Bebek ve Çocukluk Çağı Aşıları Nelerdir?

 

Yenidoğan ve çocukluk dönemi aşıları tüm ebeveynlerin öncelikli olarak bilgi sahibi olması gereken hayati bir konudur. Aşılar sayesinde yenidoğan bebekler ve çocuklar potansiyel olarak ciddi hastalıklara karşı korunabilir ve bu durum yaşam kalitesi üzerinde de önemlidir. 24-30 Nisan Dünya Aşı Haftası özelinde hazırladığımız bu yazıda bebek ve çocukluk dönemi aşıları hakkında bilmeniz gerekenleri okuyabilirsiniz.

Aşı Nedir?

Yenidoğan ve çocukluk dönemi sağlıklı bir yaşam için en önemli dönemlerdir. Bu dönemde aşılar ise önleyici tedbirler açısından oldukça büyük bir öneme sahiptir. Aşılar, bağışıklık sistemini güçlendirerek hastalıkların ortaya çıkmasını engeller ve bireyleri korur.

Çocuk ve Bebeklerde Aşının Önemi Nedir?

Aşılar insan sağlığını korumak için vücuda verilen bir tür koruyucu tedavidir. Yenidoğan ve çocuklarda aşılama bağışıklık sisteminin zayıf olduğu dönemlerde hastalıklara karşı koruyucu önlem olarak uygulanır. Aşılama sayesinde birçok bulaşıcı hastalığın önüne geçilebilir ve bu hastalıkların neden olduğu ciddi sağlık sorunları önlenebilir. Özellikle bebeklerin ilk altı ayda bağışıklık sistemi tam olarak gelişmediği için aşılamaları mutlaka yapılmalıdır. Ayrıca gerekli olan tüm aşıların zamanında yapılmaması durumunda bazı hastalıkların daha ciddi sonuçlar doğurabileceği unutulmamalıdır. Yenidoğan ve çocukluk çağındaki aşılar arasında difteri-tetanoz-boğmaca, Hepatit B, su çiçeği, kızamık-kızamıkçık-kabakulak (KKK) gibi temel aşılar bulunur. Bunun yanında grip, pnömokok ve rotavirüs gibi ek aşılar da önerilir.

Bebek Aşı Takvimi Nedir?

Bebeklerin sağlıklı bir yaşam sürdürebilmeleri için aşılar oldukça önemlidir. Çocuklarda görülen birçok hastalık aşılama sayesinde önlenebilir hale gelmiştir. Ancak aşıların zamanında ve doğru şekilde yapılması da büyük önem taşır. Bebek aşı takvimi bebeklerin hangi yaş aralıklarında hangi aşıları olmaları gerektiğini belirleyen bir planlamadır. Bu takvimde yer alan aşılar, bebeklerin bağışıklık sistemlerinin güçlenmesine yardımcı olur ve gelecekte oluşabilecek hastalıklara karşı koruma sağlar. Bebeğin ilk aşısı genellikle doğumdan sonraki 2 ay içerisinde uygulanır. Daha sonraki aşılama planlaması ise çocuğun yaşı ve sağlık durumuna göre farklılık gösterebilir. Örneğin kızamık, kızamıkçık ve kabakulak gibi bulaşıcı hastalıkların önlenmesi için 1 yaşına kadar tamamlanması gereken bir seri aşı bulunur. Ayrıca gerekli durumlarda doktorlar ekstra aşı önerilerinde bulunabilir. Bunlar arasında seyahat edilen bölgelere göre yapılan ek aşılar ya da hamile kadınların bebeğine geçebilecek olan grip veya pertussis (boğmaca) gibi hastalıklara karşı yapılan aşılar yer alabilir. Bebeklerin bağışıklık sistemleri henüz gelişme aşamasındadır ve bu nedenle enfeksiyonlara karşı korunmaları oldukça önemlidir. Bebek aşı takvimi bebeklerin sağlıklı bir yaşam sürdürebilmeleri için mutlaka takip edilmesi gereken bir planlamadır.

