Hepatit Nedir? Nasıl Bulaşır?

 

Hepatit karaciÄŸerin iltihaplanması olarak bilinen bir hastalıktır. Bu hastalık virüsler, alkol tüketimi, bazı ilaçlar veya bağışıklık sistemi problemleri gibi çeÅŸitli nedenlerden kaynaklanabilir. Hepatit dünya genelinde yaygın olarak görülen bir saÄŸlık sorunu olup ciddi sonuçlara yol açabilir. Hepatit karaciÄŸerin iltihaplanmasına neden olur. ÇeÅŸitli virüsler veya zararlı maddeler tarafından tetiklenebilir. En yaygın tipleri Hepatit A, B ve C'dir. Hepatit A genellikle kirli gıda veya su tüketimi sonucunda bulaşır ve genellikle hafif seyreder. Ä°yi bir hijyen uygulaması ile önlenmesi mümkündür. Hepatit B ve C ise genellikle kan yoluyla veya cinsel temasla bulaşır. Kronik enfeksiyonlara yol açabilen bu tipler karaciÄŸer hasarı, siroz ve hatta karaciÄŸer kanserine neden olabilir. Peki hepatit nedir? Ä°ÅŸte bilmeniz gerekenler:

Hepatit Nedir?

Hepatit karaciÄŸerin iltihaplanma durumudur. Hepatit A, B ve C virüslerinden kaynaklanan enfeksiyonlar hepatitin en sık rastlanan sebepleridir. Hepatit A genelde tedavi olmadan kendiliÄŸinden düzelebilirken hepatit B veya C'nin etkisiz hale getirilmediÄŸi durumlarda kronik inflamasyon, siroz, karaciÄŸer kanseri ve hatta karaciÄŸer yetmezliÄŸi gibi sonuçlara yol açabilir. Hepatit riski altında olanlar veya bu hastalığa sahip olanlar için tarama, korunma, tanılama ve tedavi yöntemleri mevcuttur. Hepatitin yaÅŸam kalitesi üzerinde ciddi bir etkisi bulunmaz.

Hepatit Türleri

Hepatit karaciÄŸerin iltihaplanmasıdır ve bu durum en sık Hepatit A, B ve C virüsleri tarafından gerçekleÅŸtirilir. Bununla beraber D ve E olarak bilinen iki viral tip daha vardır ancak bunlar oldukça nadirdir. DiÄŸer virüs türleri belirli ilaçlar, bazı otoimmün hastalıklar ve uzun süreli aşırı alkol tüketimi de hepatite sebep olabilir. Hepatit A genellikle kendi başına iyileÅŸme gösterirken Hepatit B veya C tarafından neden olunan iltihaplanma süreci kronikleÅŸebilir ve uzun vadede karaciÄŸer hasarı ile farklı komplikasyonları tetikleyebilir.

Bir hepatit virüsü kan akışına girip karaciÄŸer hücrelerine saldırdığı zaman vücut bağışıklık sistemi bu duruma karşı tepki vererek mücadele eder. Geçici inflamasyon da bu yanıtın bir parçasıdır. Ancak iltihaplanma süreci aylarca ya da yıllarca devam ederse karaciÄŸer hücrelerine zarar verebilir ve hatta onları yok edebilir. KaraciÄŸerde oluÅŸan hasar vücudun temel besin maddelerini metabolize etmesini ve toksinlerin atılmasını önleyebilir. Tedavi edilmeyen viral hepatit durumunda siroz adı da verilen skarlaÅŸma ÅŸeklinde bir hasar oluÅŸabilir ki bu durum karaciÄŸer fonksiyonunu engeller. Tedaviye alınmayan hepatit B veya C vakaları ise karaciÄŸer kanserine neden olabilir. Her bir Hepatit A, B ve C türünün ardında belirlenmiÅŸ bir hepatit virüs türü bulunur. Bu virüslerin hepsi bulaşıcıdır. Hepatit A kirli gıda veya su ya da enfekte bir kiÅŸiyle temas sonucunda bulaÅŸabilirken Hepatit B ve C kan veya meni gibi vücut sıvılarıyla temas sonucunda yayılır.

