Bilirubin Nedir? Ne İşe Yarar?

10 / ŞUB
2023

Kan testi sonuçlarını aldığınızda “Bilirubin nedir?” diye merak ediyorsanız bilirubinin kırmızı kan hücrelerinin vücut tarafından parçalanması ile ortaya çıkan bir madde olduğunu bilmelisiniz. Sarımsı olan bu madde, karaciğerde bulunur ve sindirim sırasında vücuttan atılır. Ancak belirli nedenlerle karaciğerin hasara uğraması durumunda idrar ve kana sızarak karaciğer hastalığının semptomlarından biri olur. Yani bilirubin değerlerinde artış karaciğer fonksiyonlarında yaşanan bozulmaya veya aşırı alyuvar yıkımına bağlıdır.

Bilirubin Nedir?

Kan tahlillerinde sık karşılaşılan değerlerden biri olan bilirubin, kırmızı kan hücrelerinin vücut tarafından parçalanması ile ortaya çıkan bir maddedir. Kırmızı kan hücreleri, 120 günlük sürenin sonuna geldiğinde yıkılır. Bunun gerçekleşmesiyle de vücut tarafından ihtiyaç duyulan alyuvarlar yeniden üretilir. Yıkılan hücrelerde bol miktarda hemoglobin olarak adlandırılan protein bulunur. Bu proteinin yıkılmasıyla bilirubin oluşarak kana geçer ve karaciğere gider. Karaciğerde işlenmesinin ardından da safraya eklenir ve ince bağırsağa ilerleyerek vücuttan atılır.

Bilirubin Türleri Nelerdir?

Bilirubinin farklı alt türlere sahiptir. Bunlar:

• Konjuge (Direkt) Bilirubin: İdrar rengini sarı yapan bilirubindir. Karaciğerde glukuronik asit ile konjuge edilen türdür.
• Total Bilirubin: Kan dolaşımındaki tüm bilirubinin toplamını gösterir.
• Unkonjuge (İndirekt) Bilirubin: Hemoglobin yıkımı ile oluşan ve kana verilen bilirubindir.

Kan tahlili ile analiz edilen bilirubin değerleri çeşitli hastalıkların teşhis edilmesinde önemlidir. Sağlıklı yetişkin ve çocukta kunjugan (direkt) bilirubin değeri 0-0.4 mg/dL ve total bilirubin normal değeri ise 0.3-1.0 mg/dL aralığıdır. Unkojuge (indirekt) bilirubin değeri ise total bilirubinden direkt bilirubin değeri çıkarılarak bulunur. Yenidoğan bebeklerde bilirubin değerleri doğum sırasında yaşanan stres nedeniyle yüksek olur ve normaldir. Doğum sonrasında 24 saat içinde yenidoğanın indirekt bilirubin değeri 5.2 mg/dL’nin altında bir değer sunmalıdır. Ancak çoğu bebekte bilirubin değerleri doğumu takip eden birkaç gün boyunca yüksek olabilir ve bu sarılık olarak tanımlanır.

Bilirubin Yüksekliği Nedir?

Total bilirubin değerinin 1.2 mg/dL ve üzeri olması yüksekliği ifade eder ve hiperbilirubinemi olarak tanımlanır. Bilirubin yüksekliği dikkatle araştırılmalıdır.

Bilirubin Yüksekliği Belirtileri Nelerdir?

Bilirubin yüksekliği belirtileri artışa neden olan sebebe göre farklılık gösterir. Belirtiler genel olarak aşağıdaki gibidir:

• Baş dönmesi,
• Bulantı,
• Göğüs ağrısı,
• Güçsüzlük,
• Karın ağrısı,
• Karında şişme,
• Koyu idrar rengi,
• Kusma,
• Titreme
• Yüksek ateş.

Bilirubin Yüksekliği Nedenleri Nelerdir?

Bilirubin yüksekliği yaratabilecek durumlar aşağıdaki gibidir:

• Gebelik Kolestazı: Genellikle gebeliğin son döneminde görülür ve geçicidir. Bu durum karaciğerde gerçekleşen safra akışının yavaşlamasına ya da tamamen durmasına neden olur. Bu durum bilirubinin vücuttan atılımını zorlaştırır ve kandaki bilirubin değerlerinde artış yaşanabilir.
• Gilbert Sendromu: Bilirubinin karaciğerde işlenmesinde soruna neden olan genetik bir durumdur. İşlenemeyen bilirubin kanda artış göstererek hiper bilirubinemiye neden olur.
• Hemolitik Anemi: Kırmızı kan hücrelerinin normalden daha hızlı bir şekilde yıkılmasıdır. Bu durum enfeksiyon, genetik ya da otoimmün gibi çeşitli nedenlere bağlı olarak gelişebilir.
• Hepatit: Viral enfeksiyon başta olmak üzere çeşitli nedenlerle karaciğerin iltihaplanmasıdır. Bu durumda karaciğer işlevlerini yerine getiremez ve bilirubin işlenmesinde aksaklıklar yaşanarak kanda bulunan bilirubin düzeyinde yükselme olur.
• Karaciğer Fonksiyonunda Bozukluk: Otoimmün hepatit, karaciğer kanseri, siroz, heptatit gibi karaciğer fonksiyonlarında bozulmaya neden olan durumlar bilirubin işlenmesinde sorun oluşturur. Dolayısıyla bilirubin düzeyi yükselir.
• Safra Taşları ve safra yolu iltihabı: Safra yollarında oluşan iltihaplanma ve benzeri durumlar safra taşı oluşumuna neden olabilir. Bu durumda da bağırsağa doğru yaşanan madde geçişinde aksama olur ve safra içeriği ile bilirubin vücutta atılamaz, yükselme yaşanır.

Bilirubin Yüksekliği Tedavisi

Bilirubin yüksekliği tedavisi altta yatan neden ve hastalığa bağlı olarak farlılık gösterir.

Direkt Bilirubin Yüksekliği Nedir?

“Direkt bilirubin yüksekliği nedir?” diye merak ediyorsanız direkt bilirubinin suda çözünebilir bir özellikte olan bilirubin olduğunu bilmelisiniz. Direkt bilirubin yüksekliği nedenleri arasında yetişkinlerde tıkanma sarılığı bulunur. Tıkanma sarılığı durumunda safra yollarında safra akışı durarak düzeyde artış yaşanır.

Bilirubin Düşüklüğü Nedir?

Bilirubin düşüklüğü, total bilirubin seviyesinin 0’dan daha düşük bir seviyede olmasıdır. Bu değerdeki düşüklük ciddi bir probleme neden olmaz ve beslenme düzenine dikkat edilerek tedavi edilebilir. Bu değerde düşüşe neden olacak herhangi bir hastalık belirlenmemiştir. Ancak aspirin gibi ilaçlar, kafein ya da barbitürat grubu ilaçların kullanımı ile bilirubin düzeylerinde geçici bir düşüklük yaşanabilir.

“Bilirubin nedir ne işe yarar?” sorusunun yanıtı kadar bilirubin testini de merak ediyorsanız “Bilirubin Testi Nedir?” başlıklı yazımıza göz atabilirsiniz.