Hipoglisemi (Glisemik İndeks) Nedir? Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

09 / HAZ
2023

Hipoglisemi günümüzde hızla artan sağlık sorunları arasında önemli bir yer tutmaktadır. Kontrolsüz şeker tüketimi, yanlış beslenme alışkanlıkları ve hareketsiz yaşam tarzı gibi faktörler bu durumu tetikleyebilir. Peki hipoglisemi nedir ve neden önemlidir?

Hipoglisemi (Glisemik İndeks) Nedir?

“Glisemik indeks nedir?” sorusu merak edenler için şu şekilde yanıtlanabilir: Hipoglisemi kan şekerinin normal seviyelerin altına düştüğü bir durumdur. Glisemik indeks ise gıdaların kan şekeri üzerindeki etkisini ölçen bir değerdir. Bu iki kavram sağlık ve beslenme alanında sık kullanılır ve önemlidir. Öncelikle glisemik indeks (GI) kavramını anlamak önemlidir. GI, karbonhidrat içeren gıdaların kan şekerini ne kadar hızlı yükselttiğini gösteren bir ölçüttür. Yüksek glisemik indeksli yiyecekler kan şekerini hızlı bir şekilde artırırken düşük glisemik indeksli yiyecekler daha yavaş ve kontrollü bir artışa neden olur. Diyabet hastalarının veya kilo kontrolü sağlamaya çalışan kişilerin düşük glisemik indeksli besinleri tercih etmeleri önerilir.

Hipoglisemi ise genellikle diyabet hastalarında görülse de bu durum herkes için tehlikeli olabilir. Kan şekeri seviyesi düşük olduğunda enerji eksikliği, baş dönmesi, bulantı gibi belirtiler ortaya çıkar ve ciddi durumlarda bilinç kaybına yol açabilir. Hipoglisemi riskini azaltmak için düzenli aralıklarla dengeli ve yeterli beslenmek önem taşır. Glisemik indeks ve hipoglisemi arasındaki ilişki ise şu şekildedir: Yüksek glisemik indeksli yiyecekler tüketildiğinde kan şekeri hızlı bir şekilde yükselir ve ardından hızla düşer. Bu durum hipoglisemi riskini artırabilir. Oysa düşük glisemik indeksli besinler, kan şekerini daha dengeli bir şekilde yönetmeye yardımcı olarak hipoglisemi riskini azaltır.

Hipoglisemi (Glisemik İndeks) Belirtileri Nelerdir?

Hipoglisemi belirtileri kan şekeri düzeyinin düşmesi sonucu ortaya çıkan semptomlardır. Bu durum özellikle glisemik indeksi yüksek olan yiyeceklerin tüketimi sonrasında meydana gelir. İşte hipoglisemi (glisemik indeks) belirtilerine dair bilmeniz gerekenler:

• Titreme ve terleme: Kan şekerinin düşmesiyle birlikte vücut titreme ve terleme gibi belirtiler gösterir. Bu durum, gerekli enerjiyi sağlayamadığından dolayı gerçekleşir.
• Baş dönmesi ve sersemlik hali: Hipoglisemi yaşayan kişilerde baş dönmesi ve sersemlik hissi sıkça görülür. Bu durum beynin yeterli enerji alamamasına bağlı olarak oluşur.
• Halsizlik ve yorgunluk: Kan şekeri seviyesindeki düşüş nedeniyle vücutta halsizlik ve yorgunluk hissedilir. Bu durum günlük aktivitelerin gerçekleştirilmesini zorlaştırabilir.
• Kalp çarpıntısı: Hipoglisemi esnasında kalp atışları hızlanır ve kişi kalp çarpıntısı yaşar. Bu durum düşük kan şekeri seviyelerinin etkisi altındaki sinir sistemi ile ilişkilidir.
• Açlık hissi: Hipoglisemi yaşayan kişilerde genellikle şiddetli açlık hissi meydana gelir. Bu durum vücudun enerji ihtiyacını karşılamak için daha fazla yiyecek talep etmesinden kaynaklanır.
• Sinirlilik ve duygusal dalgalanmalar: Düşük kan şekeri seviyeleri sinirlilik, huzursuzluk ve duygusal dalgalanmalara yol açabilir. Bu belirtiler beynin normal işleyişinin bozulmasından dolayı ortaya çıkar.
• Bulanık görme: Hipoglisemi geçiren kişilerde bulanık görme problemi yaşanabilir. Bu durum gözlerin odaklanma yeteneğinin azalması nedeniyle meydana gelir.

Hipoglisemi (Glisemik İndeks) Nedenleri Nelerdir?

