Bağırsak ve Beyin Sağlığını İyileştirmek Mümkün: GAPS Diyeti

 

GAPS diyeti özellikle sindirim sistemi sorunları ve bağırsak sağlığı üzerine yoğunlaşan bir beslenme planıdır. Son yıllarda giderek daha popüler hale gelen diyetin temel amacı bağırsak düzenini sağlamak, vücudun doğal dengesini koruyarak hastalıkların önüne geçmektir. Yazımızda GAPS diyetinin faydalarından uygulanış şekline kadar pek çok konuyu ele alacağız.

GAPS Diyetinin Temelleri

Dr. Natasha Campbell-McBride tarafından ortaya atılan GAPS (Gut and Psychology Syndrome) diyetinin temelinde bağırsak sağlığı ile zihinsel durum arasında güçlü bir ilişki olduğu düşüncesi yer alır. Bu nedenle diyet disiplini başta otizm, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB), disleksi gibi nörolojik rahatsızlıklar olmak üzere çeşitli hastalıkları olan kişilere önerilir.

GAPS Diyeti Nedir?

“GAPS diyeti nedir?” sorusu merak edenler için şu şekilde yanıtlanabilir:

GAPS diyeti bağırsak ve psikoloji sendromu gibi birçok sağlık sorununa doğal bir çözüm sunan bir tedavi yöntemidir. Diyette özellikle probiyotik gıdalar tüketilerek sindirim sistemi iyileştirilir ve bağışıklık sistemi güçlendirilir. Günümüzde beslenme alışkanlıklarımızın bozulması hazır gıda tüketimi ve antibiyotik kullanımının artması nedeniyle bağırsaklarda zararlı bakterilerin sayısı artar. Bu da pek çok hastalığa sebep olur. Diyetin temelinde sindirim sistemi ile beyin arasındaki ilişki bulunur. Bağırsaklardaki zararlı bakteriler beyinde serotonin üretimini azaltarak depresyon, kaygı, diğer psikolojik sorunlara neden olabilir. Diyet sayesinde sindirim sistemi düzenlenerek beyne daha fazla serotonin gönderilmesi sağlanır.

GAPS Diyetinin Faydaları Nelerdir?

GAPS diyeti yapanlar için bağırsak ve psikolojik rahatsızlıklarda fayda sağlayan bir diyet disiplinidir. Diyetin faydaları ise şöyledir:

• Diyet sindirim sistemindeki sorunları gidererek bağırsak sağlığını iyileştirir. Bağırsaklardaki zararlı bakterilerin yok edilmesine yardımcı olurken yararlı bakterilerin üremesini teşvik eder. Bu da bağırsak florasının dengeye kavuşmasına yardımcı olur.
• Bağışıklık sistemini güçlendirir. Bağırsak sağlığı ile doğrudan ilişkilidir, vücudun düzgün çalışması için önemlidir. Sağlıklı bir bağırsak sistemi vücudun enfeksiyonlarla mücadele etmesine yardımcı olabilir.
• Zihinsel sağlık üzerinde de olumlu etkiler gösterir. Diyet depresyon, anksiyete ve hatta otizm gibi rahatsızlıkların tedavisinde kullanılabilir. Bağırsaklarla beyin arasındaki ilişkiyi göz önünde bulundurarak diyetin psikolojik rahatsızlıkları tedavi etmede nasıl yardımcı olduğu daha iyi anlaşılabilir.

 

GAPS Diyeti Nasıl Yapılır?

Diyet bağırsak ve psikolojik sorunlar için doğal bir tedavi yöntemi olarak öne çıkar. GAPS diyeti ülseratif kolit gibi sindirim sistemi sağlığını destekleyerek beyin-gut bağlantısını iyileştirir. Diyetin temelinde gluten, şeker, işlenmiş gıdaların tüketilmemesi yer alır. Sebzeler, etler, balık, sağlıklı yağlar gibi besinlerin tüketimi ise teşvik edilir. Fermente yiyecekler de GAPS diyetinin önemli bir parçasını oluşturur.

GAPS Giriş Diyetinin 6 Aşaması

GAPS diyeti aşamaları aşağıdaki gibidir:

GAPS Diyetine Giriş:

Kısıtlayıcı olsa da bu aşamada sindirim sorunlarını hızlı bir şekilde azaltmak ve bağırsakları iyileştirmek amaçlanır. Birkaç haftadan 1 yıla kadar süreyi kapsayabilir. Giriş diyetinin 6 aşaması vardır. Her yeni aşamada yeni yiyeceklere geçilir. GAPS diyetini uygulayan kişilerin gaz, ishal, kabızlık, karın ağrısı ve şişkinlik gibi belirtiler görmesi durumunda bir sonraki aşamaya geçmeden diyeti bırakması gerekir.

