Sıtma Nedir? Sıtmaya Ne İyi Gelir?

25 / NİS
2023

Sıtma dünya çapında milyonlarca insanın yaşamını tehdit eden, sıcak iklim bölgelerinde özellikle yaygın olan, ölümcül sonuçlar doğurabilen tehlikeli bir parazit hastalığıdır. Akut ve bulaşıcı bir hastalık olan sıtmaya maruz kalan kişilerde ateş, titreme, baş ağrısı, eklem ağrıları, halsizlik gibi belirtiler görülür. Tedavi edilmeyen vakalar özellikle çocuklarla hamile kadınlar için hayati risklere yol açabilir. Peki sıtma nedir? Nasıl tedavi edilir?

Sıtma Hastalığı Nedir?

“Sıtma hastalığı nedir?” sorusu merak edenler için şu şekilde yanıtlanabilir:

Sıtma hastalığı sıcak iklim bölgelerinde yaygın olarak görülen ve özellikle tropikal bölgelerde yaşayan insanların büyük bir tehdit altında olduğu tehlikeli bir parazit hastalığıdır. Plasmodium adı verilen parazitlerin neden olduğu enfeksiyon sonucunda meydana gelir. Hastaların vücutlarında parazitin hızla çoğaldığı, aşamalı olarak kırmızı kan hücrelerine zarar verdiği bilinir. Sıtmanın bulaşma yolu ise sivrisinekler aracılığıyla gerçekleşir. Hastalıklı bir kişiye saldıran sivrisinek daha sonra başka insanlara da paraziti taşıyarak enfekte eder. Bu durum özellikle sıcak iklim bölgelerinde yaşayan insanlar için büyük bir risk faktörüdür. Hastalığın belirtileri genellikle ani ateş yükselmesi, şiddetli baş ağrısı, titreme olarak ortaya çıkar.

Sıtma Neden Olur?

“Sıtma neden olur?” diye merak ediyorsanız hastalığa Plasmodium adlı parazitin neden olduğunu ve parazitin anofel cinsi sivrisineklerin ısırmasıyla insan vücuduna bulaştığını bilmelisiniz. Sıcak iklim bölgelerinde daha yaygın olan hastalık dünya genelinde milyonlarca kişiye tehdit oluşturur. Sıcak iklim bölgelerinde yaşayan insanlar için risk oldukça yüksektir çünkü anofel sivrisinekleri nemli, tropikal ortamları tercih eder. Böceklerin vücutlarına yerleşen Plasmodium paraziti insanlara aktarılabilir hale gelerek sıtmaya yol açar. Özellikle Afrika, Asya, Latin Amerika gibi bölgelerde salgın çok daha yaygındır. Plasmodium paraziti insan kaynağındaki kırmızı kan hücrelerine girerek çoğalmaya başlar. Bu süreçte bazı belirtiler ortaya çıkar. Sıtmanın en yaygın belirtileri arasında ateş, titreme, terleme, baş ağrısı ve kas ağrısı bulunur. Ayrıca bazı durumlarda mide bulantısı, kusma, ishal de görülebilir.

Sıtma Hastalığı Türleri Nelerdir?

Sıtma hastalığı dört ana türde Plasmodium paraziti tarafından insanlara bulaşan ciddi bir enfeksiyondur. Bu türler Plasmodium falciparum, Plasmodium vivax, Plasmodium ovale ve Plasmodium malariae'dir.

• Plasmodium falciparum en ölümcül sıtma türüdür. Genellikle Afrika kıtasında görülür. Bu türün neden olduğu enfeksiyonlar diğer türlerden çok daha hızlı ilerleyebilir ve tedavi edilmezse ölüme yol açabilir. Bu nedenle erken teşhisle etkili tedavi büyük önem taşır.
• Plasmodium vivax ise dünya çapında en yaygın ikinci sıtma türüdür. Asya, Latin Amerika, bazı Afrika ülkelerinde görülür. P. vivax enfeksiyonları genellikle daha ılıman seyreder ancak hastaların yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilir ve geçmişte ölüm vakalarına da neden olmuştur.
• Plasmodium ovale ve Plasmodium malariae daha az yaygın olan sıtma türleridir. P. ovale, Batı Afrika kökenlidir. Nadir olarak da Orta Doğu'da bulunur. P. malariae ise tropikal bölgelerde dünya çapında yaygındır ancak parazit türü genellikle daha hafif enfeksiyonlara neden olur.

Sıtma Belirtileri Nelerdir?

Sıtma hastalığına yakalanmış bir kişi belirli semptomlar sergiler. Belirtiler genellikle grip benzeri semptomlara sahiptir. Bu nedenle başlangıçta teşhis etmesi zor olabilir. Hastaların büyük çoğunluğu ateş, titreme, terleme, baş ağrısı, kas ağrısı gibi yaygın semptomları yaşar. Bazı durumlarda mide bulantısı, kusma, ishal de meydana gelebilir. Sıtma belirtileri genellikle 10 ile 15 gün arasında değişen bir sürede kendini gösterir. Ateş döngüsel olarak yükselip alçalabilir. Sıtmadan kaynaklanan ateşin düzensizliği hastalar için büyük rahatsızlık yaratır ve enerji seviyelerini olumsuz yönde etkiler. Eğer sıcak iklim bölgelerinde yaşayan veya seyahat eden bir bireyde yukarıda bahsedilen belirtilerin herhangi bir kombinasyonu görülürse en kısa sürede tıbbi yardım alınması önemlidir. Erken teşhis ve doğru tedavi hastalığın daha ciddi komplikasyonlara yol açmasını önlemeye yardımcı olabilir.