Hipoglisemi nedenleri aşağıdaki gibi özetlenebilir:

• Hipoglisemiye yol açabilecek faktörlerden biri yetersiz beslenmedir. Uzun süreli açlık veya düşük kalorili diyetler kan şekerini düşürerek hipoglisemiye neden olabilir. Özellikle sabahları kahvaltı yapmadan güne başlamak bu riski artırır. Bu nedenle dengeli ve düzenli beslenmeye özen göstermek önemlidir.
• Bir diğer neden ise aşırı egzersizdir. Fazla fiziksel aktivite sonucunda vücut enerji kaynağı olarak glikoz kullanır ve bu da kan şekerinin düşmesine sebep olur. Egzersizin ardından yeterli miktarda karbonhidrat alarak hipoglisemi riskini azaltabilirsiniz.
• Diyabet hastalarının yaşadığı en sık hipoglisemi nedeni ise ilaçların doğru dozda kullanılmamasıdır. İnsülin veya oral glisemik ilaçların yanlış kullanımı, kan şekeri seviyesini aniden düşürerek hayati tehlike yaratabilir. Bu yüzden ilaç kullanımına dikkat etmek ve doktorun önerdiği dozlara uymak büyük önem taşır.
• Ayrıca bazı hastalıklar ve sağlık sorunları da hipoglisemiye yol açabilir. Karaciğer problemleri, böbrek yetmezliği, hormonal bozukluklar veya nadiren tümörler gibi durumlar kan şekerini düşürerek hipoglisemiye neden olabilmektedir. Bu tip durumların erken teşhis edilmesi ve tedavi edilmesi bu riski azaltacaktır.

Hipoglisemi Nasıl Anlaşılır?

“Hipoglisemi nasıl anlaşılır?” diye merak ediyorsanız hipoglisemi teşhisinin hastanın belirtileri, tıbbi öyküsü ve laboratuvar testleri ile konulabildiğini bilmelisiniz. Hipoglisemi şüphesi olan bir kişi genellikle kan şekeri düzeyini ölçen bir glikoz testine tabi tutulur. Bu test açlık kan şekeri testi veya rastgele kan şekeri testi olabilir. Açlık kan şekeri testi genellikle sabahları yapılan ve en az 8 saat süreyle hiçbir şey yemeden önce gerçekleştirilen bir testtir. Normal değerlerin altında bir sonuç (70 mg/dL'nin altında), hipoglisemiye işaret edebilir. Rastgele kan şekeri testi ise herhangi bir zamanda yapılabilen ve mevcut kan şekeri seviyesini ölçen bir testtir. Bu durumda da normalden düşük bir değer (örneğin 70 mg/dL'nin altında), hipoglisemi ihtimalini gösterir. Hipogliseminin altta yatan nedenini belirlemek ve hipoglisemi tedavisi gerçekleştirmek için doktorlar ayrıca bazı ilave testler isteyebilir. Bunlar arasında insülin düzeyleri, C-peptid düzeyleri ve keton cisimcikleri gibi farklı hormon ve metabolitlerin ölçümünü içeren kan testleri yer alır. Ayrıca adrenal ve tiroid fonksiyonlarını değerlendiren hormon testleri de yapılabilir.

Hipoglisemi (Glisemik İndeks) Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Hipoglisemi tedavisi öncelikle durumun altında yatan sebeplerin belirlenmesi ve bu sebeplere yönelik müdahalelerin yapılmasıyla başlar. Özellikle diyabet hastalarında sıkça görülen hipoglisemi, kan şekeri düzeyinin dengede tutulması için uygun diyet ve yaşam tarzı değişiklikleriyle önlem alınabilir. Tedavi sürecinde glisemik indeks hesaplama ile glisemik indeksi düşük besinler tüketmeye özen göstermek önemlidir. Bu tür besinler sayesinde kan şekerinin hızlı ve ani artışları engellenerek daha dengeli bir seyir izlenmesi sağlanır. Tam tahıllı ekmek, kepekli makarna, esmer pirinç gibi karbonhidrat kaynaklarını tercih etmek, aynı zamanda lif açısından zengin meyve ve sebzeler tüketmek hipoglisemi tedavisine katkıda bulunan faktörlerdendir.

Doktor kontrolünde kullanılması gereken ilaç tedavileri de mevcuttur. Özellikle insülin direnci ve tip 2 diyabet ile ilişkili hipoglisemi durumlarında, oral antidiyabetik ilaçlar reçete edilebilir. Ayrıca bazı durumlarda pankreasın insülin üretimini arttırıcı ilaçlar da kullanılabilir. Egzersiz ve fiziksel aktivite, kan şekerini dengelemekte önemli bir rol oynar. Düzenli olarak yapılan orta şiddette egzersizler, kasların daha çok enerji kullanarak kan şekeri düzeyini düşürmesine yardımcı olur. Ancak aşırı egzersiz yapmaktan kaçınmak gerektiğini unutmamak gerekir, zira bu durum da hipoglisemi riskini arttırabilir.