 

GAPS diyeti 1. Aşama:

Bu aşamadaki diyet aşağıdaki besinleri içerir:

• Arıtılmış su,
• Çiğ bal eklenmiş zencefil veya papatya çayı,
• Ev yapımı fermente peynir altı suyu,
• Ev yapımı kemik suyu,
• Fermente sebze suları,
• Haşlanmış et veya balık,
• İyi pişmiş sebzeler,
• Yoğurt veya kefir gibi probiyotikler.

 

2.Aşama:

İkinci aşamada diyete aşağıdaki besinler dahil edilir:

• Organik yumurta sarısı,
• Et ve sebzeli güveç,
• Fermente balı,
• Ev yapımı tereyağ.

 

GAPS diyeti 3. aşama:

Üçüncü aşamada diyete aşağıdaki besinler dahil edilir:

• Avokado,
• GAPS krep,
• Lahana turşusu, fermente sebzeler,
• Probiyotik takviyeleri,
• Sahanda ev yapımı tereyağı, kaz veya ördek yağı ile yapılmış yumurta.

 

4.Aşama:

Dördüncü aşamada diyete dahil edilen besinler ise şöyledir:

• GAPS ekmeği,
• GAPS muzlu süt,
• Kavrulmuş veya ızgara et,
• Soğuk sıkım zeytinyağı,
• Taze sıkılmış havuç suyu.

 

5.Aşama:

Beşinci aşamada diyete aşağıdaki yiyecekler eklenir:

• Marul, soyulmuş salatalık gibi çiğ sebzeler,
• Pişmiş elma püresi,
• Taze sıkılmış meyve suyu

 

Aşama 6:

Altıncı aşamada diyete aşağıdaki yiyecekler dahil edilir:

• Çiğ ve soyulmuş elma,
• Çiğ meyve,
• Kurutulmuş meyvelerle tatlandırılmış unlu mamüller.

 

Bu aşamalardan oluşan giriş diyetinin tamamlanmasını ardından GAPS diyetine geçilir. Süreç tam GAPS diyetini içerir.

Tam GAPS Diyeti Nedir?

GAPS bağırsak sağlığını iyileştirmek ve psikolojik sendromlar gibi çeşitli hastalıkların tedavi edilmesinde kullanılır. Tam GAPS süreci tüm besinleri kapsar. Bu aşama diğer aşamaların yanı sıra daha katı kurallara sahiptir. Tam GAPS diyeti otizm, sindirim sorunları, depresyon gibi rahatsızlıklar için önerilir. Diyetin en önemli özelliği zararlı bakterileri yok etmek, yararlı bakterileri arttırmak için fermentasyon ve probiyotikler yoluyla bağırsak florasını dengede tutmasıdır.

Diyetin anahtar bileşenleri arasında kemik suyu, organik sebzeler, fermente yiyecekler, probiyotiklerle sağlıklı yağlar yer alır. Tam GAPS uygulayan kişilerin işlenmiş gıdalardan kaçınması glütensiz ve şekerden uzak durması da gerekir. Diyetin faydaları arasında bağırsak sağlığının iyileştirilmesi, immun sistemin güçlendirilmesi, zihinsel netlik artışı ve daha iyi bir ruh hali sayılabilir. Ancak diyeti uygularken diğer tıbbi tedavileri bırakmamak ve bir uzmana danışmak önemlidir.

Tam GAPS sağlıklı bir yaşam için harika bir başlangıç noktası olabilir. Ancak diyetin uygulanması zorlu olabilir ve disiplinli bir yaklaşım gerektirebilir. Sonuçta diyetin faydaları doğru şekilde uygulandığında oldukça yararlı olabilir. GAPS sırasında tüm tahıl çeşitlerinden, nişasta içeren sebzelerden, şekerden, işlenmiş besinlerden ve rafine karbonhidratlardan kaçınmanız gerekir. Bu aşama 1.5-2 yıl sürer. Kabul edilen GAPS besinleri aşağıdaki gibidir:

• Taze veya dondurulmuş olacak şekilde balık, deniz ürünleri, et,
• GAPS fındık unu ile yapılan unlu mamuller,
• Orta miktarda fındık,
• Sarımsak,
• Taze sebzeler, meyveler,
• Yumurtalar,
• Doğal yağlar (tereyağ, zeytinyağı, Hindistan cevizi yağı).

 

GAPS diyeti sürecinde ayrıca dikkat edilmesi gerekenler ise şöyledir:

• Mümkün olduğunda organik yiyecekleri kullanın.
• Tüm paketli ve işlenmiş besinlerden uzak durun.
• Her öğünde mutlaka fermente yemek yiyin.
• Her öğünde kemik suyu için.
• Yemeğin yanında meyve yemeyin.
• Tüm proteinli besinleri sebzelerle birlikte tüketin. Bu yöntemle vücuttaki asit seviyesinin normal tutulacağı düşünülür.

