Görmezden Gelinen Tehlike: Metabolik Sendrom Nedir?

04 / EYL
2023

Günümüzde giderek artan bir saÄŸlık sorunu haline gelen metabolik sendrom obezite, yüksek kan basıncı, yüksek kan ÅŸekeri düzeyleri ve yüksek trigliserid gibi faktörlerin bir araya gelmesiyle oluÅŸan bir kombinasyondur. Bu sendromun ortaya çıkmasıyla birlikte kalp hastalığı, diyabet ve diÄŸer ciddi saÄŸlık sorunları riski de artar. Metabolik sendromun tam olarak neden ve nasıl oluÅŸtuÄŸu hala tam olarak anlaşılamamış olsa da yaÅŸam tarzı faktörlerinin büyük etkisi olduÄŸu bilinmektedir. Ä°ÅŸte metabolik sendrom hakkında bilinmesi gerekenler:

Metabolik Sendrom Nedir?

“Metabolik sendrom nedir?” diye merak ediyorsanız metabolik sendromun bir dizi kalp damar hastalığı risk faktörünün bir araya geldiÄŸi bir rahatsızlık grubunu tanımladığını bilmelisiniz. Dünya genelinde yaÅŸam tarzındaki deÄŸiÅŸiklikler nedeniyle salgın boyutlara ulaÅŸmakta ve ateroskleroza baÄŸlı kalp damar hastalıkları sıklığını artmakta. Metabolik sendrom özellikle aşırı kilolu ve bel çevresi geniÅŸ olan bireylerde görülür ve kalp hastalıkları, hipertansiyon ve diyabet gibi saÄŸlık sorunlarının öncüsüdür. Bu durum hem dünyada hem de Türkiye'de yaygındır. Metabolik sendromu olan hastalar kan damarlarındaki sertleÅŸme ve tıkanma nedeniyle inme ve kalp krizi riskinde artış yaÅŸar. Ülkemizde 60-69 yaÅŸ arası insanların %62'sinde metabolik sendrom tespit edilmiÅŸtir ve bu kiÅŸilerin çok sayıda doktora baÅŸvurması ve her gün birden fazla ilaç alması gerekir.

Metabolik Sendrom Belirtileri Nelerdir?

Metabolik sendromun bazı ayırt edici belirtileri vardır. Metabolik sendrom belirtileri aşağıdaki gibidir:

• Bel çevresinin geniÅŸlemesi: Bel çevresi geniÅŸliÄŸi metabolik sendromun önemli bir göstergesidir. Erkeklerde 102 cm, kadınlarda ise 88 cm üzeri bel çevresi metabolik sendroma iÅŸaret eder.
• Yüksek kan basıncı: Arterlerdeki kanın dolaşım sırasında uyguladığı basınç olan kan basıncının yüksek olması metabolik sendromun bir belirtisi olabilir.
• Yüksek kan ÅŸekeri seviyeleri: Normalden yüksek kan ÅŸekeri seviyesi tip 2 diyabet riskini gösterir ve bu da metabolik sendrom ile iliÅŸkilidir.
• Yüksek trigliserid seviyeleri: Kan dolaşımında bulunan yaÄŸ molekülleri olan trigliseridlerin yüksek seviyesi metabolik sendromun bir belirtisi olarak kabul edilir.
• DüÅŸük HDL (iyi kolesterol) deÄŸerleri: Kalp saÄŸlığı için esas olan iyi kolesterol olarak adlandırılan HDL'nin düÅŸük seviyeleri metabolik sendromun bir göstergesi olabilir.

Metabolik Sendrom Kimlerde Görülür?

