Prolaktin Nedir? Prolaktin Yüksekliği Ne Anlama Gelir?

15 / KAS
2023

Prolaktin vücutta bulunan bir hormondur ve genellikle anne sütünün üretiminde önemli bir rol oynar. Ancak prolaktin sadece emzirme dönemiyle iliÅŸkili bir hormon deÄŸildir. Aslında prolaktin düzeyi çeÅŸitli durumlarla iliÅŸkilendirilebilir ve bazen yüksek seviyelerde olabilir. Prolaktin yüksekliÄŸi çeÅŸitli semptomlara yol açabilir ve bu durumun altında yatan nedenler karmaşık olabilir. “Prolaktin nedir? YüksekliÄŸi ve düÅŸüklüÄŸü neyi ifade eder?” gibi soruların detaylarını sizler için derledik.

Prolaktin Hormonu Nedir?

“Prolaktin hormonu nedir?” sorusu merak edenler için ÅŸu ÅŸekilde yanıtlanabilir: Prolaktin hipofiz bezinden kaynaklanan ve nohut büyüklüÄŸünde bulunan bir beyin bölümünden salgılanan bir hormondur. Ana görevi hamileliÄŸin 8. haftasından itibaren meme dokusunu geliÅŸtirerek anne adayını süt yapmaya hazır hale getirmektir. Hamilelik ve emzirme dönemleri boyunca prolaktin düzeyi yüksek olur. Ayrıca yumurtlama sürecini ve dolayısıyla menstrüasyon döngüsünün durmasını saÄŸlar. Prolaktin hormonu hamilelik ve emzirme dönemi boyunca hipofiz bezinden sürekli salgılandığı için FSH ve GnRH hormonlarının salgılanmasını engeller ve yeni bir gebelik oluÅŸumunu bir süre önler. Yeni doÄŸmuÅŸ annelerin menstrüasyona baÅŸlamamasının ve yeniden gebe kalmamasının sebebi prolaktindir. Kadınların yanında erkeklerde de cinsel istek üzerinde negatif etkisi vardır. Aynı zamanda erkeklerde sperm üretiminde rol alır. Ancak gebe olmayan kadınlarda prolaktinin yükselmesi menstrüasyon düzensizliÄŸi ve memeden süt gelmesi gibi sorunlara neden olabilir. Nadiren görülen düÅŸük prolaktin seviyeleri yetersiz süt üretimi, yumurtalık fonksiyonlarının yavaÅŸlaması ve durması, erkeklerde ise erken boÅŸalma ve ereksiyon sorunlarına sebep olur.

Prolaktin Ne Ä°ÅŸe Yarar?

Prolaktin beyin ve vücut iÅŸlevlerinin sürdürülmesinde çok sayıda göreve sahip olmasına raÄŸmen genellikle iki ana görevi vardır. Bunlar hamilelik sürecinde meme dokusunun geliÅŸtirilmesi ve süt üretimidir. PRL meme alveollerini büyütmeye ve geliÅŸtirmeye yardımcı olabilir. Meme alveol hücreleri, laktoz, kazein ve lipitler gibi süt bileÅŸenlerinin sentezini tetikleyebilir. Laktoz (süt ÅŸekeri) ve esansiyel yaÄŸ asitleri, kolesterol gibi lipitler enerji verici süt bileÅŸenleridir. Ayrıca kazein de süt proteinlerini oluÅŸturan bir bileÅŸendir.

Prolaktin YüksekliÄŸi Ne Anlama Gelir?

PRL olarak bilinen prolaktin hormonunun kadınlarda ideal seviyesi 15 ile 25 µg/L arasıdır. Erkeklerde bu deÄŸer yaklaşık olarak 5 ile 10 µg/L'dir. Gebelik ve doÄŸum sonrası dönemde prolaktin yüksekliÄŸi normal kabul edilir. Ancak gebelik ya da lohusalık durumu yoksa ve bu hormon yükseliyorsa FSH ve GnRH hormonları üretimi azalır. Bu durum yumurta üretiminin durmasına ve dolayısıyla gebe kalma sorunu, adet düzensizlikleri gibi problemlere yol açar. Kadınlardaki östrojen ve erkeklerdeki testosteron seviyesini düÅŸürerek cinsel iÅŸlev bozukluklarına neden olabilir. Prolaktin hormonu yüksekliÄŸinin belirtileri ise aÅŸağıdaki gibidir:

