Narsist Nedir? Narsist Kişilik Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?

31 / AGU
2023

Narsizm toplumda sıkça karşılaşılan ancak genellikle anlaşılması zor olan bir konudur. Peki narsist ne demek? Narsist kişilik bozukluğu kişilik bozuklukları arasında en fazla değişkenliğe sahip olanıdır. Duygusal durum değişiklikleri, anksiyete, madde bağımlılığı ve diğer kişilik bozuklukları gibi durumlar narsist bireylerde yaygın görülür, teşhis ve tedavi süreçleri oldukça karmaşıktır. İşte narsist kişilik bozukluğu hakkında bilinmesi gerekenler:

Narsisizm Nedir?

“Narsist kişilik bozukluğu nedir?” sorusu merak edenler için şu şekilde yanıtlanabilir: Narsisizm kendini merkeze koyan bir düşünce şeklidir. Narsist olarak adlandırılan kişiler narsisistik düşünce modelini benimser ve bu düşünceleri eylemlerinde yansıtır. Narsist kişilik bozukluğuna sahip olan bireyler genellikle yoğun bir ilgi ihtiyacı hisseder ve diğer insanların kendilerine hayran olmasını bekler. Birçok narsist hayatlarını normal bir şekilde sürdürebilir. Ancak genelde kendilerini üstün, değerli ve özel olarak görme eğilimindedir.

Narsisizm Türleri Nelerdir?

Narsist kişilik bozukluğu birçok çeşide ayrılır ve her bir tür kendine özgü ortak ve farklı niteliklere sahiptir. Bunlar aşağıdaki gibidir:

• Sağlam Narsisizm: Bu normal olan narsisizm türüdür ve hemen hemen her bireyde bulunabilir. Gerçeklikle uyum içinde olduğu sürece problem teşkil etmez. Ayrıca narsisizm kişinin kendi değerini anlaması ve haklarına dair farkındalık geliştirmesi açısından önemli bir araçtır.
• Yüksekten Bakan Narsisizm: Bu tür narsistler genellikle yeteneklerini ve doğruluğunu vurgular. Kendilerinin ne kadar etkileyici oldukları konusunda takıntılıdırlar ve çevrelerini nasıl etkiledikleriyle ilgilenmez.
• Savunmacı ya da Hassas Narsisizm: Yüksekten bakan narsisizmin tam tersidir. Bu tür narsistler genellikle çekingen ve duyarlı kişiliklere sahiptir. Diğer belirgin özellikleri, kıskançlık eğilimi ve eleştirilere karşı aşırı tepki verme eğilimidir. Eleştirildiklerinde aşırı savunmacı olurlar ve reddedilme veya utanma korkusuyla pasif-agresif davranışlar sergiler.
• Cinsel Narsisizm: Cinsel performanslarına takıntılı olan bu bireyler başkalarının onların performansını överken bulunmasına ihtiyaç duyar. Cinselliklerini manipülasyon aracı olarak kullanarak çevrelerindeki insanları kontrol eder.
• Somatik Narsisizm: Somatik narsistler görünümlerine takıntılıdır. Giydikleri kıyafetlere, kullandıkları aksesuarlara ve fiziksel görünüm detaylarına (kilo, saç durumu vb.) aşırı önem verirler. Kendilerini gerçekte olduğundan daha çekici ve güçlü görme eğilimindedirler. Bu karakteristikleri dolayısıyla diğer insanların dış görünümünü eleştirmeye meyilli olabilirler.
• Beyinsel Narsisizm: Bu tip narsistler, somatik narsisizmin tam tersine dış görünüşe değil zeka seviyesine önem verirler. Herkesten daha entelektüel ve akıllı olduklarını düşünürken diğer insanları bu alanda yetersiz olarak görürler ve bu algısını muhataplarına hissettirmeye çalışırlar.

Narsisizm Neden Olur?

