Ön Çapraz Bağ Yaralanması Belirtileri Nelerdir? Neden Oluşur?

 

Spor yaparken veya aktif bir yaşam sürerken bazen istenmeyen durumlarla karşılaşabiliriz. Özellikle futbol, basketbol, voleybol gibi hızlı ve zorlayıcı sporlarda ön çapraz bağ yaralanması durumu yaygın bir şekilde yaşanır ve ciddi sonuçlar doğurabilir. Bu tür bir yaralanma hayatınızı tamamen değiştirebilir ve rehabilitasyon süreci uzun ve zahmetli olabilir. Ancak erken teşhis ve tedavi ile bu süreci daha kolay atlatmanız mümkündür.

Ön Çapraz Bağ Yaralanmaları Neden Oluşur?

Sıklıkla sporcularda yaşanan ön çapraz bağ yaralanmaları sporcunun yaptığı bir hareket sonrası oluşur. Aniden durma, yön değiştirme ve sıçrama gibi hareketler sırasında yırtılır. Bunun dışında direkt dize yapılan temasa bağlı olarak da oluşabilir. Ön çapraz bağ yaralanmaları aşağıdaki sebeplere bağlı olarak yaşanabilir:

• Ön çapraz bağ yaralanmaları genellikle spor aktiviteleri sırasında ortaya çıkar. Bu tür bir yaralanma dizin aşırı zorlanması veya ani bir hareket sonucunda meydana gelebilir. Örneğin futbol, basketbol veya kayak gibi sporlarda sıkça karşılaşılan bir durumdur.
• Bu yaralanmanın en yaygın nedeni dizi aniden döndürmek veya bükülmek suretiyle ön çapraz bağa fazla bir yük binmesidir. Bu durumda bağlar gerilir veya kopabilir. Başka bir neden ise dizin üzerine düşmek, çarpma ya da şiddetli bir darbe almaktır.
• Ön çapraz bağ yaralanmalarının diğer potansiyel sebepleri arasında kas güçsüzlüğü, yanlış teknik kullanımı, eklemlerdeki yapısal bozukluklar ve aşırı esneklik yer alabilir.

 

Ön çapraz bağlar yukarıda belirtilen durumlar sonucunda hasar görerek yırtılabilir. Bu yırtılma tamamen veya bir kısmı yırtılabilir. Sıklıkla sporcularda yaşanan ön çapraz bağ yaralanmaları kadınlarda erkeklere oranla daha sık görülür. Bunun nedeni tam olarak bilinmese de fizyolojik etkenlere bağlı olabileceği düşünülüyor. Bu etkenler aşağıdaki gibi olabilir:

• Kas gücü,
• Fiziksel kondisyon,
• Pelvis ve bacak hizasında farklar,
• Dizin anatomik yapısı,
• Bağlarda gevşeklik,
• Östrojen hormonunun oluşturduğu etkiler.

Ön Çapraz Bağ Yaralanması Belirtileri Nelerdir?

Ön çapraz bağ yaralanması ile dizde dönme, kıkırdak da yaralanma, menisküs yırtığı gibi sorunlar yaşanabilir. Ön çapraz bağ yaralanması belirtileri aşağıdaki gibidir:

• Hareket sonrası dizden ses gelmesi ve uyuşma hissi,
• Diz bölgesinde şiddetli ağrı,
• Dizde şişme,
• Dizde morarma veya kızarma,
• Hareket kısıtlılığı,
• Yürürken ve hareket ederken rahatsızlık,
• Dizde boşalma hissi.

 

Yaşanan şikayetler bağ yaralanmasının şiddetine bağlı olarak birkaç gün içinde iyileşme gösterebilir. Ancak bu iyileşme kısa süreli olup hareket etmeye bağlı olarak belirtiler tekrardan yaşanabilir. Bu nedenle belirtileri yaşandığında uzmana başvurulmalıdır.

Ön Çapraz Bağ Yaralanmaları Nasıl Teşhis Edilir?

Ön çapraz bağ yaralanmalarının teşhisinde ilk aşama doktorun fiziksel muayenesi olur. Ortopedi ve travmatoloji uzmanı hastalık öyküsünü dinledikten sonra diz yapısını ve yaralı bölgeyi inceleyerek fiziki muayeneyi gerçekleştirir. Ön çapraz bağ yaralanmalarında ağrı şiddeti fazla olabileceği için fiziki muayene tam anlamıyla yapılamayabilir. Bu gibi durumlarda görüntüleme yöntemleri kullanılarak kesin tanı konulabilir. Bunun sonucunda bağ yırtılmalarının yanında oluşabilecek diğer menisküs ve kıkırdak yaralanmaları gibi bazı problemler içinde tanı konulabilir. Ön çapraz bağ yırtıklarının teşhisinde kullanılabilecek görüntüleme yöntemleri aşağıdaki gibi açıklanabilir:

Röntgen: Yaralanma veya ağrı sonucu ile fiziksel muayene sonrası ilk olarak röntgen çekilebilir. Röntgende bağ yırtıkları veya menisküs teşhisi konulamasa da kemikte çatlak, kırık veya herhangi bir rahatsızlık olup olmadığı incelenebilir.

Manyetik Rezonans: MR ile bağ dokuları da görüntülenerek ön çapraz bağ yırtığı teşhisi konulabilir.