• Adet düzensizliÄŸi veya tamamen kesilme,
• DüÅŸük östrojen ve progesteron oranları,
• Erektil disfonksiyon,
• Erkeklerde ani bir ÅŸekilde tüy miktarında azalma,
• Erkeklerde göÄŸüs büyüklüÄŸünde artış,
• Gebe olma durumu,
• Hipofiz bezi içinde bulunan kitle nedeniyle baÅŸ aÄŸrısı ve görme bozuklukları,
• Kısırlık,
• Memenin gebelik dışında beyaz ya da saydam bir sıvı salgılama durumu,
• Vajinal kuruluk.

Prolaktin YüksekliÄŸi Neden Olur?

Gebelik süresince prolaktin hormonu meme bezlerinin büyümesine ve süt üretimine olanak saÄŸlar. Ancak gebelik durumu yoksa ve prolaktin seviyesi yükseliyorsa bu genellikle bir takım saÄŸlık sorunlarını iÅŸaret eder. Hiperprolaktinemi adı verilen prolaktin hormonu yüksekliÄŸi hipofiz bezinde yer alan zararsız tümör olan prolaktinoma, polikistik over sendromu ve böbrek ile karaciÄŸer hastalıklarının belirtisi olabilir. Hipofiz bezinde bulunan 1 cm'den küçük boyutlu iyi huylu tümörler (mikroadenom) ve 1 cm'den büyük tümörler (makroadenom) hiperprolaktinemiye sebep olur. Bu tür tümörlerin teÅŸhisi radyoloji uzmanı tarafından çekilen MR ile belirlenir. Mikro ve makroadenomlar genellikle cerrahi müdahale gerektirmeden ilaç tedavisi ile kontrol altına alınır. Hipofiz tümörleri ilaçla tedavi edilemiyorsa veya görme sinirine bası yapıp daha büyük hale geliyorsa cerrahi operasyonla çıkarılır. Ayrıca tiroid bezinin yetersiz çalıştığı hipotiroidi durumunda TRH hormonunun tirotropin salgılama etkisi nedeniyle hiperprolaktinemi meydana gelebilir. GöÄŸüs bölgesine yapılan masajlar, ağır fiziksel aktiviteler ve uykusuzluk gibi faktörler prolaktin hormon seviyesini artırabilir. Prolaktin seviyesinin yükselmesine yol açan diÄŸer durumlar ise aÅŸağıdaki gibidir:

• AkciÄŸer kanseri,
• Anoreksiya,
• Antidepresan ve diÄŸer ilaçların yan etkileri,
• Dar iç giysi kullanımı,
• Endokrin sistemi ile ilgili sorunlar,
• Hipofiz bezi tümörü,
• Meme yaralanmaları,
• Stres,
• Uykusuzluk,
• Yetersiz beslenme.

Prolaktin YüksekliÄŸi Nelere Sebep Olur?

Prolaktin hormonu gebelik esnasında meme dokusunu geliÅŸtirerek süt üretimini teÅŸvik eder ve doÄŸum sonrası memenin süt salgılamasını saÄŸlar. Ancak kadınlarda gebelik ve lohusalık dönemi dışında artan prolaktin seviyeleri adet düzensizliÄŸi, adetin kesilmesi, kısırlık, cinsel istekte azalma, meme ucundan süt ya da beyaz bir akıntının gelmesi, vajinal kuruluk nedeniyle aÄŸrılı cinsel iliÅŸki gibi sorunlara yol açabilir. Erkeklerde prolaktin yüksekliÄŸi ise cinsel isteksizlik, ereksiyon problemleri, kısırlık, vücut kıllarında azalma ve nadiren meme ucu akıntısına neden olabilir. Ayrıca baÅŸ aÄŸrısı ve görme sorunları gibi kiÅŸinin günlük yaÅŸamını etkileyebilecek problemlere de yol açabilir.

Prolaktin YüksekliÄŸi Tanısı Nasıl Konur?

