Prolaktin Nedir? Prolaktin Yüksekliği Ne Anlama Gelir?

15 / KAS
2023

Prolaktin vücutta bulunan bir hormondur ve genellikle anne sütünün üretiminde önemli bir rol oynar. Ancak prolaktin sadece emzirme dönemiyle ilişkili bir hormon değildir. Aslında prolaktin düzeyi çeşitli durumlarla ilişkilendirilebilir ve bazen yüksek seviyelerde olabilir. Prolaktin yüksekliği çeşitli semptomlara yol açabilir ve bu durumun altında yatan nedenler karmaşık olabilir. “Prolaktin nedir? Yüksekliği ve düşüklüğü neyi ifade eder?” gibi soruların detaylarını sizler için derledik.

Prolaktin Hormonu Nedir?

“Prolaktin hormonu nedir?” sorusu merak edenler için şu şekilde yanıtlanabilir: Prolaktin hipofiz bezinden kaynaklanan ve nohut büyüklüğünde bulunan bir beyin bölümünden salgılanan bir hormondur. Ana görevi hamileliğin 8. haftasından itibaren meme dokusunu geliştirerek anne adayını süt yapmaya hazır hale getirmektir. Hamilelik ve emzirme dönemleri boyunca prolaktin düzeyi yüksek olur. Ayrıca yumurtlama sürecini ve dolayısıyla menstrüasyon döngüsünün durmasını sağlar. Prolaktin hormonu hamilelik ve emzirme dönemi boyunca hipofiz bezinden sürekli salgılandığı için FSH ve GnRH hormonlarının salgılanmasını engeller ve yeni bir gebelik oluşumunu bir süre önler. Yeni doğmuş annelerin menstrüasyona başlamamasının ve yeniden gebe kalmamasının sebebi prolaktindir. Kadınların yanında erkeklerde de cinsel istek üzerinde negatif etkisi vardır. Aynı zamanda erkeklerde sperm üretiminde rol alır. Ancak gebe olmayan kadınlarda prolaktinin yükselmesi menstrüasyon düzensizliği ve memeden süt gelmesi gibi sorunlara neden olabilir. Nadiren görülen düşük prolaktin seviyeleri yetersiz süt üretimi, yumurtalık fonksiyonlarının yavaşlaması ve durması, erkeklerde ise erken boşalma ve ereksiyon sorunlarına sebep olur.

Prolaktin Ne İşe Yarar?

Prolaktin beyin ve vücut işlevlerinin sürdürülmesinde çok sayıda göreve sahip olmasına rağmen genellikle iki ana görevi vardır. Bunlar hamilelik sürecinde meme dokusunun geliştirilmesi ve süt üretimidir. PRL meme alveollerini büyütmeye ve geliştirmeye yardımcı olabilir. Meme alveol hücreleri, laktoz, kazein ve lipitler gibi süt bileşenlerinin sentezini tetikleyebilir. Laktoz (süt şekeri) ve esansiyel yağ asitleri, kolesterol gibi lipitler enerji verici süt bileşenleridir. Ayrıca kazein de süt proteinlerini oluşturan bir bileşendir.

Prolaktin Yüksekliği Ne Anlama Gelir?

PRL olarak bilinen prolaktin hormonunun kadınlarda ideal seviyesi 15 ile 25 µg/L arasıdır. Erkeklerde bu değer yaklaşık olarak 5 ile 10 µg/L'dir. Gebelik ve doğum sonrası dönemde prolaktin yüksekliği normal kabul edilir. Ancak gebelik ya da lohusalık durumu yoksa ve bu hormon yükseliyorsa FSH ve GnRH hormonları üretimi azalır. Bu durum yumurta üretiminin durmasına ve dolayısıyla gebe kalma sorunu, adet düzensizlikleri gibi problemlere yol açar. Kadınlardaki östrojen ve erkeklerdeki testosteron seviyesini düşürerek cinsel işlev bozukluklarına neden olabilir. Prolaktin hormonu yüksekliğinin belirtileri ise aşağıdaki gibidir:

• Adet düzensizliği veya tamamen kesilme,
• Düşük östrojen ve progesteron oranları,
• Erektil disfonksiyon,
• Erkeklerde ani bir şekilde tüy miktarında azalma,
• Erkeklerde göğüs büyüklüğünde artış,
• Gebe olma durumu,
• Hipofiz bezi içinde bulunan kitle nedeniyle baş ağrısı ve görme bozuklukları,
• Kısırlık,
• Memenin gebelik dışında beyaz ya da saydam bir sıvı salgılama durumu,
• Vajinal kuruluk.

Prolaktin Yüksekliği Neden Olur?

Gebelik süresince prolaktin hormonu meme bezlerinin büyümesine ve süt üretimine olanak sağlar. Ancak gebelik durumu yoksa ve prolaktin seviyesi yükseliyorsa bu genellikle bir takım sağlık sorunlarını işaret eder. Hiperprolaktinemi adı verilen prolaktin hormonu yüksekliği hipofiz bezinde yer alan zararsız tümör olan prolaktinoma, polikistik over sendromu ve böbrek ile karaciğer hastalıklarının belirtisi olabilir. Hipofiz bezinde bulunan 1 cm'den küçük boyutlu iyi huylu tümörler (mikroadenom) ve 1 cm'den büyük tümörler (makroadenom) hiperprolaktinemiye sebep olur. Bu tür tümörlerin teşhisi radyoloji uzmanı tarafından çekilen MR ile belirlenir. Mikro ve makroadenomlar genellikle cerrahi müdahale gerektirmeden ilaç tedavisi ile kontrol altına alınır. Hipofiz tümörleri ilaçla tedavi edilemiyorsa veya görme sinirine bası yapıp daha büyük hale geliyorsa cerrahi operasyonla çıkarılır. Ayrıca tiroid bezinin yetersiz çalıştığı hipotiroidi durumunda TRH hormonunun tirotropin salgılama etkisi nedeniyle hiperprolaktinemi meydana gelebilir. Göğüs bölgesine yapılan masajlar, ağır fiziksel aktiviteler ve uykusuzluk gibi faktörler prolaktin hormon seviyesini artırabilir. Prolaktin seviyesinin yükselmesine yol açan diğer durumlar ise aşağıdaki gibidir:

• Akciğer kanseri,
• Anoreksiya,
• Antidepresan ve diğer ilaçların yan etkileri,
• Dar iç giysi kullanımı,
• Endokrin sistemi ile ilgili sorunlar,
• Hipofiz bezi tümörü,
• Meme yaralanmaları,
• Stres,
• Uykusuzluk,
• Yetersiz beslenme.

Prolaktin Yüksekliği Nelere Sebep Olur?

Prolaktin hormonu gebelik esnasında meme dokusunu geliştirerek süt üretimini teşvik eder ve doğum sonrası memenin süt salgılamasını sağlar. Ancak kadınlarda gebelik ve lohusalık dönemi dışında artan prolaktin seviyeleri adet düzensizliği, adetin kesilmesi, kısırlık, cinsel istekte azalma, meme ucundan süt ya da beyaz bir akıntının gelmesi, vajinal kuruluk nedeniyle ağrılı cinsel ilişki gibi sorunlara yol açabilir. Erkeklerde prolaktin yüksekliği ise cinsel isteksizlik, ereksiyon problemleri, kısırlık, vücut kıllarında azalma ve nadiren meme ucu akıntısına neden olabilir. Ayrıca baş ağrısı ve görme sorunları gibi kişinin günlük yaşamını etkileyebilecek problemlere de yol açabilir.

Prolaktin Yüksekliği Tanısı Nasıl Konur?