• Doğumun ardından Hepatit B aşısının ilk dozu yapılır.
• 1.Ay: Hepatit B aşısının ikinci dozu yapılır.
• 2.Ay: Bebek rutin kontrolden geçer ve Pnömokok aşısı (KPA), Konjuge verem aşısı (BCG), 5'li karma aşı yapılır.
• 4.Ay: Pnömokok aşısı (KPA) ve 5'li karma aşıları yapılır.
• 6. Ay: Pnömokok aşısı (KPA), 5'li karma aşı ve Hepatit B aşısı yapılır. Ek olarak ağızdan canlı aşı uygulaması olarak çocuk felci aşısı verilir.
• 12. Ay: Kızamık, kızamıkçık, kabakulak (KKK), pnömokok aşısı (KPA) son doz ve suçiçeği aşıları yapılır.
• 18. Ay: hepatit A (sarılık), ağızdan canlı çocuk felci aşısı ve 5'li karma aşı yapılır.
• 24. Ay: Hepatit A tekrarlanır.
• İlkokul 1. Sınıf: 4’lü karma aşı ve Kızamık, kızamıkçık, kabakulak (KKK) pekiştirme dozları uygulanır.
• İlkokul 8. Sınıf: Tetanoz pekiştirme dozu uygulanır.

 

Bebek Aşı Takviminde Hangi Aşılar Bulunur?

Yenidoğan ve çocukluk dönemi insan hayatının en hassas ve kritik dönemleridir. Bu nedenle bebeklerin sağlığı için koruyucu önlemler almak oldukça önemlidir. Aşılar da bu koruyucu önlemlerin en başında gelir. Bebeğiniz dünyaya geldiği andan itibaren aşı takvimine uygun olarak belirlenmiş bir takvime göre aşıları yapılmalıdır. Bebek aşı takviminde bulunan aşılar arasında BCG (verem), Hepatit B, difteri, tetanoz, boğmaca, su çiçeği, kızamık, kızamıkçık, kabakulak, pnömokok, rotavirüs gibi aşılar bulunur. Aşıların tamamı bebeğinizin bağışıklık sistemini güçlendirir ve beklenmedik enfeksiyonlardan korur. Özellikle yeni doğan bebeklerin kendilerini savunacak kadar güçlü bir bağışıklık sistemleri olmadığı için bu aşılar büyük önem taşır. Bebek aşı takvimi ile ilgili olarak doktorunuza danışarak bebeğinizin hangi aşılara ihtiyacı olduğunu öğrenebilirsiniz. Ayrıca herhangi bir yan etki durumunda da hemen doktorunuza başvurmanız gerektiğini unutmayın. Bu aşılar aşağıdaki gibidir:

Hepatit B Aşısı: Hepatit B aşısı bebeklerin doğumdan hemen sonra aldığı ilk aşılar arasındadır. Hepatit B virüsünden kaynaklanan ciddi karaciğer hastalıklarını önlemede oldukça etkilidir. Hepatit B virüsü kan ve vücut sıvıları yoluyla bulaşabilen bir virüstür. Gebelik döneminde anneden bebeğe geçebilir ya da enfekte bir kişiyle temas sonucu bulaşabilir. Virüsün neden olduğu hastalıkların bazıları ölümcül olabilir. Hepatit B aşısı bebeklerin bağışıklık sistemini güçlendirerek bu hastalığa karşı korunmalarını sağlar. Aşı genellikle doğumdan sonraki ilk günlerde uygulanır ve toplamda 3 doz halinde tamamlanır. Aşının yan etkileri genellikle hafiftir ve ateş gibi belirtiler gösterilebilir. Nadiren daha ciddi yan etkiler görülebilir ancak bu durumlarda doktorla iletişime geçmek önemlidir.

Verem Aşısı (BCG): Bebeklerin doğumdan sonraki ilk birkaç hafta içinde uygulanan bir aşıdır. Bu aşı bebeğin verem hastalığına karşı korunmasına yardımcı olur. Verem hastalığı özellikle gelişmekte olan ülkelerde hala yaygın olan ve ciddi sonuçlara yol açabilen bir hastalıktır. Verem mikrobu öksürük veya hapşırık yoluyla diğer insanlara bulaşabilir. Bebekler de bu yolla enfekte olabilir. Ancak BCG aşısı bebeğin bağışıklık sistemini güçlendirerek verem mikrobuna karşı mücadele etmesine yardımcı olur. Aşı genellikle sol kolda yapılır ve küçük bir kabarcık şeklinde iz bırakabilir. Bu normal bir reaksiyondur ve birkaç hafta içinde iyileşir. Aşılamadan sonra bebeğin bağışıklık sistemi yanıt vermeye başlar ve bu sayede enfeksiyon riski azaltılır. Ancak unutulmamalıdır ki BCG aşısı sadece vereme karşı koruma sağlar ve diğer solunum yolu enfeksiyonlarına karşı koruma sağlamaz.