Hepatit A: Hepatit A karaciÄŸerin iltihaplanmasıdır ve bu duruma hepatit A virüsü sebebiyet verir. Enfeksiyonun ardından haftalar geçse bile semptomlar hemen belirmeyebilir ve bazı vakalarda hiçbir belirti gözlenmeyebilir. Bu rahatsızlık belirtiler ortaya çıkmadan önce ve belirtiler göründükten bir hafta sonrasına kadar bireyler arasında bulaÅŸabilir. Hepatit A'nın yayılımı genellikle mikroskopik derecede virüs taşıyan dışkının kontamine ettiÄŸi su ve gıda ile gerçekleÅŸir. Bu durum hijyenin yetersiz olduÄŸu alanlarda daha sık rastlanır. Korunmasız cinsel iliÅŸki esnasında da hepatit A bulaÅŸabilir.

Hepatit A'nın belirtileri arasında ateÅŸ, mide bulantısı, iÅŸtah kaybı ve ishal gibi grip benzeri semptomları bulunur. Bunun yanında hepatit A sarılığa neden olabilen bir hastalıktır ki bu durum cildin ve gözlerin sararmasına, dışkının açık renkte olmasına ve idrarın koyulaÅŸmasına yol açar. Hepatit A genellikle akut (kısa süreli) bir hastalıktır. Semptomların ÅŸiddetlenmesi durumunda hastaneye yatırılma ve intravenöz sıvı tedavisi gerekebilir. Birçok kiÅŸi virüsten birkaç hafta veya ay sonra kendiliÄŸinden iyileÅŸir. Ancak bazen kiÅŸi birkaç ay sonraki bir alevlenmeyle tekrar hasta olabilir fakat genellikle bu ikinci alevlenme sonrasında tamamen iyileÅŸme görülür. Hepatit A'dan korunmak için doktorlar hepatit A'nın çok görüldüÄŸü ülkelerde seyahate çıkmadan önce aşı olmayı ve potansiyel olarak kontamine olabilecek gıdalardan kaçınmayı tavsiye eder. Bu tür gıdalar arasında soyulmamış taze sebzeler veya meyveler, çiÄŸ kabuklu deniz ürünleri, musluk suyu ve buz küpleri bulunur.

Hepatit B: Hepatit B karaciÄŸer iltihaplanmasına yol açan Hepatit B virüsünden kaynaklanır. Virüse maruz kalan kiÅŸilerde belirti gözlemlenebilir ya da gözlemlenmeyebilir fakat belirti olmadığı durumlarda bile bireyler virüsü diÄŸerlerine aktarabilir. Sarılık, iÅŸtah azalması, mide bulantısı, kusma, ishal ve kas aÄŸrıları bu hastalığın semptomları arasındadır. Enfeksiyonun süresi kısa ya da uzun (kronik) olabilir yani belirtiler hiç görülmeden dahi enfeksiyon uzun bir süre boyunca devam edebilir. Altı aydan daha uzun sürdüÄŸünde ise hepatit kronikleÅŸmiÅŸ kabul edilir. Hepatit B'nin yayılması tükürük, kan ve meni gibi vücut sıvılarının yanı sıra, virüsün günlerce hayatta kalabileceÄŸi kontamine objeler (diÅŸ fırçası, ustura vb.) ile temas sonucunda gerçekleÅŸir. Enfeksiyon riskini arttıran bazı etmenler mevcuttur. Bunlar arasında uyuÅŸturucu enjekte ederken iÄŸne paylaşımı, korumasız cinsel aktivite, steril olmayan iÄŸne kullanarak dövme veya piercing yaptırma, Hepatit B'nin yaygın olduÄŸu ülkelere seyahat etme, uzun süreli diyaliz ve enfekte bir kiÅŸiyle diÅŸ fırçası veya ustura gibi eÅŸyaların paylaşımını sayabiliriz.