GAPS Çıkış Diyeti Nedir?

GAPS bağırsak ve psikoloji sendromu gibi birçok hastalığın tedavisi için önerilen doğal bir yöntemdir. GAPS diyetinin faydaları saymakla bitmez. Ancak tam GAPS uygulandıktan sonra vücudun tekrar normal yiyeceklerle beslenmeye başlaması gerekir. Bu aşamaya GAPS çıkış diyeti denir. GAPS çıkış diyeti tam GAPS diyetinden sonra uygulanan bir aşamadır. Aşama yavaş yavaş normal yiyeceklere geçiş yapılmasını sağlar. Bu aşama en az 2 hafta sürmelidir. Aşama boyunca öncelikli olarak şu besinleri tüketmek gerekir:

• Deniz ürünleri,
• Fermente sebzeler,
• Lifli gıdalar,
• Meyve,
• Yumuşak etler.

 

Bu süreçte işlenmiş, şekerli ve unlu gıdalardan uzak durulmaya devam edilmelidir. GAPS çıkış diyeti aşamasında dikkat edilmesi gereken bir diğer konu ise probiyotik takviyelerinin devam ettirilmesidir. Ayrıca aşamada suyun önemi de büyüktür. Günlük en az 2 litre su tüketmek bağırsak sağlığı için önemlidir. GAPS çıkış diyeti aşaması tam GAPS diyetinin son aşamasıdır. Vücudun normal yiyeceklerle beslenmeye başlayabilmesi için önemlidir. Ancak uzun süreli bir sağlıklı beslenme planı oluşturmak ve düzenli egzersiz yapmak da bağırsak sağlığı için büyük önem taşır.

GAPS Diyetinde Ne Yenir?

GAPS diyeti listesi ilk olarak fermente gıdaları içerir. Bu gıdalar kefir, yoğurt, probiyotik, turşu, boza, tarhana olarak sıralanabilir. Fermente gıdalar bağırsak florasının çoğalmasına yardımcı olur. Ayrıca sebzeler de GAPS diyetinin vazgeçilmezleri arasındadır. Özellikle yeşil yapraklı sebzeler lif bakımından zengindir ve sindirim sistemine fayda sağlar. GAPS diyetinde ayrıca organik etler, kemik suyu, balık ve deniz ürünleri tüketilir. Bu gıdalar vücudun protein ihtiyacını karşılamada etkilidir. Ancak işlenmiş gıdalardan uzak durulması gerektiği de unutulmamalıdır. Diyet sürecinde tüketilen besinler aşağıdaki gibidir:

• Balık,
• Beyaz lacivert fasulye,
• Etler,
• Fermente gıdalar, içecekler,
• Fındık,
• Hayvansal yağlar,
• Hindistan cevizi,
• Kabuklu deniz hayvanı,
• Kefir,
• Kemik suyu,
• Sek şarap,
• Sert, doğal peynirler,
• Taze meyveler, nişastalı sebzeler,
• Yumurtalar.

 

GAPS Diyetinde Neler Yasak?

GAPS Diyetinde işlenmiş gıdalar, hazır yiyecekler, fast food tüketimi kesinlikle yasaktır. Gıdaların içeriğindeki katkı maddeleri, koruyucular, yapay tatlandırıcılar bağırsak sağlığını olumsuz etkiler. Ayrıca şekerli ve gazlı içecekler de yasaklanmalıdır. Gluten içeren tahıllar da GAPS Diyetinde yasaklı gıdalar arasındadır. Buğday, arpa, çavdar gibi tahılların yerine Hindistan cevizi unu, badem unu veya keten tohumu unu kullanılabilir. Süt ürünleri de GAPS diyetinde belirli aşamalarda kısıtlanır. İlk aşamada sadece ev yapımı yoğurt tüketilirken sonraki aşamalarda kefir, fermente süt ürünleri eklenir. GAPS Diyetinde kızartma ile yağlı yiyecekler de yasaktır. Bunların yerine zeytinyağı, hindistancevizi yağı veya tereyağı gibi sağlıklı yağlar tercih edilmelidir. GAPS diyeti yasaklar ise aşağıdaki gibidir:

• Alkol,
• Fasulye,
• İşlenmiş, paketlenmiş gıdalar,
• Kahve,
• Koyu çay,
• Patates, patates gibi nişastalı sebzeler,
• Pirinç, yulaf, mısır, buğday,
• Soya,
• Süt,
• Şeker,
• Şuruplar.

Gaps Diyeti Ne Kadar Sürer?

GAPS diyet programı vücuttaki toksinleri atmak, bağırsak florasını yeniden dengeli hale getirmek amacıyla tasarlanmıştır. Peki GAPS Diyeti ne kadar süre uygulanmalıdır?