5’li Karma Aşısı: Yenidoğan ve çocukların sağlıklı bir yaşam sürdürebilmesi için aşılar oldukça önemlidir. Bu aşıların içinde yer alan 5'li karma aşısı da çocukların bağışıklık sistemlerini güçlendirmek için uygulanan önemli bir aşıdır. Bu aşı difteri, tetanoz, boğmaca, polio ve hastalıklara karşı koruma sağlamak amacıyla yapılır. Bebeklerde ilk doz aşı doğumdan sonraki 2 ay içerisinde yapılmalıdır. Ardından 4. ayda, 6. ayda ve son olarak da 18. ayda tekrarlanması gerekir. 5'li karma aşısı bebekleri bu hastalıklardan korurken aynı zamanda toplum bağışıklığı oluşmasına da yardımcı olur. Aşı uygulamasının yan etkileri arasında hafif ateş, halsizlik gibi durumlar görülebilir ancak genellikle ciddi yan etkilere rastlanmaz. Ayrıca bebeklerin aşı takvimine uygun olarak düzenli şekilde aşı olmaları gerekir.

Konjuge Pnömokok (Zatürre) aşısı: Bebek ve çocuklarda en sık görülen enfeksiyonlardan biri olan zatürre özellikle bağışıklık sistemi henüz tam olarak gelişmemiş bebeklerde ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir. Bu nedenle konjuge pnömokok aşısı bebeklerin 2 aydan itibaren uygulanması önerilen rutin aşılar arasındadır. Konjuge pnömokok aşısı streptococcus pneumoniae adı verilen bakterinin neden olduğu zatürre, orta kulak enfeksiyonu, menenjit, sinüzit gibi hastalıkların önlenmesinde etkili bir yöntemdir. Aşının içeriğinde bulunan proteinler sayesinde bağışıklık sistemi bu bakterilere karşı antikor üretmeye başlar ve enfeksiyon riski azalır. Aşı takviminde 2 ayda başlanan konjuge pnömokok aşısı, toplamda 4 doz halinde uygulanır. İlk doz sonrası 1-2 ay ara ile diğer dozlar tamamlanır ve son doz 12-15 aylıkken yapılır. Ayrıca yüksek riskli bebeklerde (prematüre doğum yapmış bebekler gibi) ek dozlar da gerekebilir. Konjuge pnömokok aşısının yan etkileri genellikle hafif seyreder ve aşının yapıldığı bölgede kızarıklık, ağrı, ateş gibi belirtiler görülebilir. Ancak ciddi yan etkilerin görülme olasılığı oldukça düşüktür.

KKK (Kızamık, Kızamıkçık ve Kabakulak) aşısı: Kızamık, kızamıkçık ve kabakulak aşısı bebeklerin ve çocukların aşı takvimi içinde yer alan önemli bir aşıdır. Kızamık, kızamıkçık ve kabakulak gibi bulaşıcı hastalıkların önlenmesinde büyük rol oynar. Genellikle 12-15 ay arasında uygulanır. Bebeklerde bu aşıyı yaptırmak hem onların kendilerini hem de diğer insanları korumaya yardımcı olur. Bebeklerin bağışıklık sistemini güçlendirerek hastalanma riskini azaltır. Böylece hastalıkların neden olduğu ciddi komplikasyonlardan kaçınılmış olur. Yan etkileri nadirdir ve genellikle hafiftir. En sık görülen yan etki ateştir fakat bu durumda doktorlar gerekli tedaviyi yaparak ateşi düşürür. Nadiren alerjik reaksiyonlar da görülebilir. Bu nedenle aşı sonrasında herhangi bir yan etki gözlenirse hemen doktora başvurulması önemlidir.

Suçiçeği aşısı: Suçiçeği çocuklarda sıkça görülen bir enfeksiyon hastalığıdır. Suçiçeği virüsü ile bulaşan bu hastalığa karşı aşı geliştirilmiştir. Suçiçeği aşısı bebeklerin 12-15 ay arasında yapılması önerilen rutin aşılar arasında yer alır. Aşı canlı ama zayıflatılmış suçiçeği virüsünden oluşur ve uygulandıktan sonra vücutta bağışıklık sistemini harekete geçirerek hastalığa karşı koruma sağlar. Aşının iki dozu bulunur ve genellikle birinci doz 12-15 ay arasında, ikinci doz ise okul öncesi dönemde (4-6 yaş) yapılır. Suçiçeği aşısının yan etkileri nadirdir ancak bazı çocuklarda hafif ateş, kızarıklık veya kaşıntı gibi semptomlar görülebilir. Çocuğunuzda bu tür semptomlar görülürse doktorunuza danışmanız önerilir.

