Bebek ve Çocukluk Çağı Aşıları Nelerdir?

 

YenidoÄŸan ve çocukluk dönemi aşıları tüm ebeveynlerin öncelikli olarak bilgi sahibi olması gereken hayati bir konudur. Aşılar sayesinde yenidoÄŸan bebekler ve çocuklar potansiyel olarak ciddi hastalıklara karşı korunabilir ve bu durum yaÅŸam kalitesi üzerinde de önemlidir. 24-30 Nisan Dünya Aşı Haftası özelinde hazırladığımız bu yazıda bebek ve çocukluk dönemi aşıları hakkında bilmeniz gerekenleri okuyabilirsiniz.

Aşı Nedir?

YenidoÄŸan ve çocukluk dönemi saÄŸlıklı bir yaÅŸam için en önemli dönemlerdir. Bu dönemde aşılar ise önleyici tedbirler açısından oldukça büyük bir öneme sahiptir. Aşılar, bağışıklık sistemini güçlendirerek hastalıkların ortaya çıkmasını engeller ve bireyleri korur.

Çocuk ve Bebeklerde Aşının Önemi Nedir?

Aşılar insan saÄŸlığını korumak için vücuda verilen bir tür koruyucu tedavidir. YenidoÄŸan ve çocuklarda aşılama bağışıklık sisteminin zayıf olduÄŸu dönemlerde hastalıklara karşı koruyucu önlem olarak uygulanır. Aşılama sayesinde birçok bulaşıcı hastalığın önüne geçilebilir ve bu hastalıkların neden olduÄŸu ciddi saÄŸlık sorunları önlenebilir. Özellikle bebeklerin ilk altı ayda bağışıklık sistemi tam olarak geliÅŸmediÄŸi için aşılamaları mutlaka yapılmalıdır. Ayrıca gerekli olan tüm aşıların zamanında yapılmaması durumunda bazı hastalıkların daha ciddi sonuçlar doÄŸurabileceÄŸi unutulmamalıdır. YenidoÄŸan ve çocukluk çağındaki aşılar arasında difteri-tetanoz-boÄŸmaca, Hepatit B, su çiçeÄŸi, kızamık-kızamıkçık-kabakulak (KKK) gibi temel aşılar bulunur. Bunun yanında grip, pnömokok ve rotavirüs gibi ek aşılar da önerilir.

Bebek Aşı Takvimi Nedir?

Bebeklerin saÄŸlıklı bir yaÅŸam sürdürebilmeleri için aşılar oldukça önemlidir. Çocuklarda görülen birçok hastalık aşılama sayesinde önlenebilir hale gelmiÅŸtir. Ancak aşıların zamanında ve doÄŸru ÅŸekilde yapılması da büyük önem taşır. Bebek aşı takvimi bebeklerin hangi yaÅŸ aralıklarında hangi aşıları olmaları gerektiÄŸini belirleyen bir planlamadır. Bu takvimde yer alan aşılar, bebeklerin bağışıklık sistemlerinin güçlenmesine yardımcı olur ve gelecekte oluÅŸabilecek hastalıklara karşı koruma saÄŸlar. BebeÄŸin ilk aşısı genellikle doÄŸumdan sonraki 2 ay içerisinde uygulanır. Daha sonraki aşılama planlaması ise çocuÄŸun yaşı ve saÄŸlık durumuna göre farklılık gösterebilir. ÖrneÄŸin kızamık, kızamıkçık ve kabakulak gibi bulaşıcı hastalıkların önlenmesi için 1 yaşına kadar tamamlanması gereken bir seri aşı bulunur. Ayrıca gerekli durumlarda doktorlar ekstra aşı önerilerinde bulunabilir. Bunlar arasında seyahat edilen bölgelere göre yapılan ek aşılar ya da hamile kadınların bebeÄŸine geçebilecek olan grip veya pertussis (boÄŸmaca) gibi hastalıklara karşı yapılan aşılar yer alabilir. Bebeklerin bağışıklık sistemleri henüz geliÅŸme aÅŸamasındadır ve bu nedenle enfeksiyonlara karşı korunmaları oldukça önemlidir. Bebek aşı takvimi bebeklerin saÄŸlıklı bir yaÅŸam sürdürebilmeleri için mutlaka takip edilmesi gereken bir planlamadır.