Sıtma Hastalığı Tanısı Nasıl Konulur?

Sıtma tedavisi için gerekli olan tanı, hastanın şikayetleriyle belirtileri doğrultusunda yapılan klinik değerlendirme ile başlar. Semptomlar diğer birçok enfeksiyon hastalığına benzediği için doğru teşhisin konulması oldukça önemlidir. Özellikle sıcak iklim bölgelerinde yaşayan ya da bölgelere seyahat etmiş kişilerde yüksek ateş, titreme, halsizlik gibi belirtileri göz önünde bulundurarak detaylı bir anamnez alınır. Hastalığın kesin tanısı parazitlerin kan örneğinde tespit edilmesiyle konulur. Bu nedenle laboratuvar testleri büyük önem taşır. Mikroskobik inceleme yöntemi en yaygın olarak kullanılan tanı yöntemidir. Bu yöntemle hasta kanında parazitin varlığı araştırılır. Ayrıca hızlı tanı kitleri (RDT) adı verilen testler de son yıllarda kullanım yaygınlığı kazanmıştır. Testler sayesinde sadece birkaç dakika içinde teşhis konulabilir. Moleküler biyoloji teknikleri de günümüzde sıtma teşhisinde kullanılabilen yöntemlerdendir. Polimeraz zincir reaksiyonu (PCR) adını verilen yöntem, hastalığın erken evrelerinde dahi parazitin tespitine olanak tanır ve yüksek hassasiyetle sonuç verir. Ancak PCR yöntemi daha pahalı ve uzmanlık gerektiren bir tekniktir, bu nedenle her laboratuvar tarafından kullanılması mümkün olmayabilir.

Sıtma Tedavisi Nasıl Yapılır?

“Sıtma nasıl geçer?” diye merak ediyorsanız sıtma tedavisi için öncelikle hastalığın türünün belirlenmesi gerektiğini bilmelisiniz. Teşhis konduktan sonra uygun ilaçların reçete edilerek hasta üzerinde etkili bir mücadele başlatılabilir. Tedavide kullanılan ilaçlar arasında klorokin, atovakon-proguanil, kinin ve meflokin gibi farklı seçenekler bulunur. İlaçların seçimi ise hastalığın türüne, şiddetine, bölgesine, hastanın genel sağlığına göre yapılır. Önleyici tedbirler alarak hastalığın yayılmasını engelleme amacıyla yapılan uygulamalar da oldukça önemlidir. Özellikle riskli bölgelerde yaşayan veya bölgelere seyahat edecek kişilerin doktorlarından gerekli bilgileri alarak koruyucu ilaçlar ve aşılar ile donanmaları önem taşır. Doğru tedavi süresi hastalığın türüyle şiddetine bağlı olarak değişebilir. Genellikle 7-14 gün arasında olan bu süre zarfında düzenli ilaç kullanımına özen göstermek son derece önemlidir. İlaçların düzenli kullanımı hastalığın nüksetmeyecek şekilde ortadan kaldırılması için gereklidir. Tedavide kullanılan ilaçlar bazen yan etkilere sebep olabilir. Baş dönmesi, mide bulantısı ve kusma gibi hafif yan etkilerin yanı sıra ciddi alerjik reaksiyonlar da görülebilir. Bu tür durumlar karşısında vakit kaybetmeden doktorunuzla iletişime geçmeniz hayati önem taşır.

Sıtmadan Korunmak İçin Alınabilecek Önlemler Nelerdir?

Sıcak iklim bölgelerinde yaşayanlar veya bölgelere seyahat edenler için en tehlikeli hastalıklardan biri olan sıtma hastalığı hayati öneme sahip önlemler gerektirir. Peki sıtmaya ne iyi gelir? Sıtmadan korunmak adına uygulanabilecek yöntemlerin başında sivrisinek ısırıklarına karşı alınacak koruyucu tedbirler gelir. Bu amaçla kullanılacak sinek kovucu spreyler, uzun kollu giysiler giymek, sinek tülü kullanmak etkili olacaktır. Bunların yanı sıra sıtmaya neden olan parazitin bulaşmasını engelleyebilecek kimyasal ilaçlar da bulunur. İlaçların özellikle riskli bölgelere seyahat eden kişiler tarafından kullanılması önemlidir. Seyahatten önce doktorunuza danışarak profilaktik tedavi olarak reçete ettirebileceğiniz bu ilaçları düzenli olarak kullanmanız hastalığa yakalanma riskini büyük ölçüde azaltacaktır. Yeterince önlem almak adına “Sivrisinek Isırığına Ne iyi Gelir?” başlıklı yazımıza da göz atabilirsiniz.