Narsist kişilik bozukluğu genellikle erkeklerde kadınlardan daha yaygın olup gençlik veya genç yetişkinlik dönemlerinde belirgin hale gelir. Bu durum çocuklarda da gözlenebilir ancak bu her çocuğun gelecekte narsistik eylemler sergileyeceği anlamına gelmez. Narsisizmin tam olarak neden kaynaklandığını belirlemek zordur ve genellikle karmaşık sebeplerle ortaya çıkar. Bununla birlikte narsisizmin altında yatan temel unsur derin bir eksiklik ve yetersizlik hissidir. Narsist kişilik bozukluğuna sahip bireyler bu duyguyu gizlemek ve dışa vurmamak için narsistik davranışlar gösterir. Genetik eğilimlerden yanlış yetiştirme yöntemlerine kadar çeşitli faktörler bu duruma yol açabilir. Araştırmalar narsist kişilik bozukluğunun aşırı koruyucu veya övgü dolu sözcüklerle çocukları yetiştiren ebeveyn tutumlarının bir sonucu olduğunu göstermiştir. Öte yandan narsisizm ihmal edilmiş veya istismar edilmiş bireylerde de görülebilir ve bu tür bireylerde yaşama güçlü bir şekilde tutunma içgüdüsü ile meydana gelebilir. Narsisizmin bazı yaygın sebepleri ise şunlardır:

• Genetik eğilim belirli kişilik özelliklerinin kalıtım yoluyla geçmesidir. Ancak sosyal çevre tarafından desteklenmediği sürece genetik eğilimler ortaya çıkmayabilir ve bu narsisizme en az etkisi olan faktörlerden biridir.
• Bireyin başarıları ya da yetenekleri tarafından abartılı bir şekilde takdir edildiği veya hatalarının aşırı eleştirildiği bir çevre narsisizm oluşumuna katkıda bulunabilir.
• Psikiyatride beyin ve düşünce-davranış arasındaki ilişkiyi inceleyen alan olan nörobiyoloji beyindeki bağlantılarda meydana gelen bozulmalardan dolayı narsisizme yol açabilir.

Narsisizm ile Birlikte Ortaya Çıkan Semptomlar Nelerdir?

Narsist özellikleri genellikle aşırı bir öz sevgi ve kendini üstün görme hali ile birlikte diğer insanları hor görme eğilimini içerir. Ancak narsisistik kişilik bozukluğu bu özelliklerin yanı sıra başka belirtiler de gösterir. İşte narsisistik kişilik bozukluğunun bazı yaygın belirtileri:

• Kendine aşırı değer atfederek kendini hayranlıkla izlemek.
• Kendini övücü ve kibirli bir şekilde davranmak.
• Diğer insanlara tepeden bakarak onları küçümsemek.
• Girdiği ortamlarda özel muamele ve ayrıcalıklar beklemek.
• Başarı göstermeseler bile sürekli övgü almayı ummak.
• Başarı, güç, prestij ve ideal partner gibi konularla ilgili fantastik düşüncelerde bulunmak.
• Sadece elit insanlarla eşit olduğuna inanmak ve sadece onlarla iletişim kurmayı istemek.
• Kendi için önemsiz olan kişileri eleştirmek ve aşağılamak.
• Başkalarının kendisi için karşılanmamış iyilikler yapmasını ummak ve taleplerinin sorgusuz sualsiz yerine getirilmesini istemek.
• Amaçlarına ulaşmak için insanları kullanmak.
• Başkalarının kendisini kıskandığına inanırken başkalarını kıskanmak.
• Her şeyin en iyisinin ve en güzelinin kendisine layık olduğunu düşünmek.

Narsisizm Teşhisi Nasıl Konulur?