Oral polyo aşısı (çocuk felci): Çocuk felcinin önlenmesinde oldukça önemli bir rol oynar. Ağız yoluyla verilen ve çocukların bağışıklık sistemini güçlendiren bir aşıdır. Solunum yoluyla bulaşan virüslerin neden olduğu çocuk felci hastalığına karşı koruma sağlar. Genellikle bebekler için uygun olan 3 dozda uygulanır. İlk dozu doğumdan sonra mümkün olan en kısa sürede alınmalıdır. Ardından ikinci doz 2 ay sonra üçüncü doz ise 6 ay sonra yapılmalıdır. Oral polio aşısının yan etkileri nadirdir ve hafiftir. En yaygın yan etki aşı yapılan yerde hafif bir şişlik veya kızarıklıktır. Nadiren ateş veya ishal gibi diğer hafif semptomlar da görülebilir. Çocuk felci hastalığı özellikle küçük yaşlarda ciddi sonuçlara yol açabilir. Bu nedenle oral polio aşısının düzenli olarak uygulanması büyük önem taşır. Ayrıca bu aşı sayesinde dünya genelinde çocuk felci vakalarında ciddi bir azalma kaydedilmiştir.

Hepatit A aşısı: Hepatit A aşısı bebekler ve çocuklar için oldukça önemli bir aşıdır. Hepatit A virüsü karaciğer enfeksiyonlarına neden olarak ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Bu enfeksiyonun bulaşması özellikle hijyen kurallarına uymayan ortamlarda çok yaygındır. Bu sebeple hepatit A aşısı bebeklerin 12-15 aylıkken ve sonrasında tekrarlanması gereken bir aşıdır. Genellikle karma aşılarla birlikte verilir. Böylece hem hepatit A virüsünden korunulur hem de diğer hastalıklara karşı bağışıklık kazanılır. Aşılamada kullanılan hepatit A aşısı güvenli ve etkili bir şekilde koruma sağlar. Ayrıca yan etkileri de oldukça azdır. En sık görülen yan etkiler arasında hafif ateş ve lokal reaksiyonlar yer alır. Bunların dışında nadiren görülen yan etkiler ise baş dönmesi, mide bulantısı ve kusmadır.

Bebek Aşı Takvimindeki Aşılar Hangi Hastalıklar için Uygulanır?

Bebeklerin bağışıklık sistemleri doğduklarında henüz tam olarak gelişmemiştir. Bu nedenle vücutlarını enfeksiyon ve hastalıklara karşı korumak için aşıya ihtiyaçları vardır. Bebek aşı takviminde yer alan aşılar bebekleri çeşitli hastalıklardan korur.

• Hepatit B aşısı bebeğin virüsün neden olduğu ciddi karaciğer hasarından korunmasına yardımcı olur.
• Difteri, tetanoz ve boğmaca (DTaP) aşısı bu üç hastalığın neden olduğu ciddi komplikasyonların önlenmesine yardımcı olur.
• Kızamık, kızamıkçık ve kabakulak (MMR) aşısı, bu üç hastalığı önleyerek çocukların uzun vadeli komplikasyonlardan korunmasına yardımcı olur.
• Bebeğin birinci yaş gününden sonra verilen menenjit aşısı da çok önemlidir. Bebekleri ölümcül menenjit enfeksiyonundan korur.
• Hemofilus influenza tip B (HIB) aşısı da solunum yolu enfeksiyonlarına karşı bebeği korumaya yardımcı olan bir diğer aşıdır.

Bebek ve Çocuklarda Rutin Aşı Takvimi Dışında Hangi Aşılar Bulunur?

