Rota Virüsü Nedir? Rota Virüsünden Korunma Yöntemleri

11 / EKM
2023

Rota virüsü, özellikle 5 yaşın altındaki çocukları etkileyen bulaşıcı bir virüs türüdür. Çocuklarda ishal ve kusma gibi belirtilere neden olabilir ve ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Çocukların bağışıklık sistemlerinin henüz tam gelişmediği bir dönem olan 5 yaş ve altında rota virüsünden korunma büyük bir öneme sahiptir. İşte rota virüsü hakkında bilinmesi gerekenler:

Rota Virüsü Nedir?

Bulaşıcı bir tür olup bağırsak enfeksiyonlarına ve ishale yol açan bir virüstür. Bu virüs ve çocuklarda en yaygın ishal nedeni olarak bilinir. Genellikle 3-5 yaşına kadar neredeyse tüm çocuklara bulaşır. 2003 yılında kaydedilen verilere göre global ölçekte 5 yaşından küçük çocuklarda 114 milyon rota virüs enfeksiyonu vakası rapor edilmiştir. Bu vaka sayısının 24 milyonu ayaktan tedavi edilirken yaklaşık 2.3 milyonu hastane ortamında tedavi gerektirmiştir. Başka bir araştırmaya göre Rota virüs global ölçekte her yıl 5 yaşından küçük çocukların 214.000'den fazla ölümünden sorumludur. Dünya genelinde ishal nedeniyle hastaneye kaldırılan çocuklar arasında rota virüsünün yaygın olmasına rağmen (~%30-50), ölümle sonuçlanan rota virüs vakalarının %90'ından fazlası düşük gelirli ülkelerde meydana gelmektedir. Bu durumun sebepleri arasında bu ülkelerde sağlık hizmetlerine erişim zorluğu, modern hidrasyon tedavilerinin bulunmaması ve malnütrisyon (açlık ve kıtlık) gibi durumların yaygın oluşu yer almaktadır.

Rota Virüsünden Nasıl Korunulur?

Tüm viral hastalıklarda olduğu gibi düzenli el yıkama gibi iyi hijyen alışkanlıkları rota virüsüne karşı koruma sağlayan önemli bir adımdır. Fakat rota virüs enfeksiyonunu engellemenin en etkili yöntemi rota virüs aşısıdır.

Rota Virüsü Aşısı

5 yaşından küçük çocukların büyük çoğunluğuna en az bir kez bulaşan rota virüs için uygun bir aşı bu durumu değiştirmiştir. Rota virüsü aşısı tamamen etkili olmasa da yapılan araştırmalara göre ulusal aşı programlarını düzenli olarak uygulayan ülkelerde rota virüsünün neden olduğu komplikasyonlar sonucu hastaneye yatış oranları %49 - 92 oranında azalmıştır. Ayrıca genel ishal sebebiyle hastaneye yatma oranları da %17 - 55 arasında bir düşüş gözlenmiştir. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) rota virüs aşılarının ulusal aşı programlarına dahil edilmesi gerektiğini tavsiye etmektedir.

Rota Virüsünün Belirtileri Nelerdir?

Peki rota virüsü nedir? Belirtileri nelerdir? Rota virüsü belirtileri genellikle virüse maruz kalındıktan sonraki iki gün içerisinde kendini gösterir. İlk belirtiler arasında ateş ve kusma bulunur. Bunu 3 ile 8 gün süren sulu ishal takip eder. Bu süre zarfında vücut büyük miktarda su kaybeder. Enfeksiyonun karın ağrısına yol açtığı durumlar yaygın olarak görülür. Rotavirüs genellikle belirttiği semptomlara ve yapılan fizik muayene sonucunda teşhis edilir. Kesin teşhis için dışkı örneğinin laboratuvarda analizi gerekebilir. Rota virüsünün çocuklarda ve yetişkinlerdeki etkileri birbirinden farklı olabilir. Çocuklar 24 saatten daha uzun süren ishal, sık kusma, katran benzeri dışkı, dışkıda kan veya irin varlığı, 40° C üzeri ateş, huzursuzluk veya ağrı, ağız kuruluğu, özellikle gözyaşı olmadan ağlama durumu olan bebekler, azalmış idrar miktarı ya da hiç idrar yapmama, anormal uykululuk veya çevreye tepkisizlik gibi dehidrasyon belirtileri ile rota virüs enfeksiyonu geçirebilir. Yetişkinlerde ise rota virüsünün belirtileri 24 saatten daha fazla süren sıvı tutamama durumu, iki günden daha uzun süreli ishal, kusma, dışkılama esnasında kan görülmesi ya da 39.4° C üzerinde ateş, aşırı susuzluk, ağız kuruluğu, az idrar yapma veya idrar yapmama, şiddetli zayıflık ve baş dönmesi olabilir. Bu belirtilerle karşılaşılması durumunda hemen doktora başvurulmalıdır. Rota virüsüne bağlı bağırsak enfeksiyonları sırasında çok nadiren de olsa bağırsağın bir bölümünün kendine katlanarak hayatı tehdit eden bir bağırsak tıkanıklığına yol açabileceği unutulmamalıdır.