Peki metabolik sendrom kimlerde görülür?  Metabolik sendromun ortaya çıkmasıyla iliÅŸkili bazı risk faktörleri mevcuttur. Genellikle obezite, yaÅŸlanma, diyabet ve çeÅŸitli hastalıklar nedeniyle bu risk faktörlerine sahip olan kiÅŸilerde görülür. Bu sendrom dünya genelinde ve ülkemizde sık rastlanan bir durumdur ve erkeklerden ziyade kadınlarda daha yaygındır. Ayrıca aşırı kilolu ya da obez kategorisinde yer alan bireylerde de sıklıkla karşılaşılır. Hareketsiz bir yaÅŸam süren ve dengesiz beslenme alışkanlıkları olan kiÅŸilerde, yoÄŸun sigara tüketenlerde, stres ve depresyon sonucu aşırı yeme bozukluÄŸu geliÅŸtirenlerde bu sendrom daha erken yaÅŸlarda görülebilir. Kadınlarda metabolizmanın daha yavaÅŸ olması nedeniyle obeziteye daha sık rastlanır. Åžehir hayatının getirdiÄŸi yoÄŸun iÅŸ temposu ve egzersize zaman ayıramama durumu kadınlarda obezite sorununu arttırabilir ve metabolik sendromun belirtilerini tetikleyebilir. Masa başında çalışanlar, yüksek tansiyonu olanlar, bel çevresinde aşırı yaÄŸlanma olanlar, diyabet hastaları veya aile bireylerinde diyabet öyküsü bulunanlar metabolik sendrom için daha fazla risk taşır.

Metabolik Sendrom Hangi Hastalıklara Yol Açar?

Metabolik sendroma sahip bireylerde kalp-damar hastalıkları sıkça görülürken hayati tehlike oranları da artar. Kan ÅŸekeri seviyesi diyabet sınırında bile olmasa ilerleyen dönemlerde diyabet geliÅŸtirme ihtimalleri yüksektir. Bu nedenle bu kiÅŸilerin saÄŸlık sorunları ve hastalıkları doÄŸru bir biçimde teÅŸhis edilmeli ve tedavi edilmelidir. Metabolik sendrom tarafından tetiklenen hastalıklar ve komplikasyonlar aÅŸağıdaki gibidir:

• Ä°nsülin direnci
• Obezite
• Diyabet
• Yüksek tansiyon
• Kanser hücrelerinin artışı
• Böbrek hastalıkları
• Kalp-damar hastalıkları
• KaraciÄŸer yaÄŸlanması
• Kan pıhtılaÅŸma riskinin artması
• Depresyon ve diÄŸer psikolojik problemler

Metabolik Sendrom Tanısı Nasıl Konur?

Hastalığın belirlenmesi için göz önünde bulundurulması gereken bazı metabolik sendrom tanı kriterleri bulunur. Bir kiÅŸinin kilosu, yaşı ve aile üyelerinden birinde daha önceden bu sendromun görülmesi gibi durumlar kiÅŸinin takip edilmesini gerektirir. Ek olarak kiÅŸinin sahip olduÄŸu bazı hastalıklar da etkili olabilir. Obezite ve diyabet gibi rahatsızlıklara baÄŸlı olarak geliÅŸebildiÄŸinden bu hastalıkların kontrolünün yapılması önemlidir. Metabolik sendromun belirlenmesi ve tanılanmasında dikkate alınan ve önemi olan faktörler aÅŸağıdaki gibidir:

• Bel bölgesinin fazla yaÄŸlı ve geniÅŸ oluÅŸu
• Kan ÅŸekeri seviyesinin yüksekliÄŸi
• Yüksek tansiyon
• Kan lipid deÄŸerlerinin normalin üzerinde olması
• Obezite
• Ä°nsülin direnci

Metabolik Sendrom Tedavisi

Tedavi sürecinde ilk hedef genellikle baÅŸka saÄŸlık sorunlarının meydana gelmesini engellemektir. Komplikasyonları tetikleyen unsurları azaltmak ve bu durumları önlemek tedavinin önemli bir parçasıdır. Tedavi çoklu aÅŸamalar halinde gerçekleÅŸtirilir. BaÅŸlangıçta uzman bir doktor genellikle bireyin yaÅŸam tarzını deÄŸiÅŸtirmesini ve beslenme düzenini yeniden düzenlemesini önerir. Bu yöntemler baÅŸarısız olduÄŸunda ilaç tedavisine geçilebilir. KiÅŸisel risk faktörlerini minimize etmek için çoÄŸunlukla yaÅŸam tarzında birtakım deÄŸiÅŸiklikler yapılmalıdır. Birey aktif bir yaÅŸam sürmeyi benimsemeli ve düzenli egzersiz yapmalıdır. Aynı zamanda beslenme alışkanlıklarının deÄŸiÅŸtirilerek saÄŸlıklı beslenme uygulanmalıdır. Metabolik sendrom tedavisinde kullanılacak yöntemlerden bazıları aÅŸağıdaki gibidir:

• Hasta düzenli bir egzersiz programına katılarak enerji harcamasını arttırabilir ve kan lipid deÄŸerlerini düÅŸürerek ekstra kilolarından kurtulabilir. KiÅŸi doktorun tavsiye ettiÄŸi programa uygun hareket etmelidir.
• Sigara ve alkol tüketimi kaçınılması gereken kötü alışkanlıklardır. Sigara kullanımı kalp krizi riskini artırabilir ve kolesterol seviyelerini etkileyebilir. Bu yüzden sigarayı bırakmak önemlidir. Aynı ÅŸekilde alkol tüketimi metabolik sendromu tetikleyebilir, bu yüzden alkol içeren içeceklerden uzak durmak önerilir.
• Metabolik sendrom tedavisi için metabolik sendrom ilaçları kullanılabilir. EÄŸer yaÅŸam tarzı deÄŸiÅŸiklikleri belirgin bir iyileÅŸme saÄŸlamazsa doktor ilaç tedavisini düÅŸünebilir. Özellikle vücut kitle indeksi 30 ve üzeri olan kiÅŸilerde ilaç tedavisi önerilebilir.
• Mide küçültme ameliyatları da metabolik sendrom tedavisinde bir seçenek olabilir. Ancak bu ameliyatlar doktorun tavsiyesine ve kiÅŸinin tercihine baÄŸlı olarak yapılmalıdır.
• Metabolik sendromu önlemek için bazı adımlar atılabilir. Öncelikle uygun kiloda olduÄŸunuzdan emin olmanız gerekir. SaÄŸlıklı bir kiloya sahip deÄŸilseniz kilo vermek ve uygun kiloyu korumak önemlidir. Haftada en az üç gün tempolu egzersiz yapmak da faydalı olacaktır.
• Tuz tüketimini azaltmak da metabolik sendromun önlenmesinde etkili olabilir. Günde 4-5 gramdan fazla tuz tüketmemeye özen göstermek önemlidir. Bel çevresini takip etmek de saÄŸlıklı bir yaÅŸam için önemlidir.
• Kan basıncını düzenli olarak kontrol ettirmek ve hipertansiyonun erken teÅŸhis edilmesi önemlidir. Metabolik sendrom veya risk faktörleri varsa tedaviye baÅŸlamak için tıbbi yardım almak gerekmektedir. Erken tedavi kalp hastalığından korunmada etkili bir yöntemdir.

Metabolik Sendrom Nasıl Önlenir?

Metabolik sendrom tedavisi etkili olabilmesi için risk faktörlerinin bir bütün olarak ele alınması gerekir. Önleme konusunda atılabilecek adımlar aÅŸağıdaki gibidir:

• SaÄŸlıklı bir kiloya sahip olduÄŸunuzdan emin olun. EÄŸer saÄŸlıklı bir kiloda deÄŸilseniz kilo vermek için çaba harcayın ve uygun kiloda kalmaya dikkat edin. Her 10 kilo kaybettiÄŸinizde kan basıncınız 10 mmHg düÅŸecektir.
• Haftada en az 3 gün her seferinde en az 45 dakika süren tempolu ve düzenli egzersiz yapın.
• Tuz tüketimini azaltın. Günde toplamda 4-5 gramdan fazla tuz tüketmeyin. Bel çevrenizi takip edin. Unutmayın ki bel çevresi sadece estetik bir ölçü deÄŸil, aynı zamanda saÄŸlık
• durumunuzun da bir göstergesidir.
• Kan basıncınızı düzenli olarak kontrol ettirin hatta mümkünse kendiniz de ölçüm yapmayı öÄŸrenin. Hipertansiyon genellikle sessiz bir hastalıktır bu nedenle tedaviye geç baÅŸlamaktan kaçının.
• Tıbbi yardım alın. Metabolik sendrom veya bu sendroma neden olan herhangi bir risk faktörü genellikle tıbbi tedavi gerektirir. Özellikle ailede kalp hastalığı veya diyabet öyküsü varsa mümkün olan en kısa sürede tıbbi yardım almak önemlidir. Yüksek tansiyon ve yüksek kolesterolün erken tedavisi kalp hastalığından korunmanın en etkili yollarından biridir.