Kronik Hastalıklar Nelerdir? Önlenebilir mi?
Kronik hastalıklar genellikle uzun süreli ve kalıcı etkileri olan saÄŸlık sorunlarıdır. Bu tür hastalıklar tedavi gerektirebilir ve kiÅŸinin yaÅŸam kalitesini düÅŸürebilir, sosyal faaliyetlerinde kısıtlamalar oluÅŸturabilir. Peki kronik hastalıklar nelerdir? Kalp-damar hastalıkları, nörolojik rahatsızlıklar, kronik solunum yolu hastalıkları, diyabet ve kanser gibi durumlar genellikle ileri yaÅŸlarda görülen kronik hastalıklardandır. Kronik hastalıklarla ilgili bilinmesi gerekenleri sizler için derledik.
Kronik Hastalıklar Nelerdir?
Kronik hastalıklar genelde 1 yılı aÅŸan süre zarfında tedavi gerektiren veya hasta üzerinde 1 yıldan daha fazla zaman boyunca etkisini gösteren saÄŸlık problemleridir. Bu tür hastalıkların tipik özellikleri arasında birden çok faktörden kaynaklanması ve karmaşık seyreden yapısı bulunur. Ayrıca bu rahatsızlıkların geliÅŸmesi uzun zaman alabilir ve bazı durumlarda herhangi bir belirti vermeden ilerleyebilir. Kronik hastalığın devamlılığı baÅŸka saÄŸlık sorunlarının ortaya çıkmasına yol açabilir ve hasta üzerinde iÅŸlevsellik kaybına neden olabilir. En sık karşılaşılan kronik hastalıklar aÅŸağıdaki gibidir:
Diyabet: Diyabet yüksek kan ÅŸekeri ile tanınan bir durumdur. Tip 1 diyabet genellikle otoimmün nedenli olup yaÅŸamın erken dönemlerinde baÅŸlar. Tip 2 diyabet ise genellikle saÄŸlıksız beslenme, genetik eÄŸilim ve hareketsiz yaÅŸam tarzı gibi faktörlere baÄŸlıdır. Diyabet hastalığı tedavi edilmezse ve kan ÅŸekeri düzeyi kontrol altında tutulmazsa çeÅŸitli komplikasyonlar meydana gelebilir. Bu komplikasyonlar arasında enfeksiyon riski, göz rahatsızlıkları, kalp hastalıkları ve inme sayılabilir. Bu tür komplikasyonları önlemek için diyabet tedavisine tam olarak uyulmalı ve saÄŸlıksız gıdaların tüketiminden kaçınılmalıdır.
Hipertansiyon: Kan basıncının 140/80'in üzerine çıkması hipertansiyon veya diÄŸer bir deyiÅŸle yüksek tansiyon olarak tanımlanır. Tansiyon yükselmesi kendi başına oluÅŸabileceÄŸi gibi altında yatan baÅŸka bir hastalığın sonucu da olabilir. Hipertansiyon belirtiler göstermeksizin uzun süreler ilerleyebilir ve genellikle rutin kan basıncı kontrolünde fark edilir. Bu sebeple saÄŸlıklı görünen ve herhangi bir tansiyon semptomu göstermeyen kiÅŸiler bile düzenli aralıklarla kan basınçlarını ölçtürmelidir. Yüksek tansiyonun erken teÅŸhisi ve tedavisi kalp rahatsızlıkları, böbrek sorunları ve inme gibi komplikasyonların önlenmesinde etkilidir.
Kalp Rahatsızlıkları: Türkiye'de gerçekleÅŸen ölümlerin üçte biri kalp-damar hastalıklarından kaynaklanır. Kronik kalp rahatsızlıkları koroner arter hastalığı, kalp kapak rahatsızlıkları ve kalp yetmezliÄŸi gibi çeÅŸitli hastalıkları içerir. Bu durumlar kalbin normal iÅŸleyiÅŸini engeller ve vücuttaki diÄŸer organların zarar görmesi riskini artırır. Kronik kalp rahatsızlıkları diyabet, hipertansiyon, obezite ve KOAH gibi diÄŸer kronik hastalıklarla baÄŸlantılıdır. Bu tür kronik hastalıklara sahip olanlar kalp krizi ve damar tıkanıklığı gibi komplikasyonlar için risk altında bulunmaktadır.