Rota Virüsü Nasıl Bulaşır?

Peki rota virüsü nasıl bulaşır? Rota virüsü enfekte kişinin dışkısında ilk semptomların belirmesinden birkaç gün önce ile semptomların hafiflemesinin ardından 10 günlük süre zarfında bulunabilir. Virüs bu dönem boyunca enfekte kişinin belirtileri olmasa bile eller aracılığıyla ağıza kolaylıkla geçebilir. Rota virüsü taşıyan bir kişi tuvalet kullanımının ardından ellerini temizlemezse veya bir çocuk rota virüsü taşıyorsa ve bez değişimi ya da tuvalet yardımı sonrasında eller temizlenmezse hazırlanan yiyeceklerden oyuncaklara, mutfak gereçlerinden kapı kollarına, kitaplardan uzaktan kumandalara, gözlüklerden giysilere kadar her dokunan şey virüs ile kontamine olabilir. Başka bir kişi bu kirli ellere veya kirlenmiş bir objeye dokunduktan sonra ağzına değerse enfekte olabilir. Kontamine yüzeyler sterilize edilmediğinde virüs haftalarca aktif kalabilir. Rota virüsünün farklı türleri olduğu için aşılanmış olsanız bile enfeksiyon riski bulunur. Yine de aşı sonrası ya da tekrarlayan enfeksiyonlar genellikle daha hafif seyreder.

Rota Virüsü Nasıl Tedavi Edilir?

Rotavirüs enfeksiyonuna özel bir tedavi yoktur. Antibiyotikler veya antiviral ilaçlar rota virüsüne karşı etkili değildir. Enfeksiyon genellikle 3 ile 7 gün içerisinde kendiliğinden geçer. Bebeklerde rotavirüs görülmesi durumunda doktor tavsiyesi üzerine sıvı alınması önemlidir. Emziren bebekler istedikleri sürece emzirilmelidir. Formül ile beslenen bebekler için doktorun önerisi doğrultusunda oral rehidrasyon sıvısı veya normal formül verilmeli ve formül fazla sulandırılmamalıdır. Büyük çocukların dinlenmesi teşvik edilmeli ve ekstra şeker içermeyen yumuşak yiyecekler sunulmalıdır. Oral rehidrasyon sıvısı da dahil olmak üzere bolca sıvı tüketimine dikkat etmek gereklidir. Rota virüs enfeksiyonu sırasında gazlı içecekler, elma suyu, yoğurt haricindeki süt ürünleri ve ishali ağırlaştırabilecek şekerli gıdalar tüketilmemelidir. Mideyi rahatsız edebilecek her türlü madde, kafein, alkol ve pasif sigara içme gibi unsurlar da dahil olmak üzere kaçınılmalıdır. Bağırsak enfeksiyonlarına yol açabilen rotavirüs ciddi bir dehidrasyon riski yaratabilir. Bu tür bir enfeksiyon genellikle sıvı alımının artırılmasıyla evde tedavi edilebilir. Ancak bazı durumlarda ağır su kaybı nedeniyle hastanede damardan sıvı takviyesi yapılabilir. İshal eğer birkaç gün daha devam ederse doktorun önerisi ile oral rehidrasyon sıvısı kullanılabilir. Ek uygulamalarla rota virüsü evde tedavisi desteklenebilir.

Rota Virüsü Korunma Yöntemleri Nelerdir?

Rotavirüs genellikle kirli bir yüzeye dokunma veya bulaşık gıda ve içecekleri tüketme yoluyla bulaşır. Rotavirüsten korunmayı kolaylaştıran bazı önlemler şunlardır:

• Tuvaletten sonra ve yemeklerden önce ellerin iyice yıkanması rotavirüs de dâhil olmak üzere viral enfeksiyonlardan korunmanın en etkili yöntemlerinden biridir.
• Rotavirüsün yayılmasına hijyen eksikliği neden olabilir. Bu sebeple hijyen standartlarına uygun olmayan ortamlardan uzak durmak önemlidir.
• Virüsle bulaşık su içmek enfeksiyon riskini artırabilir. Bu yüzden hijyenik olmayan suların tüketiminden kaçınmak gereklidir.
• Aşılanma önemlidir. Peki rota virüsü aşısı ne zaman yapılır? Özellikle çocuklarda bu aşıların 2. ve 3. ayda uygulanması en etkili korunma yöntemidir.
• Yukarıdaki önlemlere ek olarak enfeksiyon belirtisi gösteren kişilerle yakın temasta bulunmamak, bebek bezini değiştirdikten sonra elleri sabunla yıkamadan başka bir şeye dokunmamak da enfeksiyondan korunmayı sağlar.

"Çocuklarda Rota Virüs Habercisi: Mide ve Bağırsak Şikayetleri" başlıklı yazımıza da göz atabilirsiniz.

KAYNAK: https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/rotavirus/symptoms-causes/syc-20351300