Demir Eksikliği Nedir? Demir Eksikliği Belirtileri

 

Demir eksikliği belirtileri vücudun yeterli miktarda demir mineralini alamaması durumunda ortaya çıkan bir sağlık sorunudur. Demir hemoglobin adı verilen proteinin ana bileşenidir ve kırmızı kan hücrelerinde oksijen taşıma görevi görür. Aynı zamanda enerji üretimi, bağışıklık sistemi fonksiyonları ve beyin fonksiyonları gibi birçok önemli süreçte de rol oynar. Demir eksikliği ise bu süreçleri olumsuz etkileyebilir ve çeşitli sağlık sorunlarına yol açabilir. İşte demir eksikliği belirtileri, nedenleri ve nasıl tedavi edilebileceği gibi konular hakkında bilmeniz gerekenler:

Demir Eksikliği Nedir?

Demir eksikliği vücudun gerekli demiri çeşitli sebeplerden dolayı alamadığı duruma verilen addır. Demir vücuttaki birçok işlemde kritik bir rol oynar. Özellikle alyuvarlar adını aldığımız kan hücrelerinde bulunan ve onlara kırmızı renklerini veren hemoglobin maddesinin içeriğinde bulunur ve bu hücrelerin akciğerlerden oksijeni alarak diğer dokulara taşımasına yardımcı olur. Kanın demir miktarının azalmasıyla beraber alyuvar üretimi düşer ve sonuç olarak hücrelere, dokulara ve organlara ulaştırılan oksijen miktarı da azalır. Bu durum sonucunda demir eksikliği anemisi ismi verilen kansızlık hastalığı görülür. Ek olarak demir hücrelerin ve enzimlerin enerji merkezleri olan mitokondrilerde de yer aldığı için büyük öneme sahiptir.

Demir Eksikliği Neden Olur?

Peki demir eksikliği neden olur? Demir vücut tarafından doğal yollarla üretilmeyen ancak sağlıklı bir diyetle düzenli ve yeterli miktarda alınması gereken bir mineraldir. Demir eksikliği genellikle artmış demir ihtiyacı, yetersiz demir alımı veya vücuttan demir kaybı sonucu meydana gelir. Demir eksikliğinin en yaygın sebebi demir açısından zengin besinlerin yeterince tüketilmemesidir. Gebelik ve menstrüasyon dönemleri gibi durumlar ise vücudun demir ihtiyacının arttığı zamanlardır. Vücudun demir ihtiyacının artmasına yol açan faktörler aşağıdaki gibidir:

• Aşırı regl kanaması
• Büyüme evresinde bulunma
• Çay, kahve, kola gibi kafein içeren içeceklerin demir emilimini önlemesi, özellikle yemeklerle birlikte tüketildiğinde
• Çölyak hastalığı gibi durumlar nedeniyle bağırsakların alınan demiri gerektiği kadar emememesi
• Demir emilimini engelleyen ilaçların kullanımı
• Dengesiz ve yetersiz beslenme
• Emzirme süreci
• Ergenlik dönemi yaşama
• Gebelik
• Kalıtsal demir eksikliği sorunu
• Mide ülseri, hemoroid ya da kazalar sonucu ortaya çıkan aşırı kan kaybı
• Mide veya duodenumda ülser bulunması
• Midenin asit salgılamasının yetersiz olması
• Midenin veya ince bağırsağın bir kısmının cerrahi operasyonla çıkarılması
• Sık doğum yapma

Demir Eksikliği Belirtileri

Erken evrede demir eksikliğini teşhis etmek genellikle zor olur. Vücut belirgin kansızlık semptomları ortaya çıkmadan bir süre boyunca demir eksikliğini dengelemeye çalışır. Ancak bu dönemde bile bazı erken belirtiler görülebilir. Bu belirtiler aşağıdaki gibidir:

• Demir eksikliği tırnak ve saçların zayıflamasına neden olur.
• Cilt kuruluğu yaratır.
• Ağız köşelerinde çatlaklar oluşur.
• Dil yanması yaşanır.
• Ağız içi mukozada hassasiyet yaşanır.
• Enerji eksikliği
• Sürekli yorgunluk hissi
• Odaklanma zorluğu
• İlgisizlik durumu
• Fiziksel aktiviteler sırasında hızlı nefes alıp verme
• Baş dönmesi ve görme kararması
• Baş ağrısı
• Depresyon
• Uyku bozuklukları
• Normalden daha çok üşüme hissi
• Saç kaybı
• Cildin solgun görünümde olması
• Dilde şişkinlik
• Kulak çınlaması
• El ve ayaklarda karıncalanma veya uyuşma gibi belirtiler görülür.

Demir Eksikliği Nelere Yol Açar?

Tedavi edilmediği takdirde demir eksikliği belirtiler hayati tehlike arz eden ciddi sağlık sorunlarına sebep olabilir. Bu sağlık sorunlarından bazıları;

• Kalp hastalıkları (örneğin hızlı kalp atışı, kalp yetmezliği, kalp büyümesi) olarak sıralanabilir.
• Gebelik sürecinde karşılaşılan problemler (Bebeklerin düşük doğum ağırlığına sahip olmaları, prematüre doğum riski, zihinsel gelişimde aksaklıklar)
• Bağışıklık sistemini baskılayarak hastalıklara daha kolay maruz kalma
• Çocuk ve bebeklerde zekâ ve gelişim geriliği
• Rahatsız edici bacak sendromu

Demir Eksikliği Tanısı Nasıl Konulur?

Demir eksikliği genellikle rutin kan testleri veya farklı nedenlerle yapılan tetkikler sonucunda belirlenir. Demir noksanlığı durumlarında vücut ilk olarak demir yedeklerini kullanır. Bu rezervler tamamen kullanıldığında ise demir eksikliği anemisi meydana gelir. Dolayısıyla demir eksikliğinin erken tespiti için demir deposunun durumunu gösteren kan testlerinin uygulanması şarttır. Vücudumuzda herhangi bir vitamin ya da mineral açığı olduğunda bunun izlenmesi ve kontrolü çok önemlidir. Örneğin obezite cerrahisi geçirmiş bir bireyin düzenli olarak demir seviyesinin kontrol edilmesi tavsiye edilebilir. Demir eksikliğine işaret eden belirtiniz varsa sağlık kuruluşuna başvurmanız gerekir. Doktorunuz yaşam tarzınızı ve beslenme alışkanlıklarınızı kontrol eder, geçmiş hastalıklarınız ve ilaç kullanımınız hakkında detaylı bir tıbbi geçmiş incelemesi yapar. Ayrıca genç kadınlarla adet dönemi hakkında, yaşlılarla ise sindirim sistemi, idrar yolu ve genital organlarda kanama olup olmadığı üzerine sorular yöneltir. Anemi nedeninin bilinmesi tedavinin başarısının anahtarıdır. Demir seviyesi hakkındaki kesin bilgilere ancak kan testleri ile ulaşılabilir. Testlerde hemoglobin, hematokrit, eritrosit sayısı, transferin gibi çeşitli ölçütler incelenerek tanı koyma süreci gerçekleştirilir.

Demir Eksikliği Nasıl Önlenir?

Demir eksikliğini önlemek için beslenme düzeninizde bazı değişiklikler yapmanız gerekmektedir. Bu doğrultuda demir açısından zengin gıdalar tüketmek gereklidir. Demir emilimini hızlandıran besinlerle bir arada tüketilen yiyecekler (örneğin, C vitamini yönünden zengin olan portakal suyu, limonata ve turşu gibi gıdalar) demir alımını artırır. Demiri azaltan beslenme alışkanlıklarının önlenmesi, demir eksikliğinin engellenmesine yardımcı olur.

Demir Eksikliğine Ne İyi Gelir?

