Ani Başlangıçlı Zihin İşlevi Bozukluğu: Deliryum Nedir?

 

“Deliryum nedir?” genellikle demans yani bunama ile benzer belirtiler gösterir ve daha çok 65 yaş üzeri kişilerde görülür. Ani başlangıçlı olan ve zihin işlevlerinde bozulma yaratan deliryum; hiperaktif, hipoaktif ve karma olmak üzere üç farklı türe sahiptir. Bu durumuna sebebiyet veren rahatsızlığın düzelmesi ile deliryum belirtileri kaybolmaya başlar. Kalıcı bir hasara neden olmayan bu durum beraberinde demans gibi nörolojik hastalığın varlığında durumu şiddetlendirebilir. Bu durumun hastaneden yatan hastalarda görülmesi ile deliryum ölüm oranı %10-30 olarak artmasına neden olabilir.

Deliryum Nedir?

“Deliryum nedir tıp literatüründe nasıl tanımlanır?” diye merak ediyorsanız deliryumun bilinç bulanıklığı ile karakterize bir sendrom olduğunu bilmelisiniz. Toksik psikoz, akut beyin yetmezliği, akut organik beyin sendromu gibi isimlere de sahiptir. Genellikle hastanede yatan kişilerde görülür. Bu duruma sebebiyet veren duruma zamanında müdahale edilmediğinde ölümcül olabilir.

Deliryum Türleri Nelerdir?

Deliryum hastalığı türleri aşağıdaki gibidir:

Hiperaktif deliryum: En kolay tanınan deliryum tipidir. Hasta yatağında duramaz, bunalır, hareketliliği artar, ruh hali hızlı bir şekilde değişir, ajitasyon ve halüsinasyonlar görülür.

Hipoaktif deliryum: Bu tabloda kişinin bilinç durumu uykuya meyilli olur. Hasta etrafa karşı kayıtsız görünür ve motor aktivite azalır.

Karma deliryum: Hem hiperaktif hem de hipoaktif tablo birlikte görülür ve yer değiştirir. Toplumda sık olarak karma ve hipoaktif deliryum gözlenir.

Deliryum Belirtileri Nelerdir?

Deliryum belirtileri aşağıdaki gibi özetlenebilir:

• Ani başlangıçlı bilinç değişiklikleri,
• Dikkat bozukluğu,
• Hastanın bulunduğu yeri, zamanı ve kişileri tanımada zorluk çekmesi,
• Hafıza sorunları,
• Bunaltı,
• Hastanın yatağından çıkmak istemesi,
• Huzursuzluk,
• Halüsinasyon görme.

 

Bu belirtiler gün içinde değişiklik göstererek daha iyi ya da daha kötü seyirde ilerleyebilir. Belirtilerin tümü altta yatan rahatsızlık durumunun başlaması ile birlikte ani gelişir ve 7-10 gün sonra geçer.

Deliryum Nedenleri Nelerdir?

Beyindeki sinyallerin normal gönderimi ve alımı bozulduğunda deliryum oluşur. Bu bozulmaya beyni savunmasız bırakan ve beyindeki arızayı tetikleyen faktörler neden olur. Olası deliryum sebepleri aşağıdaki gibidir:

• Alkol ve madde kullanımı,
• Anestezik ilaçlar, antikolinerjik ilaçlar, opiat aneljezikler (ağrı kesiciler) gibi ilaçlar,
• Böbrek ve karaciğer değerlerinin yükselmesi,
• İdrar yolu enfeksiyonu, zatürre, grip ve yara yeri enfeksiyonu gibi enfeksiyonlar,
• İnme, beyin kanaması gibi beyin damarlarındaki kan akımını etkileyen nörolojik durumlar,
• Kalp yetmezliği, ritim sorunları gibi kardiyolojik sorunlar,
• Kan şekeri yüksekliği, kan şekeri düşüklüğü,
• Kandaki mineral oranının bozulması,
• Karbon monoksit, siyanür veya diğer zehirler gibi bir toksine maruz kalma,
• Uyku yoksunluğu,
• Yetersiz beslenme, vitamin eksiklikleri veya dehidratasyon.

Deliryum Risk Faktörleri Nelerdir?

Deliryum risk faktörleri ise aşağıdaki gibidir:

• 65 yaş üzerinde olmak,
• Alkol ve madde kullanılması,
• Anestezi almak,
• Büyük kemik kırıkları gibi ameliyatların sonrasındaki ilk 10 gün,
• Çoklu tıbbi problemlerin varlığı,
• Demans, beyin kanaması, felç geçirme veya parkinson gibi nörolojik bir rahatsızlığa sahip olmak,
• Görme veya işitme bozukluğu,
• Narkotik ağrı kesiciler, benzodiazepin ve antikolinerjik etkili ilaçların kullanılması,
• Önceki deliryum atakları,
• Uyku –uyanıklık döngüsünün bozulması.

Deliryuma Neden Olan Hastalıklar Nelerdir?

Deliryuma neden olan hastalıkları 4 farklı grupta incelenmek mümkün.

1-Doğrudan beyinle ilgili hastalıklar:

• Kanama, geçici iskemik inme, inme gibi beyin damar hastalıkları,
• HIV, menenjit, tüberküloz, ensefalit gibi kafa içi enfeksiyonlar,
• Kafa travmaları,
• Epilepsi,
• Kafaiçi yer alan tümör, abse gibi durumlar.

 

2-Sistemik hastalıklar:

• Sepsis, idrar yolu enfeksiyonu, pnömoni, sıtma ve tifo gibi enfeksiyonlar,
• Kanserin uzak etkisi, karaciğer hastalıkları, elektrolit bozuklukları gibi metabolik hastalıklar,
• Adrenal yetmezlik, hipertiroidi krizi, kan şekeri yüksekliği veya düşüklüğü, hipofiz yetmezliği gibi endokrinolojik nedenler,
• Kalp hastalıkları,
• Akciğer hastalıkları,
• Kan hastalıkları,
• Ameliyat sonrası deliryum tablosu.

 

3-Toksik hastalıklar:

• MDMA, alkol, LSD, kokain, esrar, PCP, eroin, amfetamin türevleri,
• İlaçlar,
• Ağır metal ve zehirler.

 

4-Bağımlılık yapan maddelerden kesilme

Deliryum Tanısı Nasıl Konulur?

Deliryumun teşhisi için uygulanan herhangi bir görüntüleme ve kan tetkiki bulunmaz. Tanıda fiziki muayene ve ruhsal durumun değerlendirilmesi esastır. Ancak deliryuma neden olan altta yatan diğer tıbbi durumlar için tetkik ve görüntüleme yöntemleri kullanılabilir.

Deliryum Tedavisi Nasıl Uygulanır?

Deliryum tedavisi bulunmaz. Deliryum belirtileri altta yatan sebebin tedavi edilmesi ile ortadan kalkar.

Deliryum Demans Farkı Nedir?

Deliryum demans farkı aşağıdaki gibi özetlenebilir:

• Demans kendi başına bir nörolojik hastalık, deliryum tıbbi hastalıkların sebep olduğu klinik bir tablodur.
• Deliryumda zihin değişiklikleri ani başlar. Demansta ise yavaş ve sinsi gelişir.
• Deliryum belirtileri altta yatan sebebin tedavi edilmesi ile 2 haftada geçer, demans belirtileri ise daha uzun sürer.
• Kişinin bilinç değişikliği deliryumda erken evrede görülürken demansta erken evrelerinde görülmez.