Endokrin Nedir? Endokrin Neye Bakar?

31 / TEM
2023

Endokrin vücudumuzdaki iç salgı bezlerinin genel adıdır. Bu sistem, hormonlar aracılığıyla vücut fonksiyonlarını düzenler ve kontrol eder. Endokrin bezleri kan dolaşımına doÄŸrudan hormon salgılayarak çalışır ve böylece büyüme, metabolizma, cinsel geliÅŸim gibi birçok hayati iÅŸlevi yönetir Endokrinoloji ise endokrin sistemi inceleyen bilim dalıdır. Endokrinologlar hormonların üretimi, iÅŸlevi ve bozukluklarına odaklanır. Diyabet, tiroid hastalıkları, menopoz, infertilite, hipertansiyon ve obezite gibi birçok durumun tedavisinde önemli rol oynar. Peki endokrin neye bakar? Ä°ÅŸte bilmeniz gerekenler:

Hormon Nedir?

Hormon vücudumuzdaki endokrin bezler tarafından üretilen ve kan yoluyla vücuttaki çeÅŸitli doku ve organlara taşınan kimyasal bileÅŸiklerdir. Bu bileÅŸikler metabolizmadan büyümeye, cinsel geliÅŸmeden enerji üretimine kadar birçok farklı fizyolojik süreci düzenlemekte görevlidir. Her hormon, belirli bir ya da birkaç hedef doku üzerinde etkili olmakta ve bu dokuların iÅŸlevini kontrol eder. Hormonların düzgün bir ÅŸekilde çalışmaması durumunda ise çeÅŸitli saÄŸlık problemleri ortaya çıkabilir.

Endokrin Nedir?

“Endokrin sistem nedir?” sorusu merak edenler için ÅŸu ÅŸekilde yanıtlanabilir: Endokrin sistem, vücuttaki büyüme, metabolizma ve üreme gibi birçok önemli iÅŸlevi düzenleyen hormonları salgılayan bezlerden oluÅŸur. Bu sistemdeki her bez belirli bir ya da daha fazla sayıda hormonu üretir ve salgılar. Hormonlar kan dolaşımına girer ve hedef organlara ulaşır. Reaksiyonları tetikler ya da durdurarak vücudun çeÅŸitli fonksiyonlarını kontrol eder. Endokrin sistemi oluÅŸturan baÅŸlıca bezler arasında hipotalamus, hipofiz bezi, tiroid bezi, paratiroid bezleri, adrenal (böbreküstü) bezler, pankreas, overler (kadınlarda) ve testisler (erkeklerde) bulunur. Dolayısıyla endokrinoloji bu endokrin sistemini ve onun hastalıklarını inceleyen bilim dalıdır. Endokrin sistemi ile iliÅŸkili hastalıklar genellikle hormon dengesizliklerinden kaynaklanır ve diyabet, tiroit hastalıkları ve menopoz gibi durumları içerebilir.

Endokrin sistem altında deÄŸerlendirilen endokrin bezleri ise ÅŸöyledir:

• Hipofiz Bezi: Hipofiz bezi insan beyninin alt kısmında yer alan ve pek çok hayati hormonun üretiminden sorumlu olan küçük bir endokrin bezidir. Hipotalamus tarafından kontrol edilen hipofiz bezi vücudun büyüme hızını, metabolik iÅŸlevlerini ve cinsel geliÅŸimini düzenlemeye yardımcı olur. Ayrıca adrenal bezleri, tiroid bezi ve gonadları (ovaryumlar ve testisler) gibi diÄŸer endokrin bezlerin aktivitelerini de yönetir. Dolayısıyla hipofiz bezinin saÄŸlıklı çalışması, genel saÄŸlık ve iyi haller için son derece önemlidir.
• Böbrek Üstü Bezleri: Böbrek üstü bezleri adından da anlaşılacağı gibi böbreklerin hemen üstünde yer alan endokrin sisteminin önemli bir parçası olan küçük yapıdır. Bu bezler her iki böbreÄŸin tepe noktasında bulunur ve ÅŸekil olarak piramit veya ÅŸapka görünümündedir. Böbrek üstü bezleri vücudumuzda çok çeÅŸitli hormonların üretiminden sorumludur. Bunlar arasında kortizol, aldosteron ve adrenalin gibi yaÅŸamsal hormonlar bulunur. Kortizol vücudun stresle baÅŸa çıkmasına yardımcı olurken aldosteron kan basıncını ve su dengesini düzenlemeye yardımcı olur. Adrenalin ise acil durumlarda vücudun savaÅŸ ya da kaç yanıtını destekler. Bu hormonların dengesizliÄŸi çeÅŸitli saÄŸlık sorunlarına yol açabilir. ÖrneÄŸin aşırı kortizol üretimi Cushing sendromuna neden olabilirken yetersiz aldosteron üretimi Addison hastalığına neden olabilir.
• Tiroid Bezi: Tiroid bezi boynun ön kısmında yer alan kelebek ÅŸeklinde bir endokrin bezidir. Metabolizmanın düzenlenmesinden sorumlu olan tiroid hormonlarını üretir ve salgılar. Tiroid bezi büyüme ve geliÅŸme süreçlerini kontrol ederken aynı zamanda vücut enerjisinin nasıl kullanıldığını ve ne kadar sıcaklık üretileceÄŸini de belirler. Bu bezin iÅŸlevi olmadan vücudun diÄŸer sistemleri düzgün çalışamaz. Tiroid bezinin aşırı veya yetersiz çalışması durumunda ise çeÅŸitli saÄŸlık sorunları meydana gelebilir.
• Yumurtalık ve Testis: Yumurtalık kadın üreme sisteminin bir parçasıdır ve kadının vücudunda iki adet bulunur. Bu organlar her ay bir adet olgun yumurta hücresi (oosit) salgılar. Yumurtalıklar ayrıca östrojen ve progesteron gibi kadın cinsiyet hormonlarını da üretir. Bu hormonlar menstrüasyon döngüsünü düzenleme ve gebeliÄŸi destekleme görevine sahiptir. Testisler ise erkek üreme sisteminin ana organlarıdır ve genellikle erkeÄŸin vücudunda iki adet bulunur. Testisler sperm adı verilen erkek üreme hücrelerini ve testosteron adlı erkek cinsiyet hormonunu üretir. Sperm hücreleri erkeÄŸin genetik materyalinin yarısını taşır ve döllenme esnasında diÅŸi yumurta hücresiyle birleÅŸir. Testosteron hormonu ise erkeklik özelliklerinin geliÅŸmesi ve cinsel isteÄŸin düzenlenmesinde önemli rol oynar.
• Pankreas: Pankreas sindirim sisteminin önemli bir parçası olan ve aynı zamanda insülin gibi hayati hormonları salgılayan bir organdır. Karın boÅŸluÄŸunda, mide ve omurga arasında yer alır. Pankreas sindirim sürecinde gerekli olan enzimleri üretir ve salgılar. Bu enzimler karbonhidratların, proteinlerin ve yaÄŸların sindirilmesine yardımcı olur. Ayrıca pankreas glukagon ve insülin dahil olmak üzere kan ÅŸekerini düzenleyen hormonları da salgılar. Bu özellikleri ile pankreas hem endokrin (hormon salgılayan) hem de ekzokrin (sindirim enzimleri salgılayan) fonksiyonlara sahip nadir organlardan biridir.

Çocuk Endokrin Nedir?

Çocuk endokrin bölümü çocuklarda görülen hormonal bozuklukları teÅŸhis ve tedavi eden bir tıp dalıdır. Endokrin sistem vücudun çeÅŸitli bölgelerinde bulunan endokrin bezlerinden oluÅŸur. Bu bezler büyüme ve geliÅŸme, metabolizma hızı, cinsel geliÅŸim ve sinir sistemi iÅŸlevleri gibi bir dizi süreci düzenleyen hormonlar üretir. Çocuk endokrinologları tiroid sorunları, diyabet, erken veya geç puberte, büyüme sorunları ve adrenal veya hipofiz bozuklukları dahil olmak üzere bu süreçlerle ilgili sorunları yönetir.

Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Nedir?

Endokrinoloji ve metabolizma hastalıkları vücudun endokrin sistemi ve metabolizması ile ilgili bozuklukları inceleyen tıbbi bir dalıdır. Endokrin sistem vücudun çeÅŸitli fonksiyonlarını düzenlemek için hormonlar üreten ve salgılayan bir dizi bezden oluÅŸur. Bu bezler arasında hipofiz bezi, tiroid, pankreas, adrenal bezler ve gonadlar bulunur. Metabolizma ise vücudun yiyecekleri enerjiye dönüÅŸtürme sürecidir. Aynı zamanda bu enerjinin hücreler tarafından nasıl kullanıldığını da ifade eder. Metabolizma hastalıkları genellikle vücutta enerji üretimi ve kullanımı ile ilgili sorunlardan kaynaklanır.

Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Birimi Hangi Hastalıklara Bakar?

“Endokrin bölümü nedir? Hangi hastalıklara bakar?” sorusu da sıklıkla merak edilir. Endokrinoloji ve metabolizma hastalıkları birimi vücudun hormonal sistemini ve metabolizmasını düzenleyen organların hastalıklarına bakar. “Endokrin cerrahi neye bakar?” sorusunun yanıtı aÅŸağıdaki gibidir:

• Adrenal bezleri ile ilgili rahatsızlıklar
• Aşırı tüylenme
• Büyüme hormonu eksikliÄŸi veya fazlalığı
• Diyabet (Tip 1 ve Tip 2)
• Hipertansiyon
• Hipofiz bezi hastalıkları
• Hipotiroidi ve hipertiroidi gibi tiroid hastalıkları
• Kısırlık
• Kolesterol yüksekliÄŸi ve trigliserid bozuklukları
• Lipid metabolizması bozuklukları
• Menopoz ve andropoz dönemine baÄŸlı hormonsal deÄŸiÅŸimler
• Obezite
• Osteoporoz ve diÄŸer kemik hastalıkları
• Polikistik Over Sendromu (PKOS)

KAYNAK:

https://tr.wikipedia.org/wiki/Endokrin_sistem

https://www.epa.gov/endocrine-disruption/overview-endocrine-system