Serebral Palsi Tipleri Nelerdir?

 

Serebral palsi bir bireyin hareket kabiliyetini ve kas koordinasyonunu etkileyen nörolojik bir bozukluktur. Bu durum genellikle doÄŸum öncesi, doÄŸum sırasında veya doÄŸumdan sonraki ilk yıl içinde meydana gelen beyin hasarından kaynaklanır. YaÅŸam boyu süren rahatsızlık dünya genelinde yaÅŸayan milyonlarca insana etki eder ve herkes için farklı seviyelerde zorluklar ortaya çıkarır. Serebral palsi tipleri hakkında bilgi sahibi olmak karmaşık ve çok yönlü hastalığı daha iyi anlamak, etkili tedavi yaklaşımları geliÅŸtirmek adına önemlidir.

Dünyada Serebral Palsi Görülme Oranları

Dünya SaÄŸlık Örgütü (WHO) verilerine göre serebral palsi görülme oranlarında ülkeler arasında deÄŸiÅŸkenlik görülse de dünya genelinde her 1000 doÄŸumda yaklaşık olarak 2 ile 3 vakada bu rahatsızlık görülmekte. GeliÅŸmekte olan ülkelerde ise bu oran daha yüksek olabilir. Özellikle saÄŸlık hizmetlerine eriÅŸimin kısıtlı olduÄŸu bölgelerde vakaların arttığı bilinmekte. Ayrıca doÄŸuma baÄŸlı komplikasyonlar veya anne adayının hamilelik sürecinde yaÅŸadığı enfeksiyonlar gibi risk faktörleri nedeniyle bazı bebeklerin geliÅŸtirme ihtimalinin daha fazla olduÄŸunu gösteren çalışmalar mevcut. Prematüre doÄŸum yapan annelerde ve düÅŸük doÄŸum ağırlıklı bebeklerde de riskin daha yüksek olduÄŸu bilinmekte.

Serebral Palsi Nedenleri Nelerdir?

Serebral palsinin en önemli nedenlerinden biri doÄŸum öncesi dönemde geçirilen enfeksiyonlardır. Özellikle anne karnındaki bebeÄŸin beyin geliÅŸimi sırasında yaÅŸanan viral veya bakteriyel enfeksiyonlar beyin dokusunda hasar meydana getirebilir. Bu nedenle hamilelik dönemi boyunca düzenli doktor kontrolü oldukça önemlidir ve annelerin enfeksiyon belirtilerine karşı dikkatli olmaları gerekir. DoÄŸum sırasında yaÅŸanan komplikasyonlar da serebral palsiye sebep olan faktörler arasındadır. Bebek doÄŸum esnasında oksijensiz kalması, travma geçirmesi ya da doÄŸum sürecinde yaÅŸanan kanama gibi durumlar beynin hasarlanmasına yol açarak görülme riskini arttırır. Erken doÄŸan bebeklerde de risk daha yüksektir. Beyinde genetik anormallikler de nedenler arasında yer alır. Bazı genetik hastalıklar ya da kromozom anormallikleri beyin fonksiyonlarının düzgün çalışmamasına neden olabilir. DoÄŸum sonrası dönemde geçirilen ciddi enfeksiyonlar, travma veya beyin kanaması gibi durumlar da sebeplerindendir. Bebeklerin özellikle ilk birkaç ayında yaÅŸanan saÄŸlık sorunları beyinde kalıcı hasarlara yol açarak neden olabilir.

Serebral Palsi Tipleri Nelerdir?

Serebral palsi çeÅŸitleri büyük oranda etkilenen kas gruplarına göre sınıflandırılır. BaÅŸlıca tipler aÅŸağıdaki gibidir:

• Spastik serebral palsi
• Diskinetik serebral palsi
• Ataksik serebral palsi
• Hipotonik serebral palsi
• Mikst serebral palsi

 

Spastik tip en yaygın form olup hastalarda kasların sürekli sert olmasına neden olan spastisite ile karakterizedir. Bu tip vücudun tek taraflı (hemipleji) ya da çift taraflı (diplegi veya kuadripleji) bölgelerini etkileyebilir. Diskinetik tip ise istemsiz hareketlerle kas tonusu deÄŸiÅŸimleri ile belirginleÅŸir. Hareketler genellikle yavaÅŸ ve tekrarlayıcıdır. Ek olarak kolla bacaklarda koordinasyon eksikliÄŸi yaÅŸanabilir. Ataksik tip denge ve koordinasyon problemleriyle karakterize olup hastaların günlük aktivitelerde zorluk yaÅŸamalarına neden olur. Klinik sınıflandırması ayrıca hastalığın ÅŸiddetiyle fonksiyonel düzeyi ile ilgilidir. Gross Motor Function Classification System (GMFCS) motor becerilerin deÄŸerlendirilmesi için kullanılır, beÅŸ seviyeye ayrılır. Birinci seviye en hafif fonksiyonel kısıtlılığı ifade ederken beÅŸinci seviye en ÅŸiddetli durumu temsil eder.