Artroskopi: Artroskopi ön çapraz bağ yaralanmalarının teşhisinde çok sık kullanılmasa da tanı aracı olarak kabul edilir. Ucunda kamera bulunan küçük bir alet yardımıyla diz içerisindeki dokular incelenebilir.

Ön Çapraz Bağ Yaralanması Nasıl Tedavi Edilir?

Ön çapraz bağ yaralanmasının tedavisi yaralanmanın şiddetine bağlı olarak değişir. Genç bireylerde ve aktif olarak spor hayatı sürdüren kişilerde tek tedavi seçeneği cerrahi operasyondur. Ancak spordan uzak duruluyor ve günlük yaşantıda herhangi bir kısıtlama yaşanmıyorsa diğer tedavi seçenekleri düşünülebilir. Cerrahi operasyon dışı tedavi seçenekleri aşağıdaki gibidir:

• İstirahat: Basit düzeyde ki bağ yaralanmalarında dinlenmek şişliğin ve ağrının azalmasına yardımcı olabilir.
• Buz kompresi: Günde 2-3 kez 20 dakika boyunca uygulanacak buz kompresi ile rahatlama yaşanabilir.
• Bandaj: Doktorunuzun önerdiği şekilde bandaj uygulamasının yapılması şişliğe ve ağrıya iyi gelebilir.
• Fizik Tedavi: Dizdeki ağrı ve şişliğin azalmasının ardından fizik tedavi uygulanır. Ön çapraz bağ yaralanması fizik tedavi işlemi uzmanla birlikte yapılan özel egzersizler bölgede bulunan kasları güçlendirerek ameliyat olmak istemeyen hastalarda veya ameliyatı ileri dönemde düşünen hastalarda geçici rahatlık sağlayabilir.

Cerrahi Operasyon

Ön çapraz bağ yaralanmaları genellikle spor aktiviteleri sırasında meydana gelen ve diz eklemindeki ön çapraz bağın hasar görmesine neden olan bir durumdur. Bu tür yaralanmalarda tedavi yöntemleri arasında cerrahi müdahale de bulunur. Cerrahi işlem özellikle aktif yaşam tarzına sahip olan bireyler için önemli bir seçenektir. Örneğin sporcular veya fiziksel olarak aktif çalışan kişiler, dizlerinin stabilitesini geri kazanmak ve normal aktivitelerine dönebilmek için cerrahi tedaviyi tercih edebilirler. Ön çapraz bağ yaralanmalarının cerrahi tedavisinde amaç zedelenmiş bağı onarmak veya yeniden inşa etmektir. Bu amaçla farklı cerrahi teknikler kullanılabilir. En yaygın kullanılan tekniklerden biri diz eklemini stabilize etmek için tendon greftlerinin kullanılmasıdır. Greft materyali genellikle hastanın kendi tendonlarından alınır veya donör tendonları kullanılabilir.

Ön Çapraz Bağ Yaralanmalarında Artroskopik Cerrahi

Ön çapraz bağ yaralanmalarında ameliyat kapalı yöntemle yapılır. Diz bölgesinden yaklaşık 1 santimetre boyutundaki ucunda kamera bulunan alet yardımı ile cerrahi operasyon gerçekleştirilir. Bu bölgede küçük kesiler oluşturularak hasarlı ön çapraz bağlar tespit edilir.  Hasarlı bağların dikilmesi işlemi yapılmaz bunun yerine ön çapraz bağ yerine konacak greftler belirlenir. Bu greftler kişinin kendi dokusundan uyluk kemiği arkasındaki tendonlar, diz kapağından uyluğa bağlanan tendonlar veya kadavra grefti kullanılabilir. Seçilen greft sonrası dokular yenilenerek cerrahi operasyon tamamlanır. Greft seçiminde ise kişinin kendi dokusundan alınan greftler daha olumlu sonuçlar verir. Bunun nedeni hastanın kendi dokusu kullanıldığında herhangi bir uyum problemi veya hastalık taşıma riski olmaz. Kadavra greft kullanılmasının nedeni ise kişinin kendisinde bulunan greftlerde boyut ve sayı sınırlaması yoktur istenen oranda kullanılabilir.

Ön Çapraz Bağ Ameliyatı Sonrası Fizik Tedavi

Ön çapraz bağ yaralanması cerrahi sonrası fizik tedavi ameliyat sonrası tam olarak iyileşme sağlanabilmesi ve ameliyat başarının artırılabilmesi için önemlidir. Fizik tedavi bağların güçlendirilmesi amacıyla planlanır. Bağ üzerindeki baskı gittikçe arttırılarak tedavi hastanın ihtiyacına bağlı olarak düzenlenir. Fizik tedavi ile dizin gücü artarak eski hareket kabiliyetine daha rahat kavuşulur.

Ön Çapraz Bağ Ameliyatı Riski Var mıdır?

Ön çapraz bağ yaralanması cerrahisi alanında deneyimli ortopedi uzmanı tarafından gerçekleştirildiğinde yüz güldürücü sonuçlar elde edilmesini sağlar. Ön çapraz bağ ameliyatının başarısız sonuçlanmasındaki en büyük etken cerrahi sırasında yapılan teknik hatalar olabilir. Bunun dışında riskli bir ameliyat değildir. Ön çapraz bağ ameliyatının bazı riskleri ise enfeksiyon, kalıcı ağrı, diz sertliği ve yaralanma öncesinde olan hareket rahatlığına ulaşamama olabilir.