Hepatit C: Hepatit C karaciÄŸerin iltihaplanmasına sebep olan bir hastalıktır. ÇoÄŸu zaman bu hastalık belirti vermez ve kiÅŸi yıllar boyunca Hepatit C'ye maruz kaldığını bilmeden yaÅŸayabilir. Hepatit C'nin bulaşıcı olduÄŸunu ve semptom göstermese bile ciddi karaciÄŸer problemlerine neden olabileceÄŸini unutmamak önemlidir. Tedavi edilmediÄŸi takdirde Hepatit C siroz adlı durumda karaciÄŸerde yara izleri oluÅŸmasına ve hatta karaciÄŸer kanserine yol açabilir. Semptomlar genellikle yorgunluk hissi, eklem aÄŸrısı, kas zayıflığı ve sarılığı içerir. Hepatit C genellikle kontamine kan aracılığıyla bulaşırken intravenöz ilaç kullanımında ortak kullanılan iÄŸneler Hepatit C'nin yayılmasındaki en yaygın faktörlerden biridir.

Hepatit A, B & C Nasıl Önlenir?

“Hepatit nedir tıp önlemek için neler yapar?” sorusu da merak edenler için ÅŸu ÅŸekilde yanıtlanabilir: Hepatit A, B ve C virüslerinin sebep olduÄŸu en yaygın üç tür karaciÄŸer iltihabı hastalığı vardır. Bu viral tiplerin hepsi bulaşıcıdır yani bir kiÅŸiden diÄŸerine geçebilirler ancak bulaÅŸtırma ÅŸekilleri birbirinden farklıdır.

Hepatit A Aşısı: EÄŸer hepatit A'nın yaygın olduÄŸu bir ülkede seyahate çıkacaksanız ve daha önce aşınız yapılmamışsa seyahatten önce hepatit A aşısı olmanız kesinlikle önerilir. Bu aşı 6 ay arayla uygulanan iki dozdan oluÅŸur dolayısıyla erken planlama yapmak önemlidir. Bir anda çıkan bir seyahat planınız varsa ve sadece ilk dozu yaptırabilecek zamanınız varsa bile bu doz sizlere bir miktar koruma saÄŸlar. Geri döndüÄŸünüzde ikinci dozu yaptırabilirsiniz. Seyahate çıkmadan önce 2 dozu da alabilecek kadar vaktiniz yoksa doktorlar genellikle hemen etkili ve geçici koruma saÄŸlayan immün globulin ismi verilen bir enjeksiyonu öneriler. Immün globulin, bağışıklık sisteminde bulunan antikor olarak bilinen saÄŸlıklı proteinleri içeren bir madde olup kan donörlerinden elde edilir. Kan dolaşımına enjekte edildiÄŸinde bu saÄŸlıklı antikorlar enfeksiyonun önlenmesine yardımcı olur.

Hepatit B aşısı: Hepatit B aşısı bebeklik döneminde aşılanmayan ve enfeksiyon riski olan her birey için doktorlar tarafından tavsiye edilir. Bu aşı 3 enjeksiyon halinde uygulanır ve ikinci ile üçüncü dozlar ilk dozdan 1 ay ile 6 ay sonra verilir. Hepatit B aşısının yan etkileri genellikle nadirdir ancak enjeksiyonun yapıldığı bölgede hafif bir acı hissedebilirsiniz. Ayrıca belirtmek gerekir ki bu aşı hepatit B'ye yol açmaz. EÄŸer seyahat öncesinde Hepatit B aşısının tüm dozlarını alamadıysanız doktorunuz acil ve geçici koruma sunan immün globulin enjeksiyonunu da önerebilir. Aynı zamanda eÄŸer siz henüz aşı olmamışsanız fakat hepatit B virüsüne maruz kaldıysanız, immün globulin enjeksiyonu da önerilebilir.

Hepatiti Önlemede YaÅŸam Tarzı DeÄŸiÅŸiklikleri

Hepatiti önlemeden uygulanacak yaÅŸam tarzı deÄŸiÅŸiklikleri aÅŸağıdaki gibidir:

• Temizlik kurallarına uyarak ve kontamine olmuÅŸ objeler ya da vücut sıvılarına temas etmekten kaçınarak hepatit virüslerine karşı kendinizi koruyabilirsiniz. EÄŸer viral hepatit riskiniz yüksek ise alkol tüketimi karaciÄŸer hasarını hızlandırabileceÄŸinden dolayı doktorlar bunu yapmaktan kaçınmanızı tavsiye eder.
• Hepatit A genellikle enfekte bir bireyle yakın iliÅŸki veya kontamine dışkı yoluyla yayılır bu durum sanitasyonun düÅŸük olduÄŸu alanlarda suya ve gıdalara bulaÅŸabilir. Hepatit A'nın yoÄŸun olduÄŸu bir bölgeyi ziyaret etmeyi planlıyorsanız musluk suyunu kullanmaktan, kabukları soyulmamış meyve ve sebzelerden kaçınmakla beraber ellerinizi sürekli temiz tutmanız tavsiye edilir.
• Hepatit B kan ve meni gibi vücut sıvıları aracılığıyla yayılır. Güvenli cinsel iliÅŸki bu enfeksiyonun önlenmesine yardım eder. Hepatit B virüsünün dış ortamda 7 gün boyunca yaÅŸayabildiÄŸi unutulmamalıdır. Bu nedenle diÅŸ fırçası, ustura veya iÄŸne paylaşımlarından uzak durmalısınız. Sterilize edilmemiÅŸ iÄŸneler ile yapılan dövme ve piercingler de bu hastalığa yol açabilir.
• Hepatit C genellikle kontamine kanla temas sonucunda bulaşır. En iyi korunma yöntemi iÄŸne paylaşımından sakınmaktır.

Hepatit A, B & C Tanısı Nasıl Konulur?

Hepatit A, B ve C'nin teÅŸhisi kan testleri ile gerçekleÅŸtirilir. Bu viral enfeksiyonlar karaciÄŸerde iltihaplanmaya yol açar. EÄŸer bir kan testi sonucunda viral hepatit tanısı konulmuÅŸsa doktorunuz karaciÄŸer hastalığının ne kadar ilerlediÄŸini belirlemek için görüntüleme tekniklerini veya karaciÄŸer biyopsisi yöntemini önerebilir. BaÅŸlıca tanılama yöntemleri aÅŸağıdaki gibidir:

• Fiziki Muayene: Doktor viral hepatitin semptomlarını tespit etmek için fiziki muayene uygular. Doktorunuz karnınıza hafif basınç uygulayarak karaciÄŸerin ÅŸiÅŸip ÅŸiÅŸmediÄŸini kontrol eder ve gözleriniz ile cildinizi inceleyerek sarılık belirtisi olup olmadığını deÄŸerlendirir. Fiziki muayene sırasında doktorunuz ayrıca artan yorgunluk hissi, kas güçsüzlüÄŸü veya iÅŸtah kaybı gibi durumları da sorgulayarak genel saÄŸlık durumunuza dair bilgi toplar.
