlemenin yolları nelerdir?” diye merak ediyorsanız astımı önlemenin yollarını öÄŸrenmenin hem astım hastalarının yaÅŸam kalitesini artırdığını hem de henüz astım teÅŸhisi konmamış bireylerde hastalığın ortaya çıkma riskini azaltabildiÄŸini bilmelisiniz. Bu nedenle astımı önleyici yöntemleri uygulayarak saÄŸlıklı bir yaÅŸam sürdürmeniz önemlidir. Ä°ÅŸte yapabilecekleriniz:

• Akarlardan korunmak için; yatak odasındaki halıları, tüylü oyuncakları, kadife kumaÅŸa sahip perde ya da mobilyaları, toz tutan eÅŸyaları ortamdan kaldırmalı ya da azaltmalısınız. Mobilyada kumaÅŸ yerine vinleks ya da deri kaplama olanları tercih etmelisiniz. Yatak tekstilinde kuÅŸtüyü, pamuk ve yün yerine dakron ya da orlon gibi kumaÅŸları tercih etmelisiniz. Nevresimlerinizi haftada 1 olacak ÅŸekilde 60 derece veya üzerinde yıkamalısınız. Halılarınızı her gün güçlü çekime sahip elektrik süpürgesiyle temizlemelisiniz. Ev içindeki nemi kontrol altına almalısınız.
• Polen mevsiminde; ev ve araba pencerelerini kapalı tutmalısınız. Bu dönemde mümkün olduÄŸunca sokaÄŸa çıkmamalı ya da maske kullanmalısınız. Eve geldiÄŸinizde kıyafetlerinizi hemen çıkarmalı, yıkamalı ve burnunuzu temizlemelisiniz.
• Ev içi mantarlar için; evdeki nemi azaltmalı, eski eÅŸyaları atmalı, evi ve ortamı sık sık havalandırmalı, nemli yüzeyleri sık sık çamaşır suyuyla silmelisiniz.

Astım Tanısı Nasıl Konur?

Astım tanısı hastanın semptomları ve solunum testleri ile konulur. Tedavi sürecinde ise hastanın tetikleyicilerden uzak durması, düzenli astım ilacı kullanması ve doktor kontrolüne gitmesi önemlidir. Astım tedavisi kiÅŸiye özel planlanarak hastaların yaÅŸam kalitesi artırılabilir ve atakların kontrol altına alınması saÄŸlanır.

Astım tedavi sürecinin baÅŸlatılması ve tanının konulabilmesi için öncelikle hastanın ÅŸikayetleri ve belirtileri dikkate alınır. Bu süreçte doktorunuz sizinle astım belirtileriniz hakkında konuÅŸacak ve tıbbi geçmiÅŸinizi inceleyecektir. Astım semptomları arasında öksürük, nefes darlığı, göÄŸüs sıkışması ve hırıltılı solunum bulunmaktadır.

Astım tanısı koymak için kullanılan testlerden biri akciÄŸer fonksiyon testidir (spirometri). Bu test, akciÄŸerlerinizin ne kadar iyi çalıştığını ölçmek için kullanılır. Spirometri testinde hastaların büyük bir tüp içine sert bir ÅŸekilde üflemeleri istenir. Test sonuçlarından elde edilen bilgiler ışığında doktorlar akciÄŸerlerin normal iÅŸleyiÅŸinden sapma durumunu deÄŸerlendirebilir.

Bazı durumlarda provokasyon testleri de astım tanısı koymada kullanılabilir. Bu testler esnasında hastanın solunum yollarını tahriÅŸ edebilecek maddelerle karşılaÅŸtırılması saÄŸlanarak astım reaksiyonu incelenir. ÖrneÄŸin metakolin ile yapılan bronkoprovokasyon testinde hastaya metakolin adlı kimyasal madde inhaler yoluyla verilerek solunum yollarındaki duyarlılık deÄŸerlendirilir.

Bir diÄŸer astım tanısı yöntemi de pik akım ölçümüdür. Pik akım ölçer adı verilen cihaz ile gerçekleÅŸtirilen bu test hastanın en fazla hava çıkarma kapasitesini ölçer ve böylece astım ÅŸüphesi olan hastaların durumunu belirlemeye yardımcı olur.

Son olarak alerji testleri ve kan testleri de astım tanısında kullanılabilir. Alerjik reaksiyonlar astım atağını tetikleyebilir ve bu nedenle alerjenlere karşı duyarlılığın tespiti önemlidir. Kan testleri ise genellikle iltihap belirteci olan eozinofil seviyelerini kontrol etmek amacıyla yapılır. Tüm bu testler ve deÄŸerlendirmeler sonucunda doktorunuz sizde astım olduÄŸundan emin olup olmadığınızı belirleyebilir ve uygun tedavi sürecine baÅŸlayabilir.