Prolaktin yüksekliği belirtilerinin göğüs büyümesi ve ağrısı, cinsel ilgi azalması, kısırlık, baş ağrıları, görme zorlukları, adet düzensizlikleri veya durma gibi semptomları olan hastaların bir uzmana görünmeleri gerekir. Doktor hastanın geniş çaplı hikayesini dinler ve fiziksel bir inceleme yapar. Kullanılan ilaçlar ve mevcut stres faktörleri doktora bildirilmelidir. Daha sonra laboratuvar testi ile kan prolaktin seviyesi ölçülür. Ancak prolaktin seviyesindeki dalgalanmalar nedeniyle sabah erken saatlerde kan testinin yapılması önemlidir. Ayrıca doğru prolaktin seviyesinin belirlenmesi için kan testinden bir gün önce meme ucu uyarımının ve cinsel ilişkinin kaçınılması gereklidir. Eğer kan testi yüksek prolaktin seviyesini tespit etmişse bunun nedenini bulmak için hormonal testler ve radyolojik görüntüleme yapılır.

Prolaktin Yüksekliği Nasıl Tedavi Edilir?

Tedavi prolaktin yüksekliğine yol açan durumun tespiti ile başlar. Bazı hastalarda stresten kaçınma, dengeli beslenme, uyku düzeninin korunması ve rahat iç çamaşırı giyme gibi uygulamalar prolaktin seviyesini düşürmeye yardımcı olabilir. Genellikle hiperprolaktinemiye neden olan hastalığın tedavisi sonrasında hormon seviyesi normal aralığa geri döner. Hipofiz bezinde kitle varsa ilaç tedavisi ile boyutu küçültülür. Ancak büyük bir kitle varlığında cerrahi müdahale gerekebilir.

Prolaktin Düşüklüğü Nedir?

Klinik olarak ≤ 7 µg/L seviyelerinde tanımlanan prolaktin düşüklüğü hipofiz bezinin normalden daha az aktif olduğu bir sağlık sorunu durumudur. Prolaktin eksikliği metabolik bozukluklarla ilişkilendirilebilir. Kadınlarda prolaktin düşüklüğü meme gelişimini destekleyemez ve süt üretimini teşvik edemez. Prolaktin seviyelerinin doğum sonrası düşük olması süt yapımında azalmaya yol açabilir. PRL eksikliği ya da düşüklüğü oldukça nadir görülür. Gecikmiş puberte, menstrüel problemler, kısırlık, azalan süt üretimi ve emzirme, erkeklerde testosteron ve sperm üretiminde azalma bu durumun başlıca belirtileri arasındadır.

Prolaktin Düşüklüğü Neden Olur?

PRL seviyeleri genellikle hamilelik ve emzirme dışında düşük olur. Ancak doğumdan sonra prolaktin seviyelerindeki düşüklük anne sütünün yetersiz miktarda üretildiğini gösterebilir. PRL düşüklüğü çoğunlukla başka bir durumun etkisi olarak ortaya çıkar. Kadınlarda prolaktin yüksekliği yerine düşük PRL seviyelerine yol açabilen faktörler aşağıdaki gibidir:

• Sheehan Sendromu (Doğum sonrası hipofiz nekrozu): Doğum sırasında veya hemen sonrasında ön hipofiz bezi kısmen ya da tamamen zarar görebilir. Bu durum özellikle doğumda yoğun kanaması olan kadınlarda daha yaygın olabilir. Hipofiz bezinin hasarı prolaktin seviyelerinin düşmesine neden olabilir.
• Hipopituitarizm: Bu durum bir veya daha fazla hipofiz hormonunun eksik olduğu bir durumu ifade eder. Hipopituitarizm nadir görülen bir durumdur ve genellikle hipofiz bezindeki basınç veya hasar nedeniyle oluşur.
• Dopamin, Levodopa, Piridoksin ve diüretik ilaçlar nedeniyle PRL eksikliği meydana gelebilir.
• Kafa travması, enfeksiyonlar (tüberküloz, histoplazmozis vb.), sarkoidozis, tümörler ve sigara kullanımı gibi diğer faktörler de düşük PRL seviyelerine yol açabilir.

KAYNAK: https://my.clevelandclinic.org/health/articles/22429-prolactin

SIK SORULAN SORULAR