• DoÄŸumun ardından Hepatit B aşısının ilk dozu yapılır.
• 1.Ay: Hepatit B aşısının ikinci dozu yapılır.
• 2.Ay: Bebek rutin kontrolden geçer ve Pnömokok aşısı (KPA), Konjuge verem aşısı (BCG), 5'li karma aşı yapılır.
• 4.Ay: Pnömokok aşısı (KPA) ve 5'li karma aşıları yapılır.
• 6. Ay: Pnömokok aşısı (KPA), 5'li karma aşı ve Hepatit B aşısı yapılır. Ek olarak ağızdan canlı aşı uygulaması olarak çocuk felci aşısı verilir.
• 12. Ay: Kızamık, kızamıkçık, kabakulak (KKK), pnömokok aşısı (KPA) son doz ve suçiçeÄŸi aşıları yapılır.
• 18. Ay: hepatit A (sarılık), ağızdan canlı çocuk felci aşısı ve 5'li karma aşı yapılır.
• 24. Ay: Hepatit A tekrarlanır.
• Ä°lkokul 1. Sınıf: 4’lü karma aşı ve Kızamık, kızamıkçık, kabakulak (KKK) pekiÅŸtirme dozları uygulanır.
• Ä°lkokul 8. Sınıf: Tetanoz pekiÅŸtirme dozu uygulanır.

 

Bebek Aşı Takviminde Hangi Aşılar Bulunur?

YenidoÄŸan ve çocukluk dönemi insan hayatının en hassas ve kritik dönemleridir. Bu nedenle bebeklerin saÄŸlığı için koruyucu önlemler almak oldukça önemlidir. Aşılar da bu koruyucu önlemlerin en başında gelir. BebeÄŸiniz dünyaya geldiÄŸi andan itibaren aşı takvimine uygun olarak belirlenmiÅŸ bir takvime göre aşıları yapılmalıdır. Bebek aşı takviminde bulunan aşılar arasında BCG (verem), Hepatit B, difteri, tetanoz, boÄŸmaca, su çiçeÄŸi, kızamık, kızamıkçık, kabakulak, pnömokok, rotavirüs gibi aşılar bulunur. Aşıların tamamı bebeÄŸinizin bağışıklık sistemini güçlendirir ve beklenmedik enfeksiyonlardan korur. Özellikle yeni doÄŸan bebeklerin kendilerini savunacak kadar güçlü bir bağışıklık sistemleri olmadığı için bu aşılar büyük önem taşır. Bebek aşı takvimi ile ilgili olarak doktorunuza danışarak bebeÄŸinizin hangi aşılara ihtiyacı olduÄŸunu öÄŸrenebilirsiniz. Ayrıca herhangi bir yan etki durumunda da hemen doktorunuza baÅŸvurmanız gerektiÄŸini unutmayın. Bu aşılar aÅŸağıdaki gibidir:

Hepatit B Aşısı: Hepatit B aşısı bebeklerin doÄŸumdan hemen sonra aldığı ilk aşılar arasındadır. Hepatit B virüsünden kaynaklanan ciddi karaciÄŸer hastalıklarını önlemede oldukça etkilidir. Hepatit B virüsü kan ve vücut sıvıları yoluyla bulaÅŸabilen bir virüstür. Gebelik döneminde anneden bebeÄŸe geçebilir ya da enfekte bir kiÅŸiyle temas sonucu bulaÅŸabilir. Virüsün neden olduÄŸu hastalıkların bazıları ölümcül olabilir. Hepatit B aşısı bebeklerin bağışıklık sistemini güçlendirerek bu hastalığa karşı korunmalarını saÄŸlar. Aşı genellikle doÄŸumdan sonraki ilk günlerde uygulanır ve toplamda 3 doz halinde tamamlanır. Aşının yan etkileri genellikle hafiftir ve ateÅŸ gibi belirtiler gösterilebilir. Nadiren daha ciddi yan etkiler görülebilir ancak bu durumlarda doktorla iletiÅŸime geçmek önemlidir.