Astımda Doktora Ne Zaman Başvurulmalı?

AÅŸağıdaki belirtileri sık yaşıyorsanız “Astım nasıl geçer? Hangi tedavi benim için uygun?” gibi soruların yanıtlarını almak üzere doktora baÅŸvurmalısınız.

• GöÄŸüste sıkışma, öksürük, hırıltı gibi ÅŸikayetler haftada birden çok yaÅŸanıyorsa,
• KiÅŸi ÅŸikayetleri nedeniyle gece uykudan uyanıyorsa,
• KonuÅŸmada zorluk varsa,
• Tırnak ve dudaklar morardıysa,
• Kalpte çarpıntı varsa,
• Nabız hızlandıysa.

Astım Tedavisi Nasıl Yapılır?

“Astım belirtileri nelerdir?” sorularının araÅŸtırılması ve tanının konulmasının ardından tedavi süreci baÅŸlatılır. Astım tedavisinin amacı semptomların kontrol altına alınması ve astım ataklarının önlenmesidir. Bu süreçte hastaların yaÅŸam kalitesini artırmak ve ilaç kullanımını azaltmak hedeflenmektedir. Astım tedavisi için uygulanabilecek yöntemler ÅŸunlardır:

• Ä°laç tedavisi: Astım hastalarının büyük çoÄŸunluÄŸu ilaç tedavisiyle kontrol altında tutulabilir. Ä°laç tedavisi bronkodilatatörler (hava yollarını açan ilaçlar) ve anti-inflamatuarlar (iltihabı azaltan ilaçlar) içerir. Bu ilaçlar inhaler (soluma) veya oral yolla alınabilir.
• Kontrol planı oluÅŸturma: Hastaların doktorlarıyla birlikte astım kontrol planı oluÅŸturması önemlidir. Bu plan hastaların günlük yaÅŸamlarında nelere dikkat etmeleri gerektiÄŸi, ne zaman ve hangi ilacı kullanacakları gibi konuları kapsar.
• Egzersiz ve fiziksel aktivite: Hafif düzeyde egzersiz yapmak astım belirtileri üzerinde olumlu etkilere sahiptir. Ancak aşırı egzersiz yapmaktan kaçınılmalıdır çünkü bu durum astım ataklarını tetikleyebilir.
• Tetikleyicilerden kaçınma: Astım atağını tetikleyen faktörlerin farkında olmak ve bu faktörlerden uzak durarak semptomların azaltılması saÄŸlanmalıdır.
• Düzenli doktor kontrolü: Astım hastalarının düzenli olarak doktor kontrollerini yaptırmaları tedavi sürecinde önemlidir. Bu sayede ilaçlar ve yaÅŸam tarzı deÄŸiÅŸiklikleri daha etkin bir ÅŸekilde uygulanabilir.
• Hastalıkla baÅŸa çıkma stratejileri: Psikolojik destek almak, stres yönetimi ve gevÅŸeme teknikleri öÄŸrenmek astım belirtileri üzerinde olumlu etkiler saÄŸlayabilir.

Sonuç olarak astım tedavisi bireysel ihtiyaçlara göre planlanmalı ve doktor tavsiyelerine uyulmalıdır. Hastaların tedavi sürecine aktif olarak katılmaları ve yaÅŸam tarzı deÄŸiÅŸikliklerini benimsemeleri astım kontrolünün saÄŸlanmasında büyük rol oynamaktadır. Unutmayın ki her bireyin astım deneyimi farklıdır ve bu nedenle sizin için en uygun yöntemleri doktorunuzla konuÅŸarak belirlemelisiniz. Astımınızın kontrol altında tutulması günlük yaÅŸantınızda daha rahat hareket etmenize ve yaÅŸam kalitenizin artmasına yardımcı olacaktır.

EÄŸer siz de astım hastasıysanız veya sevdiklerinizden biri bu durumla mücadele ediyorsa doÄŸru bilgiye ulaÅŸarak yaÅŸamınızı kolaylaÅŸtırabilirsiniz. Unutmayın ki erken teÅŸhis ve düzenli tedavi ile astım kontrol altına alınabilir bir hastalıktır. EÄŸer baÅŸka sorularınız varsa yorumlarınızı bizimle paylaÅŸabilirsiniz.

Bilgi talep formunu doldurarak astım tedavisi ile ilgili merak ettiklerinizi öÄŸrenebilirsiniz.