• Kan Testleri: Viral bir enfeksiyonun varlığına iÅŸaret eden belirtileri bulmak ve karaciÄŸer fonksiyonlarını deÄŸerlendirmek amacıyla kan testleri yapılır. Doktorunuz sizden az miktarda kan örneÄŸi alır ve bu örneÄŸi laboratuvara incelenmesi için gönderir. Kan testinin sonuçları hangi tip viral hepatite sahip olduÄŸunuzu, enfeksiyonun ÅŸiddetini, enfeksiyonun aktif mi pasif mi olduÄŸunu ve bulaşıcı olup olmadığınızı doÄŸrulamada yardımcı olabilir. Ayrıca bir kan testi ile virüsün akut (kısa süreli) ya da kronik (uzun süreli) olup olmadığı tespit edilebilir. TeÅŸhis sürecinde farklı türde kan testlerine baÅŸvurulabilir. ÇoÄŸu kan testi vücudun virüs veya bakterilere karşı yanıt olarak ürettiÄŸi antikorları tespit etmeye çalışır. EÄŸer kan testi sonucunda hepatit antikorlarına rastlanırsa aynı kan örneÄŸi üzerinde yapılan ek testlerle virüsün hala mevcut olup olmadığı ve eÄŸer varsa ne miktarda olduÄŸu belirlenir. Doktorunuz ayrıca virüsün karaciÄŸeri ne derecede etkilediÄŸini anlamak için ek bir kan testi önerebilir.
• Görüntüleme Prosedürleri: Hepatit A, B veya C tanısı konulduysa, doktorunuz karaciÄŸerde oluÅŸabilecek hasarı deÄŸerlendirmek için bir ya da daha çok karaciÄŸer görüntüleme testi önerebilir.
• Ultrason: Doktorunuz karaciÄŸerin iltihap durumunu anlamak için ultrason kullanabilir. Ultrason görüntüsü aynı zamanda geniÅŸ skar dokusu alanlarını göstererek karaciÄŸer sirozu hakkında fikir verebilir. Ultrason yüksek frekanslı ses dalgalarını kullanarak vücuttaki yapıları görünür kılar.
• MR ve BT Taramaları: EÄŸer kan testleri veya ultrason sonuçları karaciÄŸer kanseri riskiniz olduÄŸunu ortaya koyuyorsa veya ailenizde karaciÄŸer kanseri öyküsü varsa ve bu sebeple yüksek risk taşıyorsanız doktorunuz belki de bilgisayar yardımıyla vücudun iç yapısının iki veya üç boyutlu görüntülerini çıkartmak için MR ya da BT taraması önerebilir.
• KaraciÄŸer Biyopsisi: Nadiren de olsa görüntüleme sonuçları karaciÄŸer hasarının büyüklüÄŸünü net olarak gösteremez ve bu durumda doktor biyopsi teklif edebilir. Bir biyopsi viral hepatitten zarar görmüÅŸ bir karaciÄŸerdeki skar veya fibrozis oranını belirleyebilir. Biyopsiden elde edilen bilgi tedavi sürecinin yönlendirilmesinde kullanılabilir. Doktor bölgeyi uyuÅŸturmak için lokal anestezik uygular ve ardından deriden ve karaciÄŸere bir iÄŸne sokarak küçük bir parça karaciÄŸer dokusu alır. Genellikle doktorlar iÄŸnenin yerini belirlemek için ultrason veya BT taramasını kullanır. Doku örneÄŸi laboratuvara incelenmek üzere gönderilir ve sonuçların çıkması genellikle 1 haftayı bulur.