Spastik Tip Serebral Palsi Nedir?

Spastik tip hastaların yaklaşık %70 ile 80'ini etkileyen en yaygın CP türüdür. Bu durum beynin hasar görmesinden kaynaklanan kas kontrolünde, hareket kabiliyetinde zorluk yaÅŸayan kiÅŸilerde görülür. Spastisite kasların aşırı derecede sert olması nedeniyle istemsiz kasılmalara yol açar. Spastik tipin üç ana alt türü bulunur: Spastik dipleji, hemipleji, kuadripleji. Spastik diplejide hastaların genellikle bacaklarında daha fazla spastisite görülürken kollarında daha az etkilenir. Hastalar yürümekte zorluk çekerek denge problemleri yaÅŸayabilir.

Spastik hemiplejide ise vücudun bir tarafı (saÄŸ veya sol) etkilenir. Etkilenen tarafın kol ve bacağındaki kaslar sürekli olarak serttir. Bu da hareket etmeyi zorlaÅŸtırır. Hemipleji olan hastalar konuÅŸma, yutma gibi günlük aktivitelerde de zorluk yaÅŸayabilir. Spastik kuadripleji en ÅŸiddetli türüdür. Hastaların dört uzvunda da kas spazmları, katılık yaÅŸanır. Kuadriplejisi olan kiÅŸilerde eklem hareketler, duyusal problemler de görülebilir. Bu durum hastaların günlük yaÅŸamlarında ciddi bağımsızlık sorunlarına yol açabilir. Spastik serebral palsi tedavisi kiÅŸiye özel olarak planlanmalıdır. Fiziksel terapi, kas gevÅŸeticiler, ortopedik destekler gibi serebral palsi tipleri tedavi yöntemleri kullanılabilir. Tedavinin amacı hastanın yaÅŸam kalitesini artırmak, spastisiteyi azaltmak ve fonksiyonel becerilerini geliÅŸtirmektir.

Diskinetik Tip Serebral Palsi Nedir?

Diskinetik tip serebral palsi rahatsızlığın kendi içinde farklı alt tiplere ayrıldığı bir sınıflandırma olarak karşımıza çıkar. Bu tip hastaların hareketlerini kontrol etmekte zorluk yaÅŸadıkları ve istemsiz hareketlerin meydana geldiÄŸi bir durumdur. Diskinetik tip genellikle beynin bazal ganglion adlı bölgesinin hasar görmesi sonucu ortaya çıkar. Hastaların yaÅŸadığı hareket bozuklukları diskinesi olarak adlandırılır. Bunlar iki ana kategoriye ayrılır: Distoni, koreoatetoz. Distoni vücuttaki kasların sürekli olarak kasılması gevÅŸemesi nedeniyle oluÅŸan istemsiz hareketlerdir. Bu durum hastaların konuÅŸma, yürüme gibi günlük aktivitelerini gerçekleÅŸtirmesine engel olabilir. Koreoatetoz ise daha hızlı, düzensiz hareketlere yol açarak genellikle kol ve bacak gibi uzuvlarda görülür. Bu tip istemsiz hareketler özellikle hasta heyecanlandığında ya da stres altında olduÄŸunda artış gösterir.

Diskinetik tip hastalar için tedavi seçenekleri arasında ilaç tedavisi, fizyoterapi ile ergoterapi bulunmaktadır. Ä°laç tedavisi ile hastaların kas tonusu azaltılarak istemsiz hareketlerin kontrol altına alınması amaçlanır. Fizyoterapi ise hastaların kas gücünü, esnekliÄŸini artırmaya yönelik çalışmalar içerir. Ergoterapi ise hastaların günlük yaÅŸamlarında karşılaÅŸtıkları zorlukları aÅŸmalarına yardımcı olacak beceriler kazandırır.

Ataksik Tip Serebral Palsi Nedir?

Ataksik serebral palsi hastaların kas koordinasyonu ve denge konusunda zorluk yaÅŸamasına neden olan bir türdür. Bu tip çocukların yaklaşık %5-10'unu etkiler. Ataksik tipin temel özellikleri arasında istemsiz hareketler, titreme, dengesiz yürüme bulunur. Ataksik tip genellikle beyin korteksine zarar veren doÄŸum öncesi ya da doÄŸum sonrası travma veya enfeksiyonlar gibi faktörlerle iliÅŸkilidir. Beynin bölgesinde hasar meydana geldiÄŸinde vücut hareketlerini ve koordinasyonunu kontrol etmek için gereken sinyaller düzgün iletilmez. Bu durum ataksik belirtiler yaratır. Bu tipte en yaygın semptomlar motor becerilerin geliÅŸmemiÅŸ olması, kaba motor becerilerde bozulmadır. Hastaların ellerini veya ayaklarını hedeflenen noktaya ulaÅŸtırmakta güçlük çekebilir. Bu duruma nokta atışı zorluÄŸu adı verilir. Ayrıca hastalar düzensiz, kesintili hareketler sergileyebilir yüksek sesli ortamlarda daha fazla titreyebilir.

