YenidoÄŸan sarılığı özellikle erken doÄŸan bebeklerde sıklıkla görülen bir durumdur. KaraciÄŸer bilirubini yeterince süzemediÄŸi için ya da iç kanama veya kan enfeksiyonu gibi daha ciddi sorunlar nedeniyle ortaya çıkar. Gözde ve ciltte sararma oluÅŸması, bu hastalığın ana belirtileridir. Bu durum bulaşıcı deÄŸildir ve genellikle kendiliÄŸinden düzelir. Ancak bazen bu durum uzar ve bilirubin seviyeleri yükselebilir. Bu gibi vakalarda yeni doÄŸanlara fototerapi, intravenöz immünglobulin ve kan transfüzyonu gibi tedaviler uygulanabilir.
YenidoÄŸan sarılığı kırmızı kan hücrelerinin parçalanmasından sonra salgılanan bilirubinin vücuttan yeterli miktarda atılamayarak kan içinde biriktiÄŸi bir durumdur. Bu nedenle gözler ve ciltte sararma meydana gelir. Ayrıca bilirubin, beyin dokusu baÅŸta olmak üzere diÄŸer iç organlarda da birikebilir ve bu durum ciddi saÄŸlık sorunlarına yol açabilir. Bilirubinin kan içinde biriktiÄŸi durumlar, yaÅŸamı tehdit edebilecek saÄŸlık sorunlarına neden olabilir. Bu yüzden sarılık belirtileri görüldüÄŸünde altta yatan saÄŸlık sorunu hızlı ve doÄŸru bir ÅŸekilde tespit edilmelidir. YenidoÄŸanlarda karaciÄŸer ve sindirim sistemi henüz tam olarak geliÅŸmediÄŸi için sarılık sıkça görülür. SaÄŸlıklı doÄŸan her 10 bebekten 6'sında, prematür doÄŸan her 10 bebekten ise 8'inde sarılık ortaya çıkabilir. Her ne kadar sarılık her zaman saÄŸlık problemlerine iÅŸaret etmese de bazı hastalıklarda ciddi sarılık geliÅŸebilir. Bu nedenle yenidoÄŸan sarılığı dikkate alınmalı ve altında yatan neden doÄŸru bir ÅŸekilde belirlenmelidir.
YenidoÄŸan bebeklerde sarılık genellikle beÅŸ farklı biçimde ortaya çıkar:
Bilirubin, oksijen taşıma görevine sahip kırmızı kan hücrelerinde bulunan hemoglobin maddesinin metabolizması sonucunda oluÅŸur ve kana kırmızı rengi kazandırır. Hemoglobin, karaciÄŸerde parçalandığında sarı renkte bilirubin üretir ve bu molekül safra yoluyla sindirim sistemine sevk edilerek vücut dışına atılır. Ancak bağırsaklardaki bazı bilirubinler yeniden emilip kana karışır. Kan içindeki bilirubin, böbreklerde süzülerek idrarla vücuttan çıkarılabilir ve idrarın sarı rengini almasını saÄŸlar. Bu süreçte herhangi bir aksama olduÄŸunda kan içerisindeki bilirubin miktarı artar. Bu durumda bilirubin özellikle gözlerde ve deride yoÄŸunlaÅŸmaya baÅŸlar. Kandaki bilirubin seviyesinin belirli bir düzeyi aÅŸtığında ise sarılık belirtisi ortaya çıkar. YenidoÄŸanların sindirim sistemi ve karaciÄŸer iÅŸlevleri tamamen geliÅŸmediÄŸi için sarılığa daha duyarlıdır. Fakat bazı saÄŸlık sorunları ciddi sarılık semptomlarına yol açabilir. YenidoÄŸanlarda ÅŸu durumlar veya hastalıklar nedeniyle sarılık görülebilir:
YenidoÄŸan sarılığı, yaklaşık her 60 bebekten birinde görülen yaygın bir saÄŸlık problemidir. Erken doÄŸan bebeklerde bu olasılık daha da artarak %80'e çıkar. YenidoÄŸanlarda rastlanan sarılık genellikle hastalığa baÄŸlı deÄŸildir ve bu sebeple fizyolojik sarılık olarak adlandırılır. Genellikle birkaç hafta içerisinde kendiliÄŸinden geçer. YenidoÄŸanlarda sarılık belirtisinin nedeni bebeÄŸin kanında aşırı miktarda bilirubin birikmesidir. Bu durum bebeÄŸin derisi ve göz beyazlarındaki sararmaya yol açar.
Sarılık, genelde baÅŸtan aÅŸağıya doÄŸru yayılır ve bacaklarda sararma, bilirubin seviyesinin önemli ölçüde yükseldiÄŸini belirtir. Pek çok bebekte görülmesine raÄŸmen bu durumun kendiliÄŸinden düzelme eÄŸiliminde olmasına karşın, hekim gözetimi gereklidir. Sarılık, kan içerisindeki bir bileÅŸen olan bilirubin seviyesinin artması ve sonucunda ciltte birikmesi ile ortaya çıkar. Bilirubin, kırmızı kan hücrelerinin parçalanma sürecinde serbest kalan bir maddedir.
