Diyabetik Ayak Nedir? Belirtileri ve Tedavisi

15 / ŞUB
2023

Diyabet bir diğer adıyla şeker hastalığı, toplumda yaygın görülen hastalıklardan biri ve kişide birden fazla etki yaratabilir. Bu etkilerden biri olan diyabetik ayak, şeker hastası olan kişinin şeker seviyesinin kontrol altına alınmasının güç olduğu ya da hastalığın uzun sürdüğü durumlarda ayakta çıkan ve kronik görülen yaralardır. Bu durumun yaşanması neticesinde ayakta enfeksiyon ya da geçmeyen yara gelişebilir. Doğru ve yeterli tedavi uygulanmaması durumunda da hastanın ayağı ya da bacağının kaybetme riski yaşanabilir. Ancak gelişen teknoloji, yeni ilaç ve tedavi yöntemlerinin bulunmasıyla kan şekeri düzeyi eskiye oranla daha kontrol edilebilir durumdadır. Böylelikle diyabet hastalığının ölümle sonuçlanan komplikasyonlarına daha az rastlanır.

Diyabetik Ayak Nedir?

“Diyabetik ayak nedir?” diye merak ediyorsanız bu durumun diyabet hastalarında otonom nöropati nedeniyle terleme mekanizmasının bozulması sonucu ayakta kuruluk, yarın, nasır ve çatlak oluşumu olduğunu bilmelisiniz. Ayakta çıkan yaralar diyabet hastalarının yaşam kalitesini olumsuz etkiler. Diyabet hastası olan bir kişinin yaşadığı ayak problemi kısa sürede geçerken diyabet hastalarında bu süreç uzun sürer. Ayakta çıkaran yaralar diyabetik ayak ülserine neden olabilir. Diyabetik hastaların ayaklarında his kaybı, kuruluk, yanma, çatlama, terleme ya da uyuşma gibi belirtiler yaşaması durumunda diyabetik ayak yarası oluşmadan doktoruna danışması ve gereken önlemleri alması önemlidir. Bu belirtiler vaskülopati ya da nöropatiye neden olabilir.

Diyabetik Ayak Belirtileri Nelerdir?

Diyabetik ayak yaraları zamanla oluşan bir durumdur. Kısa sürede yayılma gerçekleşmediğinden anlaşılması ilk evrelerde zor olabilir. Bu nedenle diyabetik ayak belirtileri gözlemlendiğinde bir uzman doktorla görüşülmelidir. Diyabeti bulunan hastanın kanındaki şekerin uzun süre düzensiz olması ve kontrol edilememesi hastanın ayağındaki kılcal damarlarda yapısal bozulmalar yaratabilir. Kılcal damarlarda oluşan daralma ve tıkanmalar, kaslara yeterli kan gitmesine ve kişinin yürümesi sırasında ayak ya da bacaklarında ağrılar hissetmesine neden olur. Oluşan bu ağrılar zaman içinde artarak kişinin yürümesini engeller. Bunun yanında hijyen koşullarının sağlanmaması da diyabetik ayak yaralarını tetikler. Bu nedenle hijyene önem verilmelidir.

Diyabetik Ayak Evreleri Nelerdir?

Wagner sınıflandırmasına göre diyabetik ayak evreleri aşağıdaki gibidir:

• Evre 0: Sağlıklı cilt
• Evre 1: Yüzeysel ülser
• Evre 2: Derin ülser
• Evre 3: Kemik tutulumu olan ülser
• Evre 4: Ön ayak (parmaklar/ayak ucu) kangreni
• Evre 5: Tüm ayak kangreni

Diyabetik Ayak Nedenleri Nelerdir?

Diyabetik ayak nedenleri birçok sebebe bağlıdır. Damar hastalıkları ve sinirsel hastalıklar diyabetik ayak hastalığı tetikler. Bunun yanında hastanın sigara kullanması, obezite, ileri yaş, kontrol edilemeyen şeker hastalığı, yanlış ayakkabı seçimi ve hijyen koşullarının sağlanmaması da bu sebepler arasındadır.

Diyabetik Ayak Bakımı Nasıl Yapılır?