Tam GAPS Diyeti genellikle 6 aydan daha uzun sürer. Ancak bu süre kişinin sağlık durumuna ve semptomlarının şiddetine göre değişebilir. Bazı insanlar semptomları hafifletmek için daha kısa bir sürede sonuç alabilirken bazıları tam iyileşme sağlamak için daha uzun bir süreye ihtiyaç duyabilir. GAPS Diyeti ayrıca hastalığın seyrine göre farklı evrelerde uygulanır. GAPS giriş diyeti 6 hafta boyunca uygulanırken tam GAPS diyeti en az 18 ay sürer. Daha sonra ise GAPS çıkış diyeti ile yavaş yavaş normal beslenmeye geçiş yapılır.

GAPS Diyeti Kimler Tarafından Uygulanmalıdır?

Diyet özellikle bağırsak ve psikoloji sendromlarından muzdarip olanlar için doğal bir tedavi yöntemi olarak önerilir. Ayrıca sindirim sorunları, alerjiler, otoimmün hastalıklar gibi diğer sağlık problemleri yaşayan kişiler de GAPS diyetinden fayda görebilir. GAPS diyetinin ana prensipleri arasında probiyotik takviyeleri, fermente yiyecekleri, kemik suyunu tüketmek yer alır. Bu beslenme şekli bağırsaklardaki yararlı bakterilerin artmasına yardımcı olur. Böylece bağırsak sağlığı iyileştirilerek psikolojik rahatsızlıklar da azaltılır. GAPS diyetinin ayrıntılı planını takip etmek oldukça önemlidir. 6 aşamadan oluşan giriş diyeti ile başlanır ardından tam GAPS Diyeti uygulanır. Son olarak çıkış diyetine geçilir. Diyet sırasında ne yenmesi gerektiği, nelerin yasak olduğu konusunda dikkatli olmak da önemlidir.

GAPS Diyeti Hangi Hastalıklara İyi Gelir?

“GAPS diyeti hangi hastalıklara iyi gelir?” sorusu da merak edilen konular arasında.

Diyet birçok sindirim sistemi hastalığına iyi gelen doğal bir tedavi yöntemidir. Bağırsak ve psikolojik sorunlar da dahil olmak üzere pek çok sağlık sorunu için önerilir. Bağırsak florasını düzenleyerek vücudun bağışıklık sistemini güçlendirir. Böylelikle çeşitli hastalıkların önlenmesinde etkilidir. Özellikle sindirim sistemi problemleri, alerjiler, astım, otizm gibi rahatsızlıklarda başarıyla kullanılır. Diyetin temel amacı zararlı bakterileri yok ederek bağırsak florasını dengelemektir. Böylece sindirim sistemi daha verimli çalışır ve vücuttaki toksinlerin atılması kolaylaşır. GAPS Diyeti aynı zamanda psikolojik sorunlara da iyi gelir. Depresyon, anksiyete gibi durumlarda yardımcı bir rol oynar.

GAPS Diyeti uygulamak için ise öncelikle glütensiz, laktozsuz ve şeker içermeyen bir beslenme planına uyulması gerekir. Ayrıca probiyotik takviyeleri de alınmalıdır. GAPS Diyeti sağlık sorunlarına doğal ve etkili bir çözüm sunar. Sindirim sistemi ve psikolojik problemlere iyi gelmesinin yanı sıra vücudun genel sağlığına da katkı sağlar. Diyetin iyi geldiği hastalıklar ise şöyledir:

• Bipolar bozukluk,
• Anoreksiya nervoza, bulimiya nervoza ve tıkınırcasına yeme bozukluğu gibi yemek bozuklukları,
• Çocukluk çağında görülen gıda intoleransı, gıda alerjileri,
• DEHB,
• Depresyon,
• Disleksi,
• Dispraksi,
• Epilepsi,
• Obsesif-kompulsif bozukluk (OKB),
• Otizm,
• Şizofreni.

 

GAPS diyeti son yılların popüler diyetlerinden biridir ve bağırsak sağlığını korumak adına oldukça faydalıdır. Diyetin amacı vücuttaki toksinleri atmak, zararlı bakterileri öldürmek, bağırsak florasını yeniden oluşturmaktır. GAPS diyeti uygulayanların sağlık durumunda belirgin bir iyileşme gözlemlenmiştir. Fakat diyetin uzman kontrolünde yapılması gerektiği unutulmamalıdır. Eğer siz de bağırsak sağlığınız için GAPS diyetini denemek istiyorsanız mutlaka bir uzmana danışarak başlamalısınız. Sağlık sorunlarınıza uygun olarak hazırlanan bir beslenme programı ile daha sağlıklı bir hayat yaşayabilirsiniz.