Ateroskleroz Nedir? Damar Sertliği Belirtileri Nelerdir?

05 / HAZ
2023

Ateroskleroz dünya genelinde sayısız insanı etkileyen ve yaşam kalitesini büyük oranda düşüren ölümcül bir hastalık. Bu nedenle erken teşhis ve doğru tedavi yöntemleri büyük bir öneme sahip. Peki ateroskleroz nedir? Günümüzde pek çok insanın hayatını olumsuz yönde etkileyen ateroskleroz atardamar duvarlarında meydana gelen sertleşme ve daralma sürecini ifade eder. Bu durum zaman içinde kan akışının yavaşlaması, oksijen açısından zengin kanın organlara ulaşmasının engellenmesi ve sonuç olarak ciddi sağlık sorunlarının ortaya çıkması riskini beraberinde getirir. Bu sebeple aterosklerozun belirtilerini yakından tanımak ve uygun müdahaleler ile bu hastalığın seyrini kontrol altına almak büyük bir önem taşır.

Damar Sertliği Nedir?

“Damar sertliği nedir?” sorusu merak edenler için şu şekilde yanıtlanabilir: Vücutta bulunan atardamarlar yapısı gereği esnektir. Duruma göre damarlar daralır veya genişler. İnsan vücudunun sağlıklı bir biçimde çalışabilmesi için kan akışının kesintisiz bir şekilde sağlanması gerekir. Atardamarların esnek yapısı sayesinde kanın akış hızının kontrolü sağlanır.

Damar sertliği olan bireylerde atardamar duvarlarında kolesterol ve pıhtı birikmesine bağlı plaklar oluşur ve damar sertleşerek esnek yapısını kaybetmeye başlar. Bu durum belirli aralıklarla olup bir süre sonra normale dönebilir. Sürekli devam ettiğini durumlarda damarın sertleşen kısımları içe doğru artmaya başladığında aterom plakları oluşarak kan akışının engellenmesi sonucu ile ciddi sorunlara yol açabilir. Damar sertleşmesinin ilerlediği durumlarda beyin kanaması ve kalp krizi gibi ölüme neden olabilecek hastalıkların görülme sebebi olabilir.

Ateroskleroz Evreleri Nelerdir?

Ateroskleroz kan damarlarının iç duvarında yağlı plakların birikmesi ile karakterize edilen bir hastalıktır. Bu durum zamanla damar sertliği ve daralmasına neden olur sonuç olarak da kan akışı azalır ve organlara yeterli oksijen ve besin ulaşamaz. Ateroskleroz evreleri aşağıdaki gibi özetlenebilir:

• Endotel Disfonksiyonu: Evrenin başlangıcında endotel adını verdiğimiz damarın iç yüzeyini kaplayan hücrelerde işlev bozukluğu meydana gelir. Bu durum kan dolaşımındaki kötü kolesterolün (LDL) damar duvarına sızarak birikmesine sebep olur.
• Yağ Çizgisi Oluşumu: Biriken LDL partikülleri okside olur ve bu süreçte makrofajlar adı verilen bağışıklık hücreleri devreye girerek okside LDL'yi temizlemeye çalışır. Fakat bu süreçte makrofajlar kendileri de lipid yüklenmiş hale gelir ve "köpüklü hücre" adını alır. Bunun sonucunda arter duvarında yağ çizgisi adını verdiğimiz sarı lekeler oluşmaya başlar.
• Fibroödematöz Plak Oluşumu: Köpüklü hücrelerin ölmesi ve damar duvarındaki enflamasyon sürecinin ilerlemesiyle beraber düz kas hücreleri ve fibroblastlar aktive olur. Bu durum kollajen ve elastin gibi bağ dokusu bileşenlerinin üretimini artırarak plak içinde bir fibröz kapsül oluşumuna yol açar.
• Komplike Plak Oluşumu: Plