Böbrek Taşı Neden Olur? Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

 

Böbrekler metabolizma sonucu vücutta biriken atıkların uzaklaştırılmasını sağlayan hayati organlardır ve herhangi bir rahatsızlık bu organların işlevini büyük ölçüde etkiler. Böbrek taşı hastalığı böbrek hastalıklarının en yaygın olanlarından biridir. Bu durumun zamanında teşhis edilip tedavi edilmemesi durumunda, böbrek kaybına kadar ciddi sonuçlar doğurabilir.

Böbrek Taşı Nedir?

Böbrek kanallarında genellikle belirsiz nedenlerle bazı minerallerin bir araya gelerek oluşturdukları sert formasyonlara böbrek taşı denir. Erkeklerde kadınlardan 3 kat daha fazla görülen bu rahatsızlık bir kez oluştuğunda tedavi edilse dahi genellikle tekrarlama eğilimindedir. Her yaş grubunda görülebilen bu hastalığın en yoğun olduğu dönem ise genellikle 30'lu yaşlardır. Tedavi edilmediği takdirde böbrek kanallarını tıkayan böbrek taşları organ içerisinde basınç artışına ve şiddetli böbrek taşı ağrısı yaratır. Bunun yanında organın fonksiyonel kapasitesini de düşürür. Dolayısıyla böbrek taşı olan kişilerin mutlaka tedaviye başvurmaları gerekir.

Böbrek Taşı Belirtileri Nelerdir?

Çok küçük boyuttaki taşlar genellikle idrar yolu vasıtasıyla fark edilmeden vücuttan atılırken büyüklükleri arttıkça böbrekle mesaneyi bağlayan üreterde sıkışma sorunu yaşayabilir. Böbrek taşı olan kişilerin en yaygın karşılaştığı semptom ağrıdır. Kimi hastalar için bu ağrı hafif seviyede olup fark edilemeyebilirken kimi hastalar için oldukça şiddetli olabilir. Böbrek taşlarına bağlı ağrılar genellikle periyodik olarak ortaya çıkıp kaybolur. Hastalar bu ağrıyı genelde yan ağrısı şeklinde tanımlar. Böbrek taşı belirtileri genel olarak aşağıdaki gibidir:

• İdrar yaparken hissedilen ağrı
• İdrarda kan bulunması
• İdrara sık çıkma
• İdrar yapmada zorluk yaşama veya az miktarda idrar yapma
• Titreme ve ateş

Böbrek Taşı Neden Olur?

Peki böbrek taşı neden olur? Böbreklerden atılan bazı mineraller idrarda belirli bir çözünürlük seviyesinde bulunur. Ancak kristallerin çözünme oranının düşmesi ve birikmesi sonucunda böbreğin içerisindeki odacıklara benzer toplama sistemlerinde kristal birikintiler oluşur ve böylece taşlar meydana gelir. Taşların yaklaşık %80'i kalsiyum oksalat taşlarından oluşur. Ayrıca enfeksiyonlara bağlı olarak ürik asit taşları, sistin taşları ve kalsiyum fosfat taşları da oluşabilir.

Taş oluşumu özellikle beslenme alışkanlıklarıyla ilgilidir. Sıvı tüketiminin yetersiz olması en önemli faktörlerden biridir. Yüksek miktarda hayvansal protein alımı, fazla sodyum tüketimi, rafine şekerlerin aşırı kullanılması ve kahve veya kakao gibi gıdaların fazla tüketilmesi de taş oluşumuna neden olan etkenler arasındadır. İdrar yolu enfeksiyonları, böbrekteki yapısal anomaliler, bazı ilaçlar ve genetik faktörler de taş oluşumunu tetikleyebilir.

Böbrek Taşı Çeşitleri Nelerdir?

Böbrek taşı türlerinin bilinmesi tedavi sürecinde önemlidir. Böbrek taşı türüne göre tedavi planlanabilir ve tekrarlanmasını önlemek için gerekli önlemler alınabilir. Böbrek taşı türleri aşağıdaki gibidir:

• Kalsiyum Taşları: En yaygın görülen böbrek taşı tipidir. Genellikle bu taşlar kalsiyum oksalat formunda oluşur. Kalsiyum taşlarının görünümü genellikle büyük ve pürüzsüz ya da dikenli ve kabaca şekillidir. Oksalat fındık, çikolata, meyve ve sebzelerde yoğun olarak bulunur ve aynı zamanda karaciğer tarafından da üretilir. Beslenme düzeni, yüksek dozda D vitamini takviyesi, bağırsak bypass operasyonu, metabolik rahatsızlıklar, bazı ilaçların kullanımı, sarkoidoz hastalığı idrardaki kalsiyum veya oksalat konsantrasyonunu artırabilir.
• Struvite taşları: Genellikle idrar yolu enfeksiyonları sonucunda struvite adı verilen böbrek taşları oluşur. Bu taşlar belirti göstermeden hızla büyüyebilir ve magnezyum, amonyum ve fosfat elementlerinden oluşur. Struvite taşları kadınlarda erkeklere nazaran daha sık görülür.
• Ürik asit taşları: Ürik asit taşları ise genelde idrarın normalden daha asidik olduğu durumlarda meydana gelir. Bu tür taşların oluşmasına neden olan etkenler arasında su tüketiminin yetersiz olması, yüksek proteinli diyetler, gut hastalığı ve vücuttaki asit seviyesini artıran genetik rahatsızlıklar sayılabilir. Ayrıca kemoterapi gibi tedavi süreçleri de ürik asit taşlarının oluşumuna katkıda bulunabilir. Ürik asit tek başına ya da kalsiyum ile birleşerek taş oluşturabilir.
• Sistin taşları: Daha nadiren görülen ve tekrarlama eğilimi gösteren bir diğer böbrek taşı türü ise sistin taşlarıdır. Bu tür taşlar böbreklerin aşırı miktarda sistin isimli amino asidi salgılamasına yol açan genetik bir bozukluktan kaynaklanır. Sistin taşları genellikle erken yaşlarda ortaya çıkar ve sıkça tekrarladığı için böbrek yetmezliğine sebep olabilir.

Böbrek Taşlarının Oluşmasını Önlemek İçin Neler Yapılabilir?

Böbrek taşının oluşmasına neyin sebep olduğu farklı etkenlere bağlıdır. Beslenme tarzı böbrek taşının türüne göre alınabilecek önlemleri belirler. Gün boyunca yeterince su içmek böbrek taşlarının oluşumunu engellemede en önemli adımdır. İdrar miktarınızdan daha fazla su tüketmelisiniz. Gerekirse bir ürolog idrar miktarınızın ölçülmesini talep edebilir. Sıcak ve kuru iklimlerde yaşayanlar ve düzenli egzersiz yapanlar daha çok su içmeli. İdrarınızın berrak olması, yeterli miktarda su aldığınızın bir belirtisi olabilir. Böbrek taşı tipine göre bir ürolog veya diyetisyenle görüşerek uygun bir beslenme planı hazırlanabilir. Beslenme planı yapılırken dengeli beslenmenin önemi unutulmamalıdır. Tuz tüketimini azaltmak sadece böbrek taşı riskini değil, aynı zamanda hipertansiyon, kalp ve damar hastalıkları gibi çeşitli sağlık sorunları riskini de düşürür. Böbrek taşı türüne bağlı olarak farklı ilaçlar kullanılabilir.

Böbrek Taşı Olanlar Nasıl Beslenmelidir?

Daha önce böbrek taşı tecrübesi olan kişilerin beslenme düzenleri böbrek taşı türlerine göre değişiklik gösterebilir. En doğru beslenme şeklini belirlemek için bir ürolog veya diyetisyenle görüştükten sonra belirlenmesi en iyisidir. Kalsiyum oksalat taşı olan kişilerin kalsiyumu tamamen kesmeleri yanlıştır. Kalsiyum sağlıklı diş ve kemik yapısı için gerekli olduğundan dolayı doktor önerisi olmadan kısıtlama yapılmamalıdır. Kalsiyum oksalat taşı olanlar şu yiyeceklerden kaçınmalı:

• Fındık, badem, yer fıstığı, kaju
• Ispanak
• Buğday kepeği
• Pancar kökü
• Kuşkonmaz
• Çikolata
• Çilek
• Pırasa, maydanoz, kereviz
• Soya ürünleri

 

Kalsiyumu oksalat oranı düşük tahıl, sebze ve meyvelerden almak daha sağlıklı bir tercihtir. Tuz tüketiminin artışı böbrek taşı oluşumuna neden olabilir. Tuzda bulunan sodyum çoğu konserve ve paketli hazır yiyecekte bulunur. Hayvansal protein tüketimini kısıtlamak gereklidir. Hayvansal proteinlerden alınan protein ihtiyacı, belirli tiplerde böbrek taşı riskini yükseltebilir. Kırmızı ve beyaz et, sakatatlar, yumurta, balık ve deniz mahsulleri, süt ve peynir gibi hayvansal protein kaynaklarını azaltmak önemlidir. Ancak yeterince protein tüketmek de esastır. Kuru bezelye ve mercimek gibi genellikle protein açısından zengin ve oksalat bakımından düşük olan bitkisel proteinler hayvansal proteinlere iyi bir alternatiftir. Aşırı hayvansal protein tüketimi ürik asit taşları oluşumunu hızlandırabilir.