Kronik Obstrüktif AkciÄŸer Hastalığı (KOAH): KOAH akciÄŸerlerde hava akışının engellenmesine neden olan bir iltihaplanma rahatsızlığıdır. KOAH'lı hastalar genellikle öksürük, nefes darlığı, fazla balgam ve hırıltılı solunum gibi semptomlar gösterir. Sigara kullanımı ve irritan gazlara maruz kalmak KOAH'ın baÅŸlıca risk faktörleridir. KOAH'lı kiÅŸiler kalp hastalıkları ve akciÄŸer kanseri gibi saÄŸlık sorunları açısından daha büyük bir risk taşır. KOAH zamanla ilerleyen ve kötüleÅŸen bir durum olmasına raÄŸmen doÄŸru tedavi ile semptomlar kontrol altına alınabilir.
Eklem Ä°ltihabı (Artrit): Eklem iltihabı yaygın olarak artrit olarak bilinir ve genellikle eklemlerde kızarıklık, ÅŸiÅŸlik ve aÄŸrı ile seyreden bir durumdur. Hastalığın ilerlemesi etkilenen eklemde hareket edebilme yeteneÄŸinde kısıtlılıklar ve sertliÄŸe neden olabilir. Osteoartrit, romatoid artrit ve gut artriti gibi çeÅŸitli alt türleri olsa da bunlar en yaygın görülenlerdir. Erken teÅŸhis ve uygun tedaviyle artritin ilerlemesi önlenebilir.
Kanser: Kanser hücrelerin genetik yapısında meydana gelen mutasyonlar sonucu anormal hücre bölünmesi ve tümör oluÅŸumuyla karakterize bir hastalık grubudur. Türkiye'deki ölüm vakalarının yaklaşık dörtte birini kanser oluÅŸturmaktadır. Çok sayıda farklı kanser türü bulunur ve her birinin kendine özgü nitelikleri vardır. Bazı kanser tipleri hızla büyürken diÄŸerleri yavaÅŸça ilerleyip uzun süre boyunca büyüyebilir. Etkilenen organa, mutasyona neden olan faktörlere ve tümörün yayılma durumuna baÄŸlı olarak tedavi planları belirlenir.
Astım: Astım hava yolunun aşırı mukus oluÅŸumuyla ÅŸiÅŸmesi ve daralmasının sonucu olan kronik bir hastalıktır. Bu durum astım hastalarında nefes alma zorluÄŸu, öksürük ve hırıltılı solunuma neden olabilir. Astım bazı insanlar için önemli bir sorun olmayabilirken diÄŸerlerinin günlük yaÅŸamını önemli ölçüde etkileyebilir. Astım tamamen tedavi edilemez ancak uygun tedavi ile belirtiler kontrol altına alınabilir bu da hastaların normal hayatlarına devam etmelerine imkân verir.
Alzheimer Hastalığı ve DiÄŸer Demans Türleri: Demans hafıza ve düÅŸünme yeteneklerini ciddi ÅŸekilde bozan bir hastalık grubudur ki bu durum kiÅŸinin günlük yaÅŸamını olumsuz yönde etkiler. YaÅŸlanma demans geliÅŸiminde büyük bir risk faktörüdür. Demansın bir dizi alt kategorisi bulunmakla birlikte en yaygın görüleni Alzheimer hastalığıdır. Hastalık ilk etapta hafıza sorunlarıyla kendini gösterir ve zamanla kiÅŸinin çevresindeki insanlarla ve olaylarla baÄŸlantısının tamamen kesildiÄŸi bir duruma dönüÅŸebilir.
Osteoporoz: Osteoporoz veya kemik erimesi kemiklerin zayıflamasına neden olur. Bu durum kemiklerin bile küçük bir stres altında kırılmasına sebep olabilir. Kemik erimesi genellikle menopoz sonrası kadınlarda görülürken yaÅŸlı erkekler de bu durumla karşı karşıya kalabilir. Uygun tedavi saÄŸlıklı beslenme ve düzenli egzersiz ile osteoporoz engellenebilir.
Depresyon: Kronik hastalık tanımı hem fiziksel hem de psikiyatrik rahatsızlıkları içerir. Depresyon sürekli bir üzgün durum ve çevreye olan ilginin kaybolması ile tanımlanan bir bozukluktur. KiÅŸinin hisleri, düÅŸünme tarzı ve davranışları üzerinde etkili olur. Hastalar günlük aktivitelerini gerçekleÅŸtirmekte zorlanabilir ancak uzun süreli tedavi ile eski saÄŸlıklarına geri dönebilir.
Kronik Hastalıklar Neden Olur?