Diyabetik ayak enfeksiyonu, diyabeti olan hastaların ayaklarındaki kuruluk nedeniyle meydana gelen çatlak ve yaralardan içeri mikrop girmesi nedeniyle yaşanır. Bunun yanında hastanın ayaklarında terleme olması da diyabetik ayak yarası gelişmesine ortam hazırlar. Bu sebeple hastaların ayaklarını düzenli bir şekilde sıcak su ve sabunla yıkayıp kurutması, diyabetik ayak bakımı uygulaması önemlidir. Bunun yanında çatlak oluşumunu önlemek adına doktora danışılarak nemlendirici krem alınmalı ve ayaklara sürülmelidir. Ek olarak diyabetik ayak bakımında dikkate alınması gereken en önemli noktalardan biri de parmak aralarının kuru olmasıdır. Yıkanma ya da kremlenme sonrasında parmak aralarının nemli kalması nedeniyle bölgede kolaylıkla mantar oluşabilir. Bu mantarlar ileri derecede diyabetik ayak yarasına neden olur. Ayak bakımında diğer dikkat edilmesi gereken bir nokta da tırnak bakımıdır. Diyabetik ayakta tırnaklar düzenli olarak et hizasında olacak şekilde kesilmelidir. Tırnakların uzatılmaması önemlidir. Bunun yanında ayaklar uzun süre suda bekletilmemelidir. Aşırı sıcak su da zararlıdır. Ek olarak eklem sertliği yaşamamak adına ayaklara masaj uygulanmalıdır. Diyabet hastası olan kişilerin her akşam diyabetik ayak muayenesi uygulaması da önemlidir. Bu muayene ile yaralanma ya da renk değişimi yakında gözlemlenerek gerektiği durumda hekime başvurulabilir. Bu kişiler ayak ve bacak damalarındaki tıkanıklıkların değerlendirilmesi için damar cerrahisi uzmanı tarafından takip edilmelidir. Bunun yanında evde çıplak ayakla dolaşılması da sakıncalıdır. Sigara kullanımı da dolaşımı olumsu etkilediğinden bırakılmalıdır. Bacaktaki kan dolaşımının artması için diyabet hastalarının günlük egzersiz yapması da önemlidir. Diyabet nedeniyle ayakta nasır bulunuyorsa nasır makas, bıçak, jilet gibi kesici aletlerle temizlenmemelidir. Nasır ilacının kullanımı da sakıncalıdır. En doğru tedavi diyabetik ayak polikliniklerinde özel cihazlarla gerçekleştirilendir. Böylelikle nasır bakımı düzenli yapılan ayaklarda yara oluşumu %50 azaltılabilir.

Diyabetik Ayak Tedavisinde Ayakkabı Seçiminin Önemi

Diyabetik ayak enfeksiyonları bakımı kadar doğru ayakkabı ve çorap seçimi de önemlidir. Kullanıla çoraplar dikişsiz, pamuklu ya da yünlü olmalıdır. Çorapların büyük olmaması da önemlidir. Bunun yanında çoraplar günlük değiştirilmelidir. Çorapların temizliğinde de vücudu tahriş etmeyecek aşırı kimyasal içermeyen deterjan kullanılmalıdır. Ayakkabı seçiminde de parmak arası terlik, topuklu ve sivri burunlu ayakkabılardan uzak durulmalıdır. Bu modeller yerine ayak numarası ile uyumlu diyabetik ayak ayakkabısı alınmalıdır. Ayakkabı materyallerinde plastik olanlardan uzak durulmalı bunun yerine bezden ya da yumuşak özellikte deriden yapılan modeller tercih edilmelidir. Ayakkabının içine tabanlık konulması ve düzenli aralıklarla değiştirilmesi de ayrıca gereklidir. Tabanlık sayesinde ayak korunur ve hasar almasının önüne geçilir.

Diyabetik Ayağa Ne İyi Gelir?

“Diyabetik ayak ağrısına ne iyi gelir?” diye merak ediyorsanız ilk olarak kan dolaşımının güçlendirilmesi için kan şekeri düzeyinin normal seviyelere getirilmesi gerektiğini bilmelisiniz. Bunun yanında kan dolaşımının artması sağlamak adına ayak bileği egzersizleri de yapılabilir.

Diyabetik Ayak Tedavisi Nasıl Yapılır?

Diyabetik ayak tedavisi için öncelikle yara oluşan bölgeler vücudun yükünden kurtarılmalıdır. Bu noktada yaraya yapılan yükü hafifletecek tabanlık ve ayakkabılar kullanılır. Tedavi sürecinde ayakta ve kan tetkiklerinde enfeksiyon saptanması durumunda damar ya da ağız yolundan diyabetik ayak antibiyotik tedavisi uygulanır. Tedavi için ayak ve bacağı besleyen damar darlık ve tıkanıklık açısında tetkik ve muayene edilmeli, bunların tespit edilmesi durumunda cerrahi veya endovasküler müdahaleler ile ayağın yeniden kanlandırılması sağlanmalı. Bunun sağlanmasının ardından enfekte olan ve ölü dokular temizlenmeli, yaraya uygun bakım ile yara iyileşme desteklenmelidir.

Damar Tıkanıklığının Tedavisi

Diyabetik ayak belirti ve bulguları arasında olan bacak damarlarındaki tıkanıklık ve darlık için tedavi açık (cerrahi) ve kapalı (endovasküler) olarak yapılabilir. Diyabetik ayak yarası görülen hastaların hemen hemen tamamında büyük damarlarda da sorunlar görülebilir. Buna ek olarak küçük ayak ve diz altı damarlarında da darlık ve tıkanıklık ile karşılaşılabilir. Yaranın iyileşmesi için uygulanacak tedavilerle parmak ve ayağı besleyen en az bir damarın kanlanması mümkün kılınmalıdır. Endovasküler olarak adlandırılan kapalı yöntemlerle ayak ve/veya kasık damarlarından iğne deliklerinden yapılan girişlerle anjiyografi salonunda ayak beslenmesi gerçekleştirilebilir.