Verem Aşısı (BCG): Bebeklerin doÄŸumdan sonraki ilk birkaç hafta içinde uygulanan bir aşıdır. Bu aşı bebeÄŸin verem hastalığına karşı korunmasına yardımcı olur. Verem hastalığı özellikle geliÅŸmekte olan ülkelerde hala yaygın olan ve ciddi sonuçlara yol açabilen bir hastalıktır. Verem mikrobu öksürük veya hapşırık yoluyla diÄŸer insanlara bulaÅŸabilir. Bebekler de bu yolla enfekte olabilir. Ancak BCG aşısı bebeÄŸin bağışıklık sistemini güçlendirerek verem mikrobuna karşı mücadele etmesine yardımcı olur. Aşı genellikle sol kolda yapılır ve küçük bir kabarcık ÅŸeklinde iz bırakabilir. Bu normal bir reaksiyondur ve birkaç hafta içinde iyileÅŸir. Aşılamadan sonra bebeÄŸin bağışıklık sistemi yanıt vermeye baÅŸlar ve bu sayede enfeksiyon riski azaltılır. Ancak unutulmamalıdır ki BCG aşısı sadece vereme karşı koruma saÄŸlar ve diÄŸer solunum yolu enfeksiyonlarına karşı koruma saÄŸlamaz.

5’li Karma Aşısı: YenidoÄŸan ve çocukların saÄŸlıklı bir yaÅŸam sürdürebilmesi için aşılar oldukça önemlidir. Bu aşıların içinde yer alan 5'li karma aşısı da çocukların bağışıklık sistemlerini güçlendirmek için uygulanan önemli bir aşıdır. Bu aşı difteri, tetanoz, boÄŸmaca, polio ve hastalıklara karşı koruma saÄŸlamak amacıyla yapılır. Bebeklerde ilk doz aşı doÄŸumdan sonraki 2 ay içerisinde yapılmalıdır. Ardından 4. ayda, 6. ayda ve son olarak da 18. ayda tekrarlanması gerekir. 5'li karma aşısı bebekleri bu hastalıklardan korurken aynı zamanda toplum bağışıklığı oluÅŸmasına da yardımcı olur. Aşı uygulamasının yan etkileri arasında hafif ateÅŸ, halsizlik gibi durumlar görülebilir ancak genellikle ciddi yan etkilere rastlanmaz. Ayrıca bebeklerin aşı takvimine uygun olarak düzenli ÅŸekilde aşı olmaları gerekir.

Konjuge Pnömokok (Zatürre) aşısı: Bebek ve çocuklarda en sık görülen enfeksiyonlardan biri olan zatürre özellikle bağışıklık sistemi henüz tam olarak geliÅŸmemiÅŸ bebeklerde ciddi saÄŸlık sorunlarına neden olabilir. Bu nedenle konjuge pnömokok aşısı bebeklerin 2 aydan itibaren uygulanması önerilen rutin aşılar arasındadır. Konjuge pnömokok aşısı streptococcus pneumoniae adı verilen bakterinin neden olduÄŸu zatürre, orta kulak enfeksiyonu, menenjit, sinüzit gibi hastalıkların önlenmesinde etkili bir yöntemdir. Aşının içeriÄŸinde bulunan proteinler sayesinde bağışıklık sistemi bu bakterilere karşı antikor üretmeye baÅŸlar ve enfeksiyon riski azalır. Aşı takviminde 2 ayda baÅŸlanan konjuge pnömokok aşısı, toplamda 4 doz halinde uygulanır. Ä°lk doz sonrası 1-2 ay ara ile diÄŸer dozlar tamamlanır ve son doz 12-15 aylıkken yapılır. Ayrıca yüksek riskli bebeklerde (prematüre doÄŸum yapmış bebekler gibi) ek dozlar da gerekebilir. Konjuge pnömokok aşısının yan etkileri genellikle hafif seyreder ve aşının yapıldığı bölgede kızarıklık, aÄŸrı, ateÅŸ gibi belirtiler görülebilir. Ancak ciddi yan etkilerin görülme olasılığı oldukça düÅŸüktür.