Denge problemleri de ataksik tip hastalarında sıkça görülür. Hastalar yürümekte zorluk çekebilir sık sık düÅŸebilirler. Ayrıca konuÅŸma becerilerinde de sorunlar yaÅŸayabilirler. Genellikle ataksik tip hastalarının konuÅŸması kesintili ve düzensizdir. Ataksik tip olan çocuklar için tedavi genellikle fiziksel terapi, mesleki terapi, dil-konuÅŸma terapisi gibi rehabilitasyon süreçlerini içerir. Terapilerin amacı hastaların motor becerilerini geliÅŸtirmek, vücut hareketlerini kontrol etmeyi öÄŸrenmek, günlük yaÅŸamlarında bağımsızlık kazanmaktır. Her ne kadar bu tip belirtileri zamanla azalsa da erken tanı ve doÄŸru tedavi yaklaşımları hastaların yaÅŸam kalitesini önemli ölçüde artırabilir.

Hipotonik Tip Serebral Palsi Nedir?

Hipotonik serebral palsi kas tonusunun azalmasıyla karakterize olan bir türdür. Bu durum bebeÄŸin normalden daha gevÅŸek hissetmesine neden olur. Hipotonik çocuklar hareket etme, oturma konusunda zorluk yaÅŸayabilir. Ayrıca bu tip merkezi sinir sistemi hasarının bir sonucu olarak ortaya çıkar. Hipotonik tip belirtileri arasında düÅŸük kas tonusu, hareketlerde zayıflık, yavaÅŸ refleksler, solunum sorunları, beslenme güçlüÄŸü bulunur. Kas tonusu düÅŸük olduÄŸundan çocuklar genellikle desteksiz oturamaz, baÅŸlarını dik tutmakta zorlanır. Ayrıca kol ve bacaklarını hareket ettirmekte de güçlük yaÅŸar.

Tanı sürecinde doktorlar genellikle fiziksel muayene yaparak hipotonik tipi teÅŸhis eder. Bunun yanı sıra beyin görüntüleme testleri ve laboratuvar testleri gibi ilave tetkikler de gerekebilir. Erken teÅŸhis için doÄŸumdan sonra ilk aylarda yapılan rutin kontroller büyük önem taşır. Hipotonik tipin tedavisi multidisipliner bir yaklaşımla gerçekleÅŸtirilir. Fizyoterapi, ergoterapi, dil terapisi gibi rehabilitasyon hizmetleri çocuÄŸun yaÅŸam kalitesini artırmaya yöneliktir. Ayrıca spesifik sorunlara göre ilaç tedavileri veya cerrahi müdahaleler de uygulanabilir.

Mikst Tip Serebral Palsi Nedir?

Serebral palsi alt tipleri arasında olan mikst tip hastalığın birden fazla tipinin bir arada görülmesiyle karakterize edilir. Bu durum hastaların belirtileri ile yaÅŸadığı zorluklar açısından daha karmaşık bir tablo ortaya çıkarır. Mikst tipte spastik, diskinetik, ataksik, hipotonik tiplerin kombinasyonları bulunabilir. Mikst tip genellikle iki veya daha fazla motor fonksiyon bozukluÄŸunu içerir. ÖrneÄŸin hasta hem spastisite (kasların sürekli olarak kasılması) hem de diskinezi (kontrolsüz hareketler) yaÅŸayabilir. Bu tür durumlar tedavi süreçlerini, hastaların yaÅŸam kalitesini etkileyebilecek faktörlerdir. Bu tipin nedenleri diÄŸer tiplerle benzerlik gösterir. Beyinde doÄŸuÅŸ öncesi veya doÄŸum sırasında meydana gelen hasarlar mikst tipin ortaya çıkmasına yol açabilir. Ayrıca beyinde düzgün geliÅŸememiÅŸ olan bölgelerde sinir hücrelerinin iletiÅŸim sorunları da bu duruma katkıda bulunur.

Hastaların yaÅŸadığı zorluklar mikst tip vakalarında daha belirgin olabilir. Kas tonusu, hareket yeteneÄŸi üzerindeki etkilerin yanı sıra konuÅŸma güçlüÄŸü , yutma problemleri de yaÅŸanabilir. Bu nedenle tedavi süreçleri bu tip vakalarda daha kapsamlı olmalıdır. Mikst tip teÅŸhisi için fiziksel muayene, beyin görüntüleme tekniklerine baÅŸvurulur. Ayrıca hastanın tıbbi geçmiÅŸi ve belirtilerin zaman içindeki seyri de deÄŸerlendirilir. Tedavide ise rehabilitasyon programları, ilaç tedavisi ve cerrahi yöntemler kullanılabilir.

Serebral palsinin tanı ve tedavi süreci hakkında bilgi edinmek için de “Serebral Palsi Nedir? Belirtileri ve Tedavisi” baÅŸlıklı yazımıza göz atabilirsiniz.