Demir açısından bol olan gıdaların tüketilmesi demir eksikliğine çözüm getirecektir. Kırmızı et, baklagiller (örneğin nohut, mercimek, börülce, barbunya, bezelye ve kuru fasulye); ıspanak, patates, kuru erik, çekirdeksiz üzüm, pişmiş soya fasulyesi, kabak, yulaf ezmeleri, pekmez ve bal demir deposudur. Bu gıdalar aynı zamanda demir eksikliğinin engellenmesine yardımcı olmak için de bolca tüketilmelidir. Demir eksikliği bağışıklık sisteminin güçsüzleşmesine yol açabilir. AIDS gibi virüs kaynaklı bağışıklık sorunu yaşayan hastalar demir başta olmak üzere birçok mineral ve vitamin takibini düzenli yapmalıdır.

Demir Emilimini Engelleyen Yiyecekler

Bazı gıdalar ve içecekler demir emilimini azaltabilir ve böylece demir eksikliğine neden olabilir. Bunlardan bazıları:

• Kepek ve kepekli tahıl ürünleri
• Yağlı tohumlar (örneğin, soya, yer fıstığı)
• Kahve
• Siyah çay
• Soya ve soya sütü gibi kazein içeren proteinler
• Kalsiyum tuzları (Çeşitli maden sularında bulunur)

B12 ile Demir Eksikliği Aynı mı?

B12 ve demir eksikliği her ikisi de vücut için önemli olan farklı besin maddelerinin eksikliğini ifade eder ve bu nedenle aynı şey değillerdir. Demir eksikliği genellikle yetersiz beslenme, hamilelik veya âdet kanaması gibi durumlardan kaynaklanır. Demir kırmızı kan hücrelerinin oksijeni dokulara taşımasına yardımcı olur. Bu nedenle demir eksikliği anemiye yol açabilir. B12 vitamini eksikliği ise genellikle hayvansal gıdaların tüketilmemesinden veya vücudun B12 vitaminini doğru bir şekilde emme yeteneğinin bozulmasından kaynaklanır. B12 vitamini sinir sistemi fonksiyonları ve DNA üretimi için gereklidir. Eksikliği sinir hasarına ve megablastik anemiye yol açabilir. Her iki durum da ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir ve tedavi gerektirebilir.

Demir Eksikliği Tedavisi Nasıl Yapılır?

Demir eksikliği anemisi belirtileri iyileştirilmesi karmaşık bir süreç gerektirir. İlk olarak demir eksikliğinin neyden kaynaklandığının belirlenmesi kritiktir zira tedavi stratejisi bu sebebe göre şekillendirilir. Demir eksikliğine yol açan faktörlerin ele alınması ve çözülmesi tedavi sürecinin en mühim aşamasıdır. Eğer demiri yeterince tüketmemek sorunun kaynağıysa etkilenen bireyin diyeti gereken miktarda demiri sağlayacak biçimde düzenlenmelidir. Kişiye demiri bolca içeren kırmızı et, karaciğer, balık gibi besinleri yemesi önerilebilir. Ek olarak hastaların çay ve kahve gibi demir emilimini engelleyen içeceklerden uzak durmaları tavsiye edilir.

Eğer diyetle yapılan değişiklikler yetersiz kalır ve anemi hali mevcutsa hasta demir takviyesi ile tedavi edilmeye ihtiyaç duyabilir. Ancak demir ilaçlarının doktor gözetimi olmadan kullanılması risklidir. Aşırı demir vücut tarafından atılamadığından dolayı pankreas, karaciğer ve kalp başta olmak üzere organlarda ve gözlerde birikme ve hasara sebep olabilir. Eğer kendinizde demir eksikliği olduğundan şüpheleniyorsanız bu durumun sebebini belirlemek ve tanıyı kesinleştirmek amacıyla bir sağlık merkezine başvurabilir ya da aile hekiminizden öneri alabilirsiniz. Sağlıklı günler dileriz.

Vitamin eksikliği ve belirtileri hakkında daha detaylı bilgi edinmek için "Vitamin Eksikliği Belirtileri Nelerdir?" başlıklı yazımıza göz atabilirsiniz.

 

KAYNAK: https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/iron-deficiency-anemia/symptoms-causes/syc-20355034