Bebeklerin karaciÄŸerinin belirli bir olgunluk düzeyine ulaÅŸması bilirubinin kan temizlemesi için gerekli olduÄŸu için, karaciÄŸer bu kapasiteyi kazanana kadar ciltte ve göz beyazlar doÄŸanlarda bu durumun tespiti ve takibi oldukça önemlidir. Genellikle karaciÄŸerin olgunlaÅŸmasına baÄŸlı olarak birkaç gün veya bir hafta içinde iyileÅŸse de bazı hallerde bilirubin seviyesi aşırı yüksek olabilir ve kernikterus adı verilen beyin hasarına yol açabilecek duruma neden olabilir. Ülkemiz, kernikterus vakalarının sıklığı konusunda global ölçekte üçüncü sırada yer alır. Her ne kadar nadir görülse de bazı bebeklerde sarılığın ihmal edilmesi, saÄŸlık kuruluÅŸlarının takibi olmaması durumunda ciddi sakatlıklara yol açabilecek sorunlara sebep olabilir. Bu nedenle, sarılıkla karşı karşıya olan bebeklerin bir hafta veya on gün süresince doktor kontrolünde bulunması gerekmek
YenidoÄŸan sarılık belirtileri genellikle yaÅŸamın ikinci ve dördüncü günleri arasında gözlemlenir. DoÄŸum sonrası bilirubin üretiminin hızına baÄŸlı olarak belirti ortaya çıkma zamanı ve süresi deÄŸiÅŸebilir. EÄŸer altta yatan ciddi saÄŸlık problemleri varsa, ilk 24 saat içinde bile sarılık meydana gelebilir; bu durum ciddi hastalığın iÅŸareti olabilir. SaÄŸlıklı yenidoÄŸanlarda ise, sarılık seviyesi üçüncü ile yedinci gün arasında en yüksek düzeye çıkar ve ardından azalarak tamamen kaybolur.
Bir hafta sonrasında kaybolmayan veya iki haftadan daha uzun süre devam eden sarılık durumlarında, altta yatan bir saÄŸlık sorunu olabileceÄŸi düÅŸünülerek araÅŸtırma yapılmalıdır. Bilirubin seviyesi aşırı yükseldiÄŸinde, bu bileÅŸen beyin dokusunda birikme eÄŸilimindedir ve ciddi beyin zararına neden olabilir. Kernikterus adı verilen bu klinik durumda belirtilerin yönetimi zorlaÅŸabilir ve kalıcı hasarlara yol açabilir, dolayısıyla bunun önlenmesi büyük önem taşır. Yeni doÄŸanlarda aÅŸağıdaki sarılık durumları patolojik olarak kabul edilir ve altta yatan hastalıkların araÅŸtırılması gerekmektedir. Belirtiler ise aÅŸağıdaki gibidir:
YenidoÄŸan sarılığı belirtileri teÅŸhisi klinik muayene ile konulabilir. Ancak tedavi ihtiyacının belirlenmesi için kanındaki bilirubin seviyesi incelenmeli olabilir. Bilirubin kan içerisinde iki farklı formda bulunur: Direkt ve indirekt bilirubin. Bu formların yüksekliÄŸi, durumun karaciÄŸer veya safra yolları ile iliÅŸ doktorlara önemli bilgiler saÄŸlar. Ayrıca, sarılığın nedenini belirlemek için doktor ek testler isteyebilir. Bu testler arasında kan ve idrar testleri, beyin ve karın ultrasonu bulunabilir.
Fizyolojik sebeplere dayalı olarak ortaya çıkan yenidoÄŸan sarılık deÄŸerleri genellikle ek bir tedavi gerektirmeden sadece sürekli gözlem altında tutulması ile kontrol altına alınabilir. BebeÄŸin düzenli ve yeterli miktarda anne sütü almasıyla, sarılık 2 hafta içinde tamamen geçer. Bununla birlikte, ciddi bilirubin seviye yükselmesi olan veya patolojik sarılığı olduÄŸu düÅŸünülen hastalar için ek tedavi yöntemleri kullanılmalıdır. YenidoÄŸanlarda patolojik sarılık tedavisinin hedefi, kan bilirubin seviyesini düÅŸürmektir. Bu amaçla iki ayrı teknik kullanılır. Ä°lk teknik olan fototerapi, belirli dalga boylarındaki ultraviyole ışığın kullanılmasıyla bilirubinin kimyasal yapısını deÄŸiÅŸtirerek vücuttan atılmasını kolaylaÅŸtırır. DiÄŸer tedavi tekniÄŸi ise exchange transfüzyondur; burada yüksek bilirubinli yenidoÄŸanda kanın belli bir kısmı taze tam kan ile deÄŸiÅŸtirilir. Tedavinin baÅŸarıyla gerçekleÅŸmesi için bebeÄŸin sürekli olarak izlenmesi gerekmektedir.
KAYNAK:
https://www.nhs.uk/conditions/jaundice-newborn/
Yeni doÄŸan bebeklerde bilirubin seviyesi 12 miligram/desilitre ve üzeri olduÄŸunda, genellikle sarılık riski altında kabul edilir. Ancak bu deÄŸer, bebeÄŸin yaşına ve saÄŸlık durumuna baÄŸlı olarak deÄŸiÅŸebilir.
Sarılık bebeÄŸin uyku süresi, hastalığın ÅŸiddetine ve bebeÄŸin genel saÄŸlık durumuna baÄŸlıdır. Sarılık nedeniyle halsizleÅŸen bebekler genellikle daha fazla uyuma eÄŸilimindedir. Ancak her bebek farklıdır ve bu durum belirli bir sayıyla sınırlanamaz. Bebeklerin günlük uyku ihtiyaçları çeÅŸitlilik gösterse de, yeni doÄŸan bir bebeÄŸin günde ortalama 16-18 saat uyuması normaldir. EÄŸer bebek çok fazla uyuyor veya uyanmakta zorluk çekiyorsa, bir saÄŸlık profesyoneli ile konuÅŸmanız önerilir.