Böbrekleri Koruyan Yiyecekler Nelerdir?

• Elma
• Fesleğen
• Karpuz
• Kereviz
• Nar
• Üzüm
• Ayrıca B6 Vitamini (piroksin) takviyeleri de taş oluşumunu önlemeye yardımcıdır. Barbunya fasulyesi haşlama suyu, böbrek taşı sorunlarını engellemek için etkili bir bitkisel tedavi seçeneği olabilir.

Böbrek Taşları Nasıl Teşhis Edilir?

Böbrek taşı tedavisi için en doğru teşhis önemlidir. Üroloji uzmanının muayenesi böbrek taşı teşhisi için kritik bir rol oynar. Çoğu zaman ürologlar için böbrek taşı semptomları yeterli bilgi sağlayabilir. Ancak tam ve kesin bir tanı koymak amacıyla çeşitli testler gerçekleştirilebilir. Bu testler aşağıdaki gibidir:

• Kan testi: Böbreklerin düzgün çalışıp çalışmadığını belirlemek için kan testleri uygulanabilir. Özellikle böbrek taşı oluşumuna katkıda bulunabilecek maddelerin kan seviyeleri kontrol edilir.
• İdrar testi: İdrarda kan varlığı ve enfeksiyonlar tespit edilebilir. İdrar testleri böbrek taşına neden olabilecek veya eşlik edebilecek durumları belirler ve teşhisi doğrulamada önemli detaylar sunabilir. Ek olarak idrar toplama testleri uygulanabilir ki bu da idrardaki taş oluşumunu etkileyen ya da engelleyen maddeleri belirlemeye yardımcı olur.
• Görüntüleme teknikleri: Görüntüleme teknikleri sayesinde böbrek taşı tanısı konulabilir. Bu süreçte farklı görüntüleme yöntemleri kullanılabilir.
• Bilgisayarlı Tomografi (BT): BT scan ile böbreklerde veya idrar yolunda olan küçük taşların bile yerleri ve boyutları belirlenebilir. Ayrıca bu yöntem ile böbrekte veya çevresindeki organlarda başka bir problem olup olmadığı da tespit edilebilir.
• Ultrason: Ultrason yüksek frekanslı ses dalgalarını kullanarak böbrek taşları hakkında bilgi verir. Hızlı ve güvenilir sonuçlar elde etmek mümkündür. Ancak çok küçük veya idrar yoluna giren taşlar ultrasonla bazen tespit edilemez. Yine de radyasyon maruziyetini önlemek adına hamile kadınlar için tercih edilen bir yöntemdir.
• İntravenöz Ürogram (IVU) veya İntravenöz Piyelogram (IVP): Bu yöntemde kontrast madde damar yoluyla verildikten sonra böbreğin filtreleme işlemi röntgen ile izlenir. Fakat bu yöntem günümüzde pek tercih edilmez.
• Böbrek Taşı Analizi: Daha önceden idrarla atılmış bir taşın analizi hangi maddelerden oluştuğunu belirlemek için üroloji doktoruna teslim edilebilir.

Böbrek Taşları Nasıl Tedavi Edilir?

“Böbrek taşına ne iyi gelir? Nasıl tedavi edilir?” diye merak ediyorsanız tedavinin taşın bulunduğu bölgeye, boyutuna ve tipine göre farklılık gösterdiğini bilmelisiniz. Tedavide ilaç tedavisi, ses dalgaları ile böbrek taşının kırılması (SWL), üreteroskopi (retrograd intrarenal cerrahi-RİRC), perkütan nefrolitotomi (PNL), hiperparatiroidi ameliyatı ile açık böbrek taşı ameliyatı yöntemlerinden hasta için uygun olanı tercih edilir. Her böbrek taşı için böbrek taşı ameliyatı gerekmeyebilir. Ameliyatın nasıl yapıldığı ve böbrek taşı ameliyatı sonrası süreçleri ile ilgili detaylı bilgiyi “Böbrek Taşı Ameliyatı Fiyatları Nedir?” başlıklı yazımızda bulabilirsiniz. Sağlıklı günler dileriz.

KAYNAK:

https://www.urologyhealth.org/urology-a-z/k/kidney-stones

https://www.betterhealth.vic.gov.au/health/conditionsandtreatments/kidney-stones