Endokrin Nedir? Endokrin Neye Bakar?

31 / TEM
2023

Endokrin vücudumuzdaki iç salgı bezlerinin genel adıdır. Bu sistem, hormonlar aracılığıyla vücut fonksiyonlarını düzenler ve kontrol eder. Endokrin bezleri kan dolaşımına doğrudan hormon salgılayarak çalışır ve böylece büyüme, metabolizma, cinsel gelişim gibi birçok hayati işlevi yönetir Endokrinoloji ise endokrin sistemi inceleyen bilim dalıdır. Endokrinologlar hormonların üretimi, işlevi ve bozukluklarına odaklanır. Diyabet, tiroid hastalıkları, menopoz, infertilite, hipertansiyon ve obezite gibi birçok durumun tedavisinde önemli rol oynar. Peki endokrin neye bakar? İşte bilmeniz gerekenler:

Hormon Nedir?

Hormon vücudumuzdaki endokrin bezler tarafından üretilen ve kan yoluyla vücuttaki çeşitli doku ve organlara taşınan kimyasal bileşiklerdir. Bu bileşikler metabolizmadan büyümeye, cinsel gelişmeden enerji üretimine kadar birçok farklı fizyolojik süreci düzenlemekte görevlidir. Her hormon, belirli bir ya da birkaç hedef doku üzerinde etkili olmakta ve bu dokuların işlevini kontrol eder. Hormonların düzgün bir şekilde çalışmaması durumunda ise çeşitli sağlık problemleri ortaya çıkabilir.

Endokrin Nedir?

“Endokrin sistem nedir?” sorusu merak edenler için şu şekilde yanıtlanabilir: Endokrin sistem, vücuttaki büyüme, metabolizma ve üreme gibi birçok önemli işlevi düzenleyen hormonları salgılayan bezlerden oluşur. Bu sistemdeki her bez belirli bir ya da daha fazla sayıda hormonu üretir ve salgılar. Hormonlar kan dolaşımına girer ve hedef organlara ulaşır. Reaksiyonları tetikler ya da durdurarak vücudun çeşitli fonksiyonlarını kontrol eder. Endokrin sistemi oluşturan başlıca bezler arasında hipotalamus, hipofiz bezi, tiroid bezi, paratiroid bezleri, adrenal (böbreküstü) bezler, pankreas, overler (kadınlarda) ve testisler (erkeklerde) bulunur. Dolayısıyla endokrinoloji bu endokrin sistemini ve onun hastalıklarını inceleyen bilim dalıdır. Endokrin sistemi ile ilişkili hastalıklar genellikle hormon dengesizliklerinden kaynaklanır ve diyabet, tiroit hastalıkları ve menopoz gibi durumları içerebilir.

Endokrin sistem altında değerlendirilen endokrin bezleri ise şöyledir:

• Hipofiz Bezi: Hipofiz bezi insan beyninin alt kısmında yer alan ve pek çok hayati hormonun üretiminden sorumlu olan küçük bir endokrin bezidir. Hipotalamus tarafından kontrol edilen hipofiz bezi vücudun büyüme hızını, metabolik işlevlerini ve cinsel gelişimini düzenlemeye yardımcı olur. Ayrıca adrenal bezleri, tiroid bezi ve gonadları (ovaryumlar ve testisler) gibi diğer endokrin bezlerin aktivitelerini de yönetir. Dolayısıyla hipofiz bezinin sağlıklı çalışması, genel sağlık ve iyi haller için son derece önemlidir.
• Böbrek Üstü Bezleri: Böbrek üstü bezleri adından da anlaşılacağı gibi böbreklerin hemen üstünde yer alan endokrin sisteminin önemli bir parçası olan küçük yapıdır. Bu bezler her iki böbreğin tepe noktasında bulunur ve şekil olarak piramit veya şapka görünümündedir. Böbrek üstü bezleri vücudumuzda çok çeşitli hormonların üretiminden sorumludur. Bunlar arasında kortizol, aldosteron ve adrenalin gibi yaşamsal hormonlar bulunur. Kortizol vücudun stresle başa çıkmasına yardımcı olurken aldosteron kan basıncını ve su dengesini düzenlemeye yardımcı olur. Adrenalin ise acil durumlarda vücudun savaş ya da kaç yanıtını destekler. Bu hormonların dengesizliği çeşitli sağlık sorunlarına yol açabilir. Örneğin aşırı kortizol üretimi Cushing sendromuna neden olabilirken yetersiz aldosteron üretimi Addison hastalığına neden olabilir.
• Tiroid Bezi: Tiroid bezi boynun ön kısmında yer alan kelebek şeklinde bir endokrin bezidir. Metabolizmanın düzenlenmesinden sorumlu olan tiroid hormonlarını üretir ve salgılar. Tiroid bezi büyüme ve gelişme süreçlerini kontrol ederken aynı zamanda vücut enerjisinin nasıl kullanıldığını ve ne kadar sıcaklık üretileceğini de belirler. Bu bezin işlevi olmadan vücudun diğer sistemleri düzgün çalışamaz. Tiroid bezinin aşırı veya yetersiz çalışması durumunda ise çeşitli sağlık sorunları meydana gelebilir.
• Yumurtalık ve Testis: Yumurtalık kadın üreme sisteminin bir parçasıdır ve kadının vücudunda iki adet bulunur. Bu organlar her ay bir adet olgun yumurta hücresi (oosit) salgılar. Yumurtalıklar ayrıca östrojen ve progesteron gibi kadın cinsiyet hormonlarını da üretir. Bu hormonlar menstrüasyon döngüsünü düzenleme ve gebeliği destekleme görevine sahiptir. Testisler ise erkek üreme sisteminin ana organlarıdır ve genellikle erkeğin vücudunda iki adet bulunur. Testisler sperm adı verilen erkek üreme hücrelerini ve testosteron adlı erkek cinsiyet hormonunu üretir. Sperm hücreleri erkeğin genetik materyalinin yarısını taşır ve döllenme esnasında dişi yumurta hücresiyle birleşir. Testosteron hormonu ise erkeklik özelliklerinin gelişmesi ve cinsel isteğin düzenlenmesinde önemli rol oynar.
• Pankreas: Pankreas sindirim sisteminin önemli bir parçası olan ve aynı zamanda insülin gibi hayati hormonları salgılayan bir organdır. Karın boşluğunda, mide ve omurga arasında yer alır. Pankreas sindirim sürecinde gerekli olan enzimleri üretir ve salgılar. Bu enzimler karbonhidratların, proteinlerin ve yağların sindirilmesine yardımcı olur. Ayrıca pankreas glukagon ve insülin dahil olmak üzere kan şekerini düzenleyen hormonları da salgılar. Bu özellikleri ile pankreas hem endokrin (hormon salgılayan) hem de ekzokrin (sindirim enzimleri salgılayan) fonksiyonlara sahip nadir organlardan biridir.

Çocuk Endokrin Nedir?

Çocuk endokrin bölümü çocuklarda görülen hormonal bozuklukları teşhis ve tedavi eden bir tıp dalıdır. Endokrin sistem vücudun çeşitli bölgelerinde bulunan endokrin bezlerinden oluşur. Bu bezler büyüme ve gelişme, metabolizma hızı, cinsel gelişim ve sinir sistemi işlevleri gibi bir dizi süreci düzenleyen hormonlar üretir. Çocuk endokrinologları tiroid sorunları, diyabet, erken veya geç puberte, büyüme sorunları ve adrenal veya hipofiz bozuklukları dahil olmak üzere bu süreçlerle ilgili sorunları yönetir.

Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Nedir?

Endokrinoloji ve metabolizma hastalıkları vücudun endokrin sistemi ve metabolizması ile ilgili bozuklukları inceleyen tıbbi bir dalıdır. Endokrin sistem vücudun çeşitli fonksiyonlarını düzenlemek için hormonlar üreten ve salgılayan bir dizi bezden oluşur. Bu bezler arasında hipofiz bezi, tiroid, pankreas, adrenal bezler ve gonadlar bulunur. Metabolizma ise vücudun yiyecekleri enerjiye dönüştürme sürecidir. Aynı zamanda bu enerjinin hücreler tarafından nasıl kullanıldığını da ifade eder. Metabolizma hastalıkları genellikle vücutta enerji üretimi ve kullanımı ile ilgili sorunlardan kaynaklanır.

Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Birimi Hangi Hastalıklara Bakar?

“Endokrin bölümü nedir? Hangi hastalıklara bakar?” sorusu da sıklıkla merak edilir. Endokrinoloji ve metabolizma hastalıkları birimi vücudun hormonal sistemini ve metabolizmasını düzenleyen organların hastalıklarına bakar. “Endokrin cerrahi neye bakar?” sorusunun yanıtı aşağıdaki gibidir:

• Adrenal bezleri ile ilgili rahatsızlıklar
• Aşırı tüylenme
• Büyüme hormonu eksikliği veya fazlalığı
• Diyabet (Tip 1 ve Tip 2)
• Hipertansiyon
• Hipofiz bezi hastalıkları
• Hipotiroidi ve hipertiroidi gibi tiroid hastalıkları
• Kısırlık
• Kolesterol yüksekliği ve trigliserid bozuklukları
• Lipid metabolizması bozuklukları
• Menopoz ve andropoz dönemine bağlı hormonsal değişimler
• Obezite
• Osteoporoz ve diğer kemik hastalıkları
• Polikistik Over Sendromu (PKOS)

KAYNAK:

https://tr.wikipedia.org/wiki/Endokrin_sistem

https://www.epa.gov/endocrine-disruption/overview-endocrine-system