Narsist kişilik bozukluğu diğer kişilik bozukluklarına benzer belirtiler sergileyebilir. Teşhis sırasında semptomların ne kadar süredir var olduğu, yaşam üzerindeki etkisi ve çevresel tetikleyiciler olup olmadığı gibi faktörler değerlendirilir. Narsist kişilik bozukluğunun kesin tanısını koyacak bir narsist testi mevcut değildir. Ancak teşhis için bazı kriterler dikkate alınır. Bu kriterler aşağıdaki gibidir:

• Aşırı öz-benlik hissi
• Sürekli takdir edilme ve övülme ihtiyacı
• Hissettikleri üstünlük duygusu nedeniyle özel ilgi beklemek
• Başarılarını ve yeteneklerini aşırı derecede abartmak
• Eleştirilere açık olmama ve negatif tepki verme
• Güç, başarı, popülerlik ve fiziksel görünüm ile ilgili aşırı fikirlere sahip olma
• Başkalarını kullanma alışkanlığı
• Diğer insanların duygusal, düşünsel ve davranışsal durumlarına karşı ilgisizlik gösterme
• Kendini beğenmiş tavırlar sergileme

Narsisizm Nasıl Tedavi Edilir?

Narsist kişilik bozukluğu belirtileri için belirgin bir tedavisi bulunmasa da destekleyici terapiler uygulanabilir. Bu iyileştirme süreci genellikle konuşma terapilerine dayanır. Fakat narsisizme eşlik eden depresyon veya anksiyete gibi diğer psikolojik sorunlar varsa gereken durumlarda ilaç tedavisine başvurulabilir. Narsist kişilik bozukluğu olan bireyler arasında uyuşturucu madde kullanımı da sıklıkla görüldüğünden bu gibi durumlar için alkol ve madde bağımlılığı tedavisi de eklenmelidir. Narsisizm tedavi sürecini aşağıdaki gibi özetleyebiliriz:

Konuşma Terapisi

Narsisizm tedavisinde en etkin yol konuşma terapisidir. Bu terapiler genellikle bir psikiyatri kliniğinde psikolog ya da psikiyatri uzmanı tarafından gerçekleştirilir. Konuşma terapilerinin temel hedefi, bireyin altta yatan zayıf benlik duygusunu ve aşağılık kompleksini gidererek gerçek duyguların hissedilmesine yardımcı olmaktır. Aynı zamanda diğer insanların hislerine değer vermeyi ve empati kurmayı öğretmek de bu terapilerin amaçlarındandır. Genel olarak konuşma terapilerinden elde edilen bazı faydalar şunlardır:

• Güçlü ve zayıf yanlarının bilincine varılması
• Kişisel ilişkilerin yönetimi
• Eleştiri ve başarısızlıklara daha iyi tahammül etme yeteneği
• Benlik duygusuyla baş etme becerisi
• İş veya okuldaki arkadaşlarla iş birliği yapabilme kapasitesi
• Gerçek dışı hedefler yerine ulaşılabilir hedefler belirleme yeteneği
• Davranışların problemli olduğunu kabullenip, iyileşme için kendine zaman ayırma

Yaşam Tarzı Değişiklikleri

Narsist kişilik bozukluğu tedavisi konuşma terapilerinin yanı sıra yaşam tarzında birtakım değişiklikler gerektirir. Bu değişiklikler tedavinin daha hızlı sonuç vermesini sağlayarak kişiye uzun vadede fayda sağlar. Bazı yaşam tarzı değişikliği önerileri ise şöyledir:

• Sorunlu davranışları tetikleyebilecek unsurlardan kaçınmak
• Sağlıklı alışkanlıklar edinip bunları devam ettirmek
• Stres ve endişeyi hafifletecek faaliyetler yapmak, örneğin spor, yoga ve meditasyon
• Aile üyeleri ve yakın çevrenin desteğini kabul etmek, kendisine baskı uygulayan kişilerden uzaklaşmak
• Kendi bakımını göz ardı etmemek

Eğer sizde veya bir yakınınızda narsistik kişilik bozukluğu belirtileri görüyorsanız bir sağlık kuruluşuna başvurabilir bir sağlık profesyoneli yardımıyla bu durumu düzeltebilirsiniz. Sağlıklı günler dileriz.

KAYNAK: https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/narcissistic-personality-disorder/symptoms-causes/