Deprem Çocuğa Nasıl Anlatılır?

22 / ŞUB
2023

Ebeveynler özellikle küçük çocuklar söz konusu olduğunda deprem gibi korkutucu bir konuyu gündeme getirmek konusunda tereddüt yaşar ve “Deprem çocuğa nasıl anlatılmalı?” sorusunu sıklıkla sorar.  Çocuğun çevresinde neler olup bittiğine dair bir anlayışa sahip olması önemlidir. Çünkü çocuğun çevresindeki belirsizlikler hem korku hem de kaygının artmasına neden olur. Bu duyguyu yaşayan çocuk kendini güvende hissetmez. Çocuğun zihnindeki “neden?” sorusu bu nedenle yaşına uygun bir şekilde yanıtlanmalıdır.

Deprem Çocuklara Nasıl Anlatılır?

“Deprem nedir?” sorusunu çocuğunuz için nasıl yanıtlayacağınızı düşünüyorsanız öncelikle çocuğunuzun yaşına uygun yanıtlar vermeniz gerektiğini bilmelisiniz. İşte yapmanız gerekenler:

Okul öncesi deprem nasıl anlatılır?

• Çocuğunuzla bir sohbet başlatın. "Deprem hakkında olanları duydun mu?" ya da "Bu olaylar hakkında nasıl hissediyorsun?" gibi cümlelerle sohbete başlayın. Sonrasında "Bunun çok korkutucu olduğunu biliyorum." gibi cümleler kullanarak çocuğunuzun duygularının anlaşıldığını ve kapsandığını hissettirin. Eğer çocuk konuşmak istemiyorsa çocuğu konuşmak için zorlamayın.
• Okul öncesi yaş grubundaki çocuklar depremle ilgili birçok “neden?” sorusunu size sorabilir. İlk olarak bu sorulara ve çocuğunuzun merakına hazırlıklı olmalısınız. Yanıtlarınızın da mümkün olduğu kadar basit olmasına dikkat etmelisiniz.
• Çocuğunuzu dikkatle dinlediğinizde aslında güvende olup olmadıklarını anlamaya çalıştıklarını fark edebilirsiniz. Bu noktada hem kendisinin hem de sizlerin güvende olduğunu, her şeyin yolunda gittiğini sıklıkla dile getirmelisiniz. Bunu yaparken korkma, endişelenme demek yerine aşağıdaki örnek ifadeleri kullanabilirsiniz:

“Tüm bu olanlar seni endişelendirmiş ve korkutmuş olabilir. Ama baban ve ben senin yanındayız ve tehlike anında seni korumaya hazırız.”

• Çocuk yanında olmayan sevdikleri için endişe yaşıyorsa bu kişilerin güvende olduğunu anlatabilir ve telefonla arayabilirsiniz.
• Çocuğunuz yıkılan bina görüntüsünü deneyimlemişse bu binaların tekrar geri oluşabileceğini düşünebilir. Bu nedenle konuyla ilgili sorularını mutlaka dinleyin ve yaşına uygun açıklamalarda bulunmaya gayret edin.
• Çocuğunuzda sözel olmayan kaygı belirtileri gözlemliyorsanız teması artırmalı ve kucaklama gibi sözel olmayan yollarla kaygılarına yanıt vermelisiniz.
• Çocuğunuzun sözel ifadesi henüz gelişmediyse bazı duyguları siz isimlendirebilirsiniz. Örneğin çocuğunuz korku temalı bir oyun oynuyorsa buna engel olmamalı ve çocuğunuza duygularını ifade etmesi için fırsat ve alan tanımalısınız.
• Çocuğunuzun yanında deprem konusunda verdiğiniz tepkiler ve konuştuğunuz konularda dikkatli olmalısınız.
• Bu dönemde henüz somut algılamada olan çocuğunuza depremi somutlaştırarak oyunla anlatabilirsiniz. Legolardan şehir kurabilir ve küçük bir deprem senaryosu canlandırabilirsiniz. Deprem okul öncesi dönemde oyunlarla anlatıldığında daha bilgilendirici ve daha az korkutucu olabilir.
• Bu süreçte çocuğun olayla ilgili konuşmasına, duygularını ifade etmesine, yazmasına, resim çizmesine ve oyun senaryoları canlandırmasına izin vermeli hatta desteklemelisiniz.
• Deprem sonrası çocuğunuzda yeni korkular, sinirlilik gibi duygu parmak emme, alt ıslatma gibi ve davranışlarında ani değişiklikler gözlemliyorsanız bu durum karşısında sabırlı ve anlayışlı olmalısınız.
• Çocuğunuzun konuyla ilgili üzülme ve ağlamasına izin vermelisiniz.
• Yaşanan depremin hiçbir şekilde çocuğun suçu olmadığının güvencesini de vermelisiniz.
• Çocuğunuzun uyumakta zorlanıyorsa yanınızda uyumak istiyorsa izin vermelisiniz.
• Çocuğunuzla yatmadan önce hikâye okumak, birlikte akşam yemeği yemek ve oyun oynamak gibi rutinlerinizi aksatmamalısınız.
• Kontrolün çocukların kendilerinde olduğuna dair yardımcı olmak örneğin “Ne giymek istersin? Ne yapmak istersin?” gibi çocuğu sürece dahil edecek sorumluluklar vermelisiniz.