KKK (Kızamık, Kızamıkçık ve Kabakulak) aşısı: Kızamık, kızamıkçık ve kabakulak aşısı bebeklerin ve çocukların aşı takvimi içinde yer alan önemli bir aşıdır. Kızamık, kızamıkçık ve kabakulak gibi bulaşıcı hastalıkların önlenmesinde büyük rol oynar. Genellikle 12-15 ay arasında uygulanır. Bebeklerde bu aşıyı yaptırmak hem onların kendilerini hem de diÄŸer insanları korumaya yardımcı olur. Bebeklerin bağışıklık sistemini güçlendirerek hastalanma riskini azaltır. Böylece hastalıkların neden olduÄŸu ciddi komplikasyonlardan kaçınılmış olur. Yan etkileri nadirdir ve genellikle hafiftir. En sık görülen yan etki ateÅŸtir fakat bu durumda doktorlar gerekli tedaviyi yaparak ateÅŸi düÅŸürür. Nadiren alerjik reaksiyonlar da görülebilir. Bu nedenle aşı sonrasında herhangi bir yan etki gözlenirse hemen doktora baÅŸvurulması önemlidir.

SuçiçeÄŸi aşısı: SuçiçeÄŸi çocuklarda sıkça görülen bir enfeksiyon hastalığıdır. SuçiçeÄŸi virüsü ile bulaÅŸan bu hastalığa karşı aşı geliÅŸtirilmiÅŸtir. SuçiçeÄŸi aşısı bebeklerin 12-15 ay arasında yapılması önerilen rutin aşılar arasında yer alır. Aşı canlı ama zayıflatılmış suçiçeÄŸi virüsünden oluÅŸur ve uygulandıktan sonra vücutta bağışıklık sistemini harekete geçirerek hastalığa karşı koruma saÄŸlar. Aşının iki dozu bulunur ve genellikle birinci doz 12-15 ay arasında, ikinci doz ise okul öncesi dönemde (4-6 yaÅŸ) yapılır. SuçiçeÄŸi aşısının yan etkileri nadirdir ancak bazı çocuklarda hafif ateÅŸ, kızarıklık veya kaşıntı gibi semptomlar görülebilir. ÇocuÄŸunuzda bu tür semptomlar görülürse doktorunuza danışmanız önerilir.

Oral polyo aşısı (çocuk felci): Çocuk felcinin önlenmesinde oldukça önemli bir rol oynar. Ağız yoluyla verilen ve çocukların bağışıklık sistemini güçlendiren bir aşıdır. Solunum yoluyla bulaÅŸan virüslerin neden olduÄŸu çocuk felci hastalığına karşı koruma saÄŸlar. Genellikle bebekler için uygun olan 3 dozda uygulanır. Ä°lk dozu doÄŸumdan sonra mümkün olan en kısa sürede alınmalıdır. Ardından ikinci doz 2 ay sonra üçüncü doz ise 6 ay sonra yapılmalıdır. Oral polio aşısının yan etkileri nadirdir ve hafiftir. En yaygın yan etki aşı yapılan yerde hafif bir ÅŸiÅŸlik veya kızarıklıktır. Nadiren ateÅŸ veya ishal gibi diÄŸer hafif semptomlar da görülebilir. Çocuk felci hastalığı özellikle küçük yaÅŸlarda ciddi sonuçlara yol açabilir. Bu nedenle oral polio aşısının düzenli olarak uygulanması büyük önem taşır. Ayrıca bu aşı sayesinde dünya genelinde çocuk felci vakalarında ciddi bir azalma kaydedilmiÅŸtir.

