Obezite Nedenleri Nelerdir?

Obezite, günümüzde hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkelerde hızla artan bir sağlık sorunu olarak karşımıza çıkar. Modern yaşam tarzının getirdiği değişiklikler, beslenme alışkanlıklarındaki bozulmalar ve fiziksel aktivite eksikliği obezitenin temel nedenleri arasında yer alır. Genetik faktörler, hormonal dengesizlikler ve psikolojik etmenler de bu durumu tetikleyen diğer önemli unsurlardır.

Obeziteye Neden Olan Faktörler Nelerdir?

Obeziteye neden olan faktörler karmaşık ve çok yönlüdür. Obezitenin nedenleri aşağıdaki gibidir:

• Yüksek Kalorili ve Düşük Besin Değerli Gıdalar: Fast food ve şekerli içecekler gibi yüksek kalorili ancak besin değeri düşük yiyeceklerin tüketimi obezite riskini artırır.
• Düzensiz Öğünler ve Aşırı Yeme: Öğün atlamak veya aşırı miktarda yemek, kilo alımına neden olabilir.
• Sedanter Yaşam Tarzı: Televizyon izlemek, bilgisayar oyunları oynamak veya masa başı işlerde çalışmak gibi aktiviteler, günlük enerji harcamasını düşürerek kilo alımına neden olabilir.
• Yetersiz Egzersiz: Düzenli fiziksel aktivitenin olmaması, vücutta yağ birikimine yol açar.
• Genetik: Ailede obezite öyküsü olan bireylerin obez olma riski daha yüksektir. Genetik yapı, metabolizma hızını ve yağ depolama eğilimini etkileyebilir. Bazen genler doğrudan obeziteyle ya da en azından buna yol açan bir durumla bağlantılıdır. Bu sürekli yemek istediğiniz ve asla tok hissetmediğiniz genetik bir durum olan Prader-Willi sendromunda da geçerlidir.
• Irk ve Etnik Farklılıklar: Araştırmacılar, ABD'de 20 yaş üstü siyahilerin neredeyse yarısının Latin kökenlilerin yaklaşık %45'inin, beyazların %42'sinin ve Asyalıların %17'sinin obeziteye sahip olduğunu buldu. Gelir düzeyleri, eğitim, ırkçılık ve diğer sosyal ve kültürel faktörler kimin risk altında olduğunu etkileyebilecek şeyler arasındadır.
• Metabolik Hız: Bazı insanlar genetik olarak daha yavaş bir metabolizmaya sahip olabilirler, bu da kalori yakma hızını etkiler.
• Yaş: Yaşlanma, kilo alımı ve obezitede başka bir faktördür. Yaşlandıkça kas kaybedersiniz. Bu, kalori yakma hızınızı yavaşlatır. Menopozdaki hormonal değişiklikler de kilo alımına katkıda bulunabilir.
• Hormonal Dengesizlikler: Tiroid hastalıkları, insülin direnci ve leptin gibi hormonların dengesizliği kilo alımına neden olabilir.
• Stres ve Duygusal Yeme: Stres, depresyon ve anksiyete gibi psikolojik durumlar, aşırı yeme veya sağlıksız beslenme alışkanlıklarını tetikleyebilir.
• Duygusal Destek Arayışı: Bazı insanlar duygusal boşlukları doldurmak için yemek yemeye yönelebilirler.
• Sosyoekonomik Faktörler: Araştırmalar, düşük gelirli ve eğitim düzeyi düşük yetişkinlerin obeziteyle karşı karşıya kalma olasılığının daha yüksek olduğunu gösteriyor. Düşük gelirli bireyler, sağlıklı ve taze gıdalara erişimde zorluk yaşayabilir. Bu da daha ucuz ve genellikle daha sağlıksız olan işlenmiş gıdaların tercih edilmesine yol açar. Eğitim seviyesi düşük bireyler, sağlıklı beslenme konusunda yeterli bilgiye sahip olmayabilir. Masa başı işler veya uzun çalışma saatleri, fiziksel aktivite için yeterli zaman bırakmayabilir. Bu, kilo alımına katkıda bulunabilir.
• Erişilebilirlik ve Reklamlar: Yüksek kalorili yiyeceklerin kolay erişilebilir olması ve cazip reklam kampanyaları, sağlıksız beslenme alışkanlıklarını artırabilir.
• Uyku Düzeni: Araştırmalar yeterince iyi uyumayan kişilerin obezite açısından daha yüksek risk altında olduğunu buldu. Uyku sırasında vücudunuzun salgıladığı hormonlar iştahınızı ve metabolizmanızı kontrol etmenize yardımcı olur. Yetersiz uyku, hormonal dengesizliklere ve iştah artışına neden olabilir.
• Çevresel Faktörler: Farkında olmayabilirsiniz ama çevrenizin kilonuz üzerinde büyük etkisi var. Örneğin, mahallenizde çok sayıda fast food restoranı varsa ve sağlıklı yiyecekler satan az sayıda market varsa, iyi beslenmek zor olabilir. Spor yapılabilecek parklara kolay erişim imkânınız yoksa ya da kaldırımların olmayışı yürümeyi tehlikeli hale getiriyorsa yeterince aktivite alamayabilirsiniz.
• İlaçlar: Steroid, bazı antidepresanlar, antipsikotikler, beta bloker adı verilen yüksek tansiyon ilaçları, bazı nöbet ilaçları, diyabet için bazı ilaçlar, bazı hormonal doğum kontrol ilaçları vücut ağırlığının artmasına neden olabilir veya kilo kaybını engelleyebilir.

Bu faktörlerin bir veya birkaçı bir araya gelerek obeziteye yol açabilir. Bu nedenle, obeziteyi önlemek ve tedavi etmek için bütüncül bir yaklaşım benimsemek önemlidir.

Obezitenin Tıbbi Nedenleri Nelerdir?

Pek çok kişi, obezitenin sadece beslenme alışkanlıkları ve fiziksel aktivite eksikliği ile ilgili olduğunu düşünse de tıbbi nedenler de bu durumun oluşumunda önemli bir rol oynar. Genetik yatkınlıklar, hormonal dengesizlikler, metabolik bozukluklar ve çeşitli sağlık sorunları, obezitenin arkasındaki temel tıbbi etmenler arasında yer alır. Obeziteye neden olabilen tıbbi nedenler aşağıdaki gibidir:

• Hipotiroidizm: Boynunuzdaki tiroid bezinin çok az tiroid hormonu ürettiği bir durumdur. Tiroid hormonu metabolizmayı düzenler. Tiroid hormonunun çok azı metabolizmanızı yavaşlatır ve sıklıkla kilo almanıza neden olur.
• Cushing sendromu: Adrenal bezleri (her böbreğin üstünde bulunan) kortizol adı verilen steroid hormonunu çok fazla ürettiğinde meydana gelir. Diğer şeylerin yanı sıra yüz, sırtın üst kısmı ve karın gibi bölgelerde yağ birikmesine yol açar.
• Polikistik over sendromu: Yumurtalıklarınızın androjen adı verilen erkeklik hormonunu çok fazla üretmesi sonucu ortaya çıkar ve adet döneminizle ilgili sorunlara yol açar. Bu hormonal dengesizlik kilo almanıza neden olabilir.