Hepatit A, B & C için Tedavi

Peki hepatit nedir nasıl tedavi edilir? Hangi tür hepatite sahip olduÄŸunuz ve karaciÄŸerde ne kadar hasar meydana geldiÄŸi Hepatit A, B veya C'nin tedavi yöntemini belirler. TeÅŸhis testlerinin sonuçlarına dayanarak virüsün yayılmasını engellemek ve karaciÄŸeri daha fazla zarardan korumak adına antiviral ilaçlar tavsiye edebilir. Hepatit B veya C tanısı konulan hastalar için uzmanlar virüsün etkisini azaltmak ve mümkün olan en iyi tedaviyi saÄŸlamak amacıyla kiÅŸiye özel bakım planları oluÅŸturabilir ve bu planların uygulanmasını koordine eder. Doktorlar Hepatit B ve C'yi etkin bir biçimde tedavi etme potansiyeli bulunan yeni antiviral tedavileri önerebilir. Bunlar genellikle önceki tedavilerin yan etkilerini içermez. Hepatit A'nın da tedavisi bulunmaktadır ancak genellikle bu hastalık kendiliÄŸinden iyileÅŸir.

• Dinlenme ve Sıvı Alımı: ÇoÄŸu Hepatit A hastası herhangi bir tedaviye gerek duymaz. Bu tip hepatit genellikle birkaç hafta ya da ay içinde kendiliÄŸinden geçer. Doktorunuz bol miktarda dinlenme ve su tüketmenizi önerirken alkol tüketiminin iyileÅŸme sürecini yavaÅŸlatabileceÄŸini belirtebilir. Akut hepatit B de genellikle birkaç ay sürer ve nadiren tedavi gerektirir ya da belirti göstermez. Doktorlar vücudunuzun virüsle mücadelesine yardımcı olmak için bolca dinlenme, yeterli sıvı alımı ve dengeli bir beslenme programını önerir. Nadir de olsa bazen Hepatit A veya akut hepatit B hastalarında ciddi semptomlar görülür ve tıbbi müdahale gereklidir. EÄŸer sürekli kusma ya da ishal gibi durumlar yaÅŸarsanız doktorunuz vücudunuzdaki sıvı seviyelerini arttırmak amacıyla intravenöz (IV) sıvı takviyesi için kısa süreli hastane yatışını önerebilir.
• Hepatit Tedavisinde Antiviral Ä°laç: Uzun süreli veya kronik hepatit B ya da hepatit C rahatsızlıklarının tedavisinde doktorlar genellikle antiviral ilaçları tercih eder. Yeni yapılan araÅŸtırmalar, modern antiviral ilaçların daha etkili olduÄŸunu ve eski tedavi yöntemlerine kıyasla daha az yan etkiye yol açtığını ortaya koyar. Doktorunuz hepatit B ya da C hastalıkları için tedavi önerirken bir dizi faktörü deÄŸerlendirir ve bu deÄŸerlendirme viral enfeksiyonun akut ya da kronik oluÅŸu ve karaciÄŸerdeki hasarın boyutu gibi unsurları içerir.
• Hepatit B Tedavisinde Antiviral Ä°laç: EÄŸer virüs vücudunuzda 6 aydan uzun süre kalırsa doktorlar genellikle kronik hepatit B hastalarına antiviral ilaçları tavsiye eder. Antiviral ilaçlar virüsün çoÄŸalmasını engeller, kendini kopyalamasını durdurur ve ayrıca gelecekte karaciÄŸer hasarı geliÅŸmesini önleyebilir. Mevcut ilaçlar düÅŸük riskli ciddi yan etkilerle birlikte hepatit B'yi tedavi edebilir. Doktorlar genellikle tedavi uygulanmazsa hepatit B virüsünün zaman içerisinde karaciÄŸere ciddi zarar verme ihtimalinin oldukça yüksek olduÄŸunu tespit ettiklerinde bu ilaçları reçete eder. Kronik hepatit B hastalarının karaciÄŸer hasarını önlemek üzere hayatları boyunca antiviral ilaç kullanmaları gerekebilir. ÇeÅŸitli farklı antiviral ilaç türleri bulunmakta olup doktorunuz belirti, genel saÄŸlık durumu ve tanı test sonuçlarına göre size en uygun olanını önerir.
• Hepatit C Tedavisinde Antiviral Ä°laç: Hepatit C hastaları için antiviral ilaçların tedavi edici hedefi virüsün çoÄŸalmasını durdurmak ve kan dolaşımından tamamen yok etmektir. EÄŸer Hepatit C virüsü vücutta altı aydan uzun süre kalırsa bu enfeksiyon kronikleÅŸmiÅŸ sayılır. Tedaviye baÅŸvurulmazsa akut hepatit C taşıyan birçok kiÅŸi, hastalığın kronik evresine geçiÅŸ yapar. Doktorunuz genotip testi olarak bilinen bir kan analizinin sonuçlarına dayanarak hangi antiviral ilacın veya ilaç kombinasyonunun uygulanacağına karar verir.
• Hepatit A, B & C Tedavisinde Ameliyat: Viral hepatitin neden olduÄŸu ciddi karaciÄŸer hasarı veya siroz durumunda eÄŸer hasar antiviral ilaçların iÅŸlevsiz kalmasına yol açacak düzeyde ya da skarlar organın iÅŸlevini kaybetmesine neden olacak derecede ise doktorlar karaciÄŸer naklini tavsiye edebilir.
• KaraciÄŸer Nakli: KaraciÄŸer nakli bir hastanın hasar görmüÅŸ karaciÄŸerini saÄŸlıklı bir organla yer deÄŸiÅŸtirme iÅŸlemidir. SaÄŸlıklı bir birey, 'canlı verici' olarak adlandırılır ve karaciÄŸerinin bir kısmını bağışlayabilir. Hem vericinin hem de alıcının aynı kan grubuna ait olması gerekir ve karaciÄŸerlerin büyüklükleri benzer olmalıdır. Bu ÅŸartlar yerine getirildiÄŸinde çoÄŸu kiÅŸi transplantasyonun ardından tamamen iÅŸlevsel bir karaciÄŸere kavuÅŸur.

 

KAYNAK:

https://en.wikipedia.org/wiki/Hepatitis

https://www.healthdirect.gov.au/hepatitis