Prolaktin yüksekliÄŸi belirtilerinin göÄŸüs büyümesi ve aÄŸrısı, cinsel ilgi azalması, kısırlık, baÅŸ aÄŸrıları, görme zorlukları, adet düzensizlikleri veya durma gibi semptomları olan hastaların bir uzmana görünmeleri gerekir. Doktor hastanın geniÅŸ çaplı hikayesini dinler ve fiziksel bir inceleme yapar. Kullanılan ilaçlar ve mevcut stres faktörleri doktora bildirilmelidir. Daha sonra laboratuvar testi ile kan prolaktin seviyesi ölçülür. Ancak prolaktin seviyesindeki dalgalanmalar nedeniyle sabah erken saatlerde kan testinin yapılması önemlidir. Ayrıca doÄŸru prolaktin seviyesinin belirlenmesi için kan testinden bir gün önce meme ucu uyarımının ve cinsel iliÅŸkinin kaçınılması gereklidir. EÄŸer kan testi yüksek prolaktin seviyesini tespit etmiÅŸse bunun nedenini bulmak için hormonal testler ve radyolojik görüntüleme yapılır.

Prolaktin YüksekliÄŸi Nasıl Tedavi Edilir?

Tedavi prolaktin yüksekliÄŸine yol açan durumun tespiti ile baÅŸlar. Bazı hastalarda stresten kaçınma, dengeli beslenme, uyku düzeninin korunması ve rahat iç çamaşırı giyme gibi uygulamalar prolaktin seviyesini düÅŸürmeye yardımcı olabilir. Genellikle hiperprolaktinemiye neden olan hastalığın tedavisi sonrasında hormon seviyesi normal aralığa geri döner. Hipofiz bezinde kitle varsa ilaç tedavisi ile boyutu küçültülür. Ancak büyük bir kitle varlığında cerrahi müdahale gerekebilir.

Prolaktin DüÅŸüklüÄŸü Nedir?

Klinik olarak ≤ 7 µg/L seviyelerinde tanımlanan prolaktin düÅŸüklüÄŸü hipofiz bezinin normalden daha az aktif olduÄŸu bir saÄŸlık sorunu durumudur. Prolaktin eksikliÄŸi metabolik bozukluklarla iliÅŸkilendirilebilir. Kadınlarda prolaktin düÅŸüklüÄŸü meme geliÅŸimini destekleyemez ve süt üretimini teÅŸvik edemez. Prolaktin seviyelerinin doÄŸum sonrası düÅŸük olması süt yapımında azalmaya yol açabilir. PRL eksikliÄŸi ya da düÅŸüklüÄŸü oldukça nadir görülür. GecikmiÅŸ puberte, menstrüel problemler, kısırlık, azalan süt üretimi ve emzirme, erkeklerde testosteron ve sperm üretiminde azalma bu durumun baÅŸlıca belirtileri arasındadır.

Prolaktin DüÅŸüklüÄŸü Neden Olur?

PRL seviyeleri genellikle hamilelik ve emzirme dışında düÅŸük olur. Ancak doÄŸumdan sonra prolaktin seviyelerindeki düÅŸüklük anne sütünün yetersiz miktarda üretildiÄŸini gösterebilir. PRL düÅŸüklüÄŸü çoÄŸunlukla baÅŸka bir durumun etkisi olarak ortaya çıkar. Kadınlarda prolaktin yüksekliÄŸi yerine düÅŸük PRL seviyelerine yol açabilen faktörler aÅŸağıdaki gibidir:

• Sheehan Sendromu (DoÄŸum sonrası hipofiz nekrozu): DoÄŸum sırasında veya hemen sonrasında ön hipofiz bezi kısmen ya da tamamen zarar görebilir. Bu durum özellikle doÄŸumda yoÄŸun kanaması olan kadınlarda daha yaygın olabilir. Hipofiz bezinin hasarı prolaktin seviyelerinin düÅŸmesine neden olabilir.
• Hipopituitarizm: Bu durum bir veya daha fazla hipofiz hormonunun eksik olduÄŸu bir durumu ifade eder. Hipopituitarizm nadir görülen bir durumdur ve genellikle hipofiz bezindeki basınç veya hasar nedeniyle oluÅŸur.
• Dopamin, Levodopa, Piridoksin ve diüretik ilaçlar nedeniyle PRL eksikliÄŸi meydana gelebilir.
• Kafa travması, enfeksiyonlar (tüberküloz, histoplazmozis vb.), sarkoidozis, tümörler ve sigara kullanımı gibi diÄŸer faktörler de düÅŸük PRL seviyelerine yol açabilir.

KAYNAK: https://my.clevelandclinic.org/health/articles/22429-prolactin

SIK SORULAN SORULAR