Böbrekler metabolizma sonucu vücutta biriken atıkların uzaklaştırılmasını sağlayan hayati organlardır ve herhangi bir rahatsızlık bu organların işlevini büyük ölçüde etkiler. Böbrek taşı hastalığı böbrek hastalıklarının en yaygın olanlarından biridir. Bu durumun zamanında teşhis edilip tedavi edilmemesi durumunda, böbrek kaybına kadar ciddi sonuçlar doğurabilir.
Böbrek kanallarında genellikle belirsiz nedenlerle bazı minerallerin bir araya gelerek oluşturdukları sert formasyonlara böbrek taşı denir. Erkeklerde kadınlardan 3 kat daha fazla görülen bu rahatsızlık bir kez oluştuğunda tedavi edilse dahi genellikle tekrarlama eğilimindedir. Her yaş grubunda görülebilen bu hastalığın en yoğun olduğu dönem ise genellikle 30'lu yaşlardır. Tedavi edilmediği takdirde böbrek kanallarını tıkayan böbrek taşları organ içerisinde basınç artışına ve şiddetli böbrek taşı ağrısı yaratır. Bunun yanında organın fonksiyonel kapasitesini de düşürür. Dolayısıyla böbrek taşı olan kişilerin mutlaka tedaviye başvurmaları gerekir.
Çok küçük boyuttaki taşlar genellikle idrar yolu vasıtasıyla fark edilmeden vücuttan atılırken büyüklükleri arttıkça böbrekle mesaneyi bağlayan üreterde sıkışma sorunu yaşayabilir. Böbrek taşı olan kişilerin en yaygın karşılaştığı semptom ağrıdır. Kimi hastalar için bu ağrı hafif seviyede olup fark edilemeyebilirken kimi hastalar için oldukça şiddetli olabilir. Böbrek taşlarına bağlı ağrılar genellikle periyodik olarak ortaya çıkıp kaybolur. Hastalar bu ağrıyı genelde yan ağrısı şeklinde tanımlar. Böbrek taşı belirtileri genel olarak aşağıdaki gibidir:
Peki böbrek taşı neden olur? Böbreklerden atılan bazı mineraller idrarda belirli bir çözünürlük seviyesinde bulunur. Ancak kristallerin çözünme oranının düşmesi ve birikmesi sonucunda böbreğin içerisindeki odacıklara benzer toplama sistemlerinde kristal birikintiler oluşur ve böylece taşlar meydana gelir. Taşların yaklaşık %80'i kalsiyum oksalat taşlarından oluşur. Ayrıca enfeksiyonlara bağlı olarak ürik asit taşları, sistin taşları ve kalsiyum fosfat taşları da oluşabilir.
Taş oluşumu özellikle beslenme alışkanlıklarıyla ilgilidir. Sıvı tüketiminin yetersiz olması en önemli faktörlerden biridir. Yüksek miktarda hayvansal protein alımı, fazla sodyum tüketimi, rafine şekerlerin aşırı kullanılması ve kahve veya kakao gibi gıdaların fazla tüketilmesi de taş oluşumuna neden olan etkenler arasındadır. İdrar yolu enfeksiyonları, böbrekteki yapısal anomaliler, bazı ilaçlar ve genetik faktörler de taş oluşumunu tetikleyebilir.
Böbrek taşı türlerinin bilinmesi tedavi sürecinde önemlidir. Böbrek taşı türüne göre tedavi planlanabilir ve tekrarlanmasını önlemek için gerekli önlemler alınabilir. Böbrek taşı türleri aşağıdaki gibidir:
Böbrek taşının oluşmasına neyin sebep olduğu farklı etkenlere bağlıdır. Beslenme tarzı böbrek taşının türüne göre alınabilecek önlemleri belirler. Gün boyunca yeterince su içmek böbrek taşlarının oluşumunu engellemede en önemli adımdır. İdrar miktarınızdan daha fazla su tüketmelisiniz. Gerekirse bir ürolog idrar miktarınızın ölçülmesini talep edebilir. Sıcak ve kuru iklimlerde yaşayanlar ve düzenli egzersiz yapanlar daha çok su içmeli. İdrarınızın berrak olması, yeterli miktarda su aldığınızın bir belirtisi olabilir. Böbrek taşı tipine göre bir ürolog veya diyetisyenle görüşerek uygun bir beslenme planı hazırlanabilir. Beslenme planı yapılırken dengeli beslenmenin önemi unutulmamalıdır. Tuz tüketimini azaltmak sadece böbrek taşı riskini değil, aynı zamanda hipertansiyon, kalp ve damar hastalıkları gibi çeşitli sağlık sorunları riskini de düşürür. Böbrek taşı türüne bağlı olarak farklı ilaçlar kullanılabilir.