Hepatit A aşısı: Hepatit A aşısı bebekler ve çocuklar için oldukça önemli bir aşıdır. Hepatit A virüsü karaciÄŸer enfeksiyonlarına neden olarak ciddi saÄŸlık sorunlarına yol açabilir. Bu enfeksiyonun bulaÅŸması özellikle hijyen kurallarına uymayan ortamlarda çok yaygındır. Bu sebeple hepatit A aşısı bebeklerin 12-15 aylıkken ve sonrasında tekrarlanması gereken bir aşıdır. Genellikle karma aşılarla birlikte verilir. Böylece hem hepatit A virüsünden korunulur hem de diÄŸer hastalıklara karşı bağışıklık kazanılır. Aşılamada kullanılan hepatit A aşısı güvenli ve etkili bir ÅŸekilde koruma saÄŸlar. Ayrıca yan etkileri de oldukça azdır. En sık görülen yan etkiler arasında hafif ateÅŸ ve lokal reaksiyonlar yer alır. Bunların dışında nadiren görülen yan etkiler ise baÅŸ dönmesi, mide bulantısı ve kusmadır.

Bebek Aşı Takvimindeki Aşılar Hangi Hastalıklar için Uygulanır?

Bebeklerin bağışıklık sistemleri doÄŸduklarında henüz tam olarak geliÅŸmemiÅŸtir. Bu nedenle vücutlarını enfeksiyon ve hastalıklara karşı korumak için aşıya ihtiyaçları vardır. Bebek aşı takviminde yer alan aşılar bebekleri çeÅŸitli hastalıklardan korur.

• Hepatit B aşısı bebeÄŸin virüsün neden olduÄŸu ciddi karaciÄŸer hasarından korunmasına yardımcı olur.
• Difteri, tetanoz ve boÄŸmaca (DTaP) aşısı bu üç hastalığın neden olduÄŸu ciddi komplikasyonların önlenmesine yardımcı olur.
• Kızamık, kızamıkçık ve kabakulak (MMR) aşısı, bu üç hastalığı önleyerek çocukların uzun vadeli komplikasyonlardan korunmasına yardımcı olur.
• BebeÄŸin birinci yaÅŸ gününden sonra verilen menenjit aşısı da çok önemlidir. Bebekleri ölümcül menenjit enfeksiyonundan korur.
• Hemofilus influenza tip B (HIB) aşısı da solunum yolu enfeksiyonlarına karşı bebeÄŸi korumaya yardımcı olan bir diÄŸer aşıdır.

Bebek ve Çocuklarda Rutin Aşı Takvimi Dışında Hangi Aşılar Bulunur?

YenidoÄŸan ve çocuklarda rutin aşı takvimi dışında da bazı aşılar bulunur. Bu aşılar genellikle belirli risk faktörlerine sahip olan bebekler ve çocuklar için önerilir. ÖrneÄŸin hepatit B taşıyıcısı olan annelerden doÄŸan bebeklere doÄŸumdan hemen sonra hepatit B aşısı uygulanması önerilir. Ayrıca seyahat edecek ailelerin çocuklarına seyahat ettikleri bölgede görülen hastalıklara karşı aşı yaptırmaları gerekebilir. Bazı çocuklar da bağışıklık sistemi zayıf olduÄŸu için ekstra aşılara ihtiyaç duyabilir. ÖrneÄŸin kronik böbrek hastalığı veya lösemi gibi hastalıkları olan çocuklara pnömokok aşısı önerilir. Aynı ÅŸekilde alerjisi olan veya astım gibi kronik solunum yolu hastalığı olan çocukların grip aşısı yaptırması tavsiye edilir. Bunun nedeni bu çocukların enfeksiyonlara karşı daha savunmasız olmalarıdır. Bu aşılar aÅŸağıdaki gibidir:

Rota Virüs Aşısı: Rota virüsü bebeklerde sıkça görülen bir enfeksiyon hastalığıdır. Kusma, ishal ve ateÅŸe sebep olur. Bebeklerde ciddi su kaybına yol açabilir ve hatta ölümcül olabilir. Rota virüs aşısı bu hastalığın önlenmesinde oldukça etkilidir. 2-6 ay arasındaki bebeklere uygulanır ve iki doz halinde verilir. Aşı yenidoÄŸan bebeÄŸin bağışıklık sistemini güçlendirerek rota virüsünün neden olduÄŸu enfeksiyonları önleyebilir. Yan etkileri genellikle hafif olup, en sık görülen yan etki ishaldir. Ancak bu durum da geçicidir ve birkaç gün içinde kendiliÄŸinden düzelir.

Menenjit Aşısı (Meningokok): Menenjit bir enfeksiyon hastalığıdır. Menenjite neden olan bakterilerden bazıları ölümcül olabilir ve bu nedenle menenjit aşısı oldukça önemlidir. Meningokok aşısı bebeklerde ve çocuklarda menenjite yol açabilen meningokok bakterisine karşı koruma saÄŸlar. 2 aydan büyük bebekler ve küçük çocuklar için önerilir. Meningokok aşısının yan etkileri genellikle hafif olup kızarıklık, ÅŸiÅŸlik veya ateÅŸ gibi semptomlar gösterir. Nadir durumlarda daha ciddi yan etkiler de görülebilir ancak bu durumlar oldukça nadirdir.

Bebek ve Çocuklarda Aşıların Yan Etkileri Nelerdir?

Aşılar, bebeklerin ve çocukların bağışıklık sistemini güçlendirmek için kullanılan önemli bir yöntemdir. Ancak her ne kadar aşılar hastalıkların önlenmesinde büyük rol oynasa da bazı yan etkileri de olabilir. Aşılama sonrası en sık görülen yan etkiler arasında hafif ateÅŸ, kızarıklık ve ÅŸiÅŸlik yer alır. Bunun yanı sıra bebeklerde daha nadir görülen ancak ciddi olabilen yan etkiler de meydana gelebilir. ÖrneÄŸin bazı bebeklerde solunum güçlüÄŸü veya nöbet gibi durumlar yaÅŸanabilir. Ancak bu yan etkiler genellikle geçicidir ve çoÄŸu bebekte aşı sonrasında herhangi bir sorun yaÅŸanmaz. Ayrıca aşıların yararları olası yan etkilerinin çok daha üstündedir. Bebeklerin saÄŸlığı için hayati önem taşıyan aşıların doÄŸru zamanda uygulanması ve düzenli takibi ise mutlaka yapılmalıdır. Bu sayede hem bebeÄŸiniz hem de toplumda bulunan diÄŸer kiÅŸiler enfeksiyonlardan korunmuÅŸ olur. Yan etkiler aÅŸağıdaki gibi özetlenebilir:

• En sık görülen yan etki ateÅŸtir. Genellikle 12-24 saatte kendini gösterir ve vakaların genelinde ateÅŸ 38,2°C'nin üzerindedir.
• Aşı yerinde aÄŸrı ve ÅŸiÅŸ görülür
• Uyku hali yaÅŸanabilir.
• Huzursuzluk görülebilir.
• Ä°ÅŸtahsızlık olabilir.
• Ä°ÄŸne yapılan bölgede hassasiyet görülebilir.
• Kızamıkçık aşısı sonrasında hafif eklem aÄŸrısı yaÅŸanabilir.
• Difteri, boÄŸmaca, tetanoz aşısı (DBT) sonrası kızarıklık ve ÅŸiÅŸlik oluÅŸabilir.
• SuçiçeÄŸi aşısı sonrası aşının yapıldığı ay içinde birkaç adet döküntü görülebilir.
• Grip aşısından 12-24 saat sonra hassasiyet, ateÅŸ, kas aÄŸrısı ve halsizlik yaÅŸanabilir.