Kronik hastalığın oluÅŸumunda genetik, kaza ve viral hastalıklar gibi dış faktörler rol oynar. Çevresel faktörler de kronik hastalıklara sebep olabilir. Bunlara ek olarak hareketsizlik, saÄŸlıksız beslenme ve aşırı alkol veya sigara kullanımı da kronik hastalıkların ortaya çıkmasına katkıda bulunur. Kronik hastalıklar ayrıca aÅŸağıdaki nedenlere baÄŸlı olarak da yaÅŸanabilir:
- Hava kirliliÄŸi
- Asbeste maruz kalma
- Yüksek stres seviyesi
- Aşırı alkol tüketimi
- Sigara içmek
- Egzersiz eksikliÄŸi
- Fazla kilolu olmak
- Sağlıksız beslenme
Kronik Hastalıklar Nasıl Tedavi Edilir?
Kronik hastalar ömür boyu düzenli ve tıbbi bakım gerektirir. Hastanın tedavi ÅŸekli, hasta, hastalık ve hastalığın gidiÅŸatına baÄŸlıdır. ÖrneÄŸin bazı durumlarda ilaç tedavisi uygulanabilirken ruhsal bozukluklar için psikoterapi önerilebilir. Dış etkenler kronik hastalıklara yol açabileceÄŸi için saÄŸlıklı bir yaÅŸam tarzı bu hastalıkların önlenmesinde yardımcı olabilir. Risk faktörlerinden sakınıldığında kronik hastalıkların oluÅŸumunu engelleme ya da mevcut bir kronik hastalığın ilerlemesini pozitif yönde etkileme ÅŸansımız artar. Düzenli saÄŸlık kontrolleri ise erken tanı ve zamanında tedavi baÅŸlatma konusunda kritik öneme sahiptir.
Kronik Hastalıklar Önlenebilir mi?
Genellikle kronik hastalıkların tedavisinde hedef hastanın semptomlarını hafifletmektir. Ayrıca bu tür hastalıklardan kaynaklanan komplikasyonların azaltılması da tedavi sürecinin amaçlarındandır. Kronik hastalıkların tamamen iyileÅŸtirilememesi durumu toplumda geniÅŸ çapta kiÅŸileri etkilediÄŸini göz önünde bulundurduÄŸumuzda olumsuz bir tablo çizer. Bu sebeple kronik hastalıkların daha az insanı etkilemesi toplum saÄŸlığı için idealdir. Bireyin kronik hastalık geliÅŸimini engellemek adına saÄŸlıklı beslenme, düzenli egzersiz yapma, sigara kullanımını sınırlama gibi önlemler alması önemlidir.
Kanser, kronik kalp hastalıkları, diyabet, hipertansiyon gibi hastalıkların erken teÅŸhisi de hastalığın ilerlemesini engelleme açısından hayati öneme sahiptir. Bu yüzden ailesinde bu tür rahatsızlıklar bulunan ya da obezite gibi risk faktörlerine sahip olan kiÅŸilerin düzenli doktor kontrolünden geçmesi gerekir. Kronik hastalıklar genellikle uzun süreli tedavi gerektiren ve hastaların tedavi sürecinde yardım ihtiyaçları olan durumlardır. Bu nedenle hasta bireylerin tedavi sürecinde saÄŸlık personelinden ve yakın çevresinden destek alması tedavi baÅŸarısını artırır.
KAYNAK: https://www.cdc.gov/chronicdisease/about/index.htm
SIK SORULAN SORULAR
Alerji de kronik hastalıklar kategorisinde yer alır. Bağışıklık sisteminin ana görevi vücudu farklı hastalıklardan korumaktır. Bağışıklık hücreleri hastalığa yol açan mikroorganizmaları yok ederek onların kontrolsüz yayılmasını engeller ve böylece vücudu çeÅŸitli hastalıklara karşı korur. Alerjik reaksiyonlar vücudun aslen zararlı olmayan çevresel maddelere karşı savunma mekanizmasını harekete geçiren durumlardır. Bu maddeler alerjiyi baÅŸlatan tetikleyicilere veya alerjenlere denir. Bağışıklık sistemine ait hücreler polen, toz böcekleri, küf ve hayvan tüylerini alerjen olarak kabul ederek aşırı bir tepki verir ve bu da alerjik bir reaksiyonun ortaya çıkmasına neden olur.
Kronik hastalıklar yaÅŸam boyu süren ve krizlerle kendini gösteren rahatsızlıklardır. Kronik hastaların tedavileri genellikle hastaların yaÅŸamı boyu sürmektedir. Hastalar genellikle birden fazla ilaç kullanmak zorunda kalabilir.
Yorum Ekle