Okul çağında çocuklara deprem nasıl anlatılır?

Bu dönemdeki çocuklar okul gibi faaliyetlerin içinde olduğundan evin dışında daha fazla vakit geçirir ve daha fazla bilgiyi açıktır. Ancak süreklilik, devamlılık ve ölüm gibi kavramlar oturmuş olsa bile çocuklar konu ile ilgili yoğun kaygı duyabilir ve bu kaygıyı kontrol etmekte zorlanabilir. İşte dikkat etmeniz gerekenler:

• Bu dönemdeki çocuğunuzla konuşmaya kendi hislerinizi anlatarak başlayabilirsiniz. Yaşananların sizi gerçekten üzdüğünü dile getirip çocuğunuzun tepkisini bekleyebilirsiniz.
• Depremi yer kabuğunun hareketliliği ve buna bağlı olan depremin nasıl bir doğa olayı olduğunu çok detaya girmeden anlatabilirsiniz. Çocuğunuzu kaldırabileceğinden fazla bilgiye boğmamanız önemli.
• Sonraki adımda depremin evlere, binalara ve insanlara verebileceği olası zararlardan söz edebilirsiniz. Ardından evinizde ne tür önlemler aldığınızı, ailesi olarak onu çok sevdiğinizi, güvenliğini sağlamak için hazır olacağınızı da belirtmelisiniz.
• Maruz kaldığı sosyal medya içeriklerini sınırlandırın. Olumsuz içeriklerden çok olumlu içerikleri izlemesini destekleyin.
• Çocuğunuzun davranışlarındaki değişiklikleri takip edin. Bazı çocuklar diğer çocuklardan daha fazla zorlanırlar. İlgili uzmanlardan yardım alın.

Çocuğunuz cevaplayamayacağınız sorular soruyorsa:

Çocuğunuz "bu neden bizim başımıza geliyor?" veya "bu ne anlama geliyor?" gibi sorular soruyorsa aşağıdaki örnek ifadeleri kullanabilirsiniz:

“Evet, bizim için sıra dışı, değil mi? Bir depremin ne zaman olacağını tahmin edemeyiz. Ama bildiğimiz şey geçmişte pek deprem yaşamadığımız. Endişelendiğini görüyorum ve endişelenmende bir sorun yok. Ama baban ve ben bu türden şeyleri nasıl yöneteceğimizi biliyoruz ve seni güvende tutacağız.”

Deprem öncesinde neler yapılmalı?

Çocuğunuzu güvenli bir alan seçme sürecinin bir parçası olmaya teşvik edin. Böylelikle çocuğunuz deprem anında nereye gitmesi gerektiği konusunda fikir sahibi olabilir. Deprem çantasını çocuğunuzla birlikte hazırlayabilir ve çantanın nerede bulunduğunu gösterebilirsiniz.

Deprem sırasında neler yapılmalı?

Hazırlık önemli olsa da bir deprem sırasında ne yaptığınız da önemlidir çünkü çocuklarınız sizi izler ve nasıl davrandığınıza göre tepki verir. Deprem sırasında sakin ve yatıştırıcı bir tonla çocuğunuzun depremi iyi atlatmasına yardımcı olmaya çalışmalısınız. Yanınızda tutmalı ve başınızı korumaya alarak nerede duracağına yardımcı olmalısınız.

Depremden sonra neler yapılmalı?

Depremin ardından verdiğiniz tepkiler çocuğunuzun depremle ilgili algısını büyük ölçüde etkiler. İşte depremden sonra yapabilecekleriniz:

• Çocuklarınızı dinleyin.
• Çocuklarınıza karşı dürüst olun.
• İyileşme sürecinin bir parçası olmalarına izin verin.
• Çocuklarınızın normale dönmesi biraz zaman alıyorsa sabırlı olun.

Yapılmaması Gereken Şeyler

• Çocuğunuza felaketle ilgili video ve fotoğrafları göstermemelisiniz.
• Hazır hissetmediği halde çocuğunuzu konuşmaya zorlamamalısınız. Duygu ve düşüncelerini oyunlar oynayarak, birlikte resim çizerek ifade etmesine izin verebilirsiniz.
• Depreme ilişkin tepkilerinizi çocuğunuzla paylaşmamalısınız.
• Çocuğunuzdan güçlü ve cesur olmasını beklememeli, duygularını yaşamasına izin vermelisiniz.
• Süreçle ilgili tutamayacağınız sözleri vermemeye de dikkat etmelisiniz.

Depremde çocuğunuz sevdiği birini kaybettiyse "Ölüm Çocuğa Nasıl Anlatılır?" başlıklı yazımıza göz atabilir, durumu bastırmadan ve göz ardı etmeden bir psikoloğa başvurabilirsiniz.