Daha önce böbrek taşı tecrübesi olan kişilerin beslenme düzenleri böbrek taşı türlerine göre değişiklik gösterebilir. En doğru beslenme şeklini belirlemek için bir ürolog veya diyetisyenle görüştükten sonra belirlenmesi en iyisidir. Kalsiyum oksalat taşı olan kişilerin kalsiyumu tamamen kesmeleri yanlıştır. Kalsiyum sağlıklı diş ve kemik yapısı için gerekli olduğundan dolayı doktor önerisi olmadan kısıtlama yapılmamalıdır. Kalsiyum oksalat taşı olanlar şu yiyeceklerden kaçınmalı:
Kalsiyumu oksalat oranı düşük tahıl, sebze ve meyvelerden almak daha sağlıklı bir tercihtir. Tuz tüketiminin artışı böbrek taşı oluşumuna neden olabilir. Tuzda bulunan sodyum çoğu konserve ve paketli hazır yiyecekte bulunur. Hayvansal protein tüketimini kısıtlamak gereklidir. Hayvansal proteinlerden alınan protein ihtiyacı, belirli tiplerde böbrek taşı riskini yükseltebilir. Kırmızı ve beyaz et, sakatatlar, yumurta, balık ve deniz mahsulleri, süt ve peynir gibi hayvansal protein kaynaklarını azaltmak önemlidir. Ancak yeterince protein tüketmek de esastır. Kuru bezelye ve mercimek gibi genellikle protein açısından zengin ve oksalat bakımından düşük olan bitkisel proteinler hayvansal proteinlere iyi bir alternatiftir. Aşırı hayvansal protein tüketimi ürik asit taşları oluşumunu hızlandırabilir.
Böbrek taşı tedavisi için en doğru teşhis önemlidir. Üroloji uzmanının muayenesi böbrek taşı teşhisi için kritik bir rol oynar. Çoğu zaman ürologlar için böbrek taşı semptomları yeterli bilgi sağlayabilir. Ancak tam ve kesin bir tanı koymak amacıyla çeşitli testler gerçekleştirilebilir. Bu testler aşağıdaki gibidir:
“Böbrek taşına ne iyi gelir? Nasıl tedavi edilir?” diye merak ediyorsanız tedavinin taşın bulunduğu bölgeye, boyutuna ve tipine göre farklılık gösterdiğini bilmelisiniz. Tedavide ilaç tedavisi, ses dalgaları ile böbrek taşının kırılması (SWL), üreteroskopi (retrograd intrarenal cerrahi-RİRC), perkütan nefrolitotomi (PNL), hiperparatiroidi ameliyatı ile açık böbrek taşı ameliyatı yöntemlerinden hasta için uygun olanı tercih edilir. Her böbrek taşı için böbrek taşı ameliyatı gerekmeyebilir. Ameliyatın nasıl yapıldığı ve böbrek taşı ameliyatı sonrası süreçleri ile ilgili detaylı bilgiyi “Böbrek Taşı Ameliyatı Fiyatları Nedir?” başlıklı yazımızda bulabilirsiniz. Sağlıklı günler dileriz.
KAYNAK:
https://www.urologyhealth.org/urology-a-z/k/kidney-stones
https://www.betterhealth.vic.gov.au/health/conditionsandtreatments/kidney-stones