Yenidoğan ve çocuklarda rutin aşı takvimi dışında da bazı aşılar bulunur. Bu aşılar genellikle belirli risk faktörlerine sahip olan bebekler ve çocuklar için önerilir. Örneğin hepatit B taşıyıcısı olan annelerden doğan bebeklere doğumdan hemen sonra hepatit B aşısı uygulanması önerilir. Ayrıca seyahat edecek ailelerin çocuklarına seyahat ettikleri bölgede görülen hastalıklara karşı aşı yaptırmaları gerekebilir. Bazı çocuklar da bağışıklık sistemi zayıf olduğu için ekstra aşılara ihtiyaç duyabilir. Örneğin kronik böbrek hastalığı veya lösemi gibi hastalıkları olan çocuklara pnömokok aşısı önerilir. Aynı şekilde alerjisi olan veya astım gibi kronik solunum yolu hastalığı olan çocukların grip aşısı yaptırması tavsiye edilir. Bunun nedeni bu çocukların enfeksiyonlara karşı daha savunmasız olmalarıdır. Bu aşılar aşağıdaki gibidir:

Rota Virüs Aşısı: Rota virüsü bebeklerde sıkça görülen bir enfeksiyon hastalığıdır. Kusma, ishal ve ateşe sebep olur. Bebeklerde ciddi su kaybına yol açabilir ve hatta ölümcül olabilir. Rota virüs aşısı bu hastalığın önlenmesinde oldukça etkilidir. 2-6 ay arasındaki bebeklere uygulanır ve iki doz halinde verilir. Aşı yenidoğan bebeğin bağışıklık sistemini güçlendirerek rota virüsünün neden olduğu enfeksiyonları önleyebilir. Yan etkileri genellikle hafif olup, en sık görülen yan etki ishaldir. Ancak bu durum da geçicidir ve birkaç gün içinde kendiliğinden düzelir.

Menenjit Aşısı (Meningokok): Menenjit bir enfeksiyon hastalığıdır. Menenjite neden olan bakterilerden bazıları ölümcül olabilir ve bu nedenle menenjit aşısı oldukça önemlidir. Meningokok aşısı bebeklerde ve çocuklarda menenjite yol açabilen meningokok bakterisine karşı koruma sağlar. 2 aydan büyük bebekler ve küçük çocuklar için önerilir. Meningokok aşısının yan etkileri genellikle hafif olup kızarıklık, şişlik veya ateş gibi semptomlar gösterir. Nadir durumlarda daha ciddi yan etkiler de görülebilir ancak bu durumlar oldukça nadirdir.

Bebek ve Çocuklarda Aşıların Yan Etkileri Nelerdir?

Aşılar, bebeklerin ve çocukların bağışıklık sistemini güçlendirmek için kullanılan önemli bir yöntemdir. Ancak her ne kadar aşılar hastalıkların önlenmesinde büyük rol oynasa da bazı yan etkileri de olabilir. Aşılama sonrası en sık görülen yan etkiler arasında hafif ateş, kızarıklık ve şişlik yer alır. Bunun yanı sıra bebeklerde daha nadir görülen ancak ciddi olabilen yan etkiler de meydana gelebilir. Örneğin bazı bebeklerde solunum güçlüğü veya nöbet gibi durumlar yaşanabilir. Ancak bu yan etkiler genellikle geçicidir ve çoğu bebekte aşı sonrasında herhangi bir sorun yaşanmaz. Ayrıca aşıların yararları olası yan etkilerinin çok daha üstündedir. Bebeklerin sağlığı için hayati önem taşıyan aşıların doğru zamanda uygulanması ve düzenli takibi ise mutlaka yapılmalıdır. Bu sayede hem bebeğiniz hem de toplumda bulunan diğer kişiler enfeksiyonlardan korunmuş olur. Yan etkiler aşağıdaki gibi özetlenebilir:

• En sık görülen yan etki ateştir. Genellikle 12-24 saatte kendini gösterir ve vakaların genelinde ateş 38,2°C'nin üzerindedir.
• Aşı yerinde ağrı ve şiş görülür
• Uyku hali yaşanabilir.
• Huzursuzluk görülebilir.
• İştahsızlık olabilir.
• İğne yapılan bölgede hassasiyet görülebilir.
• Kızamıkçık aşısı sonrasında hafif eklem ağrısı yaşanabilir.
• Difteri, boğmaca, tetanoz aşısı (DBT) sonrası kızarıklık ve şişlik oluşabilir.
• Suçiçeği aşısı sonrası aşının yapıldığı ay içinde birkaç adet döküntü görülebilir.
• Grip aşısından 12-24 saat sonra hassasiyet, ateş, kas ağrısı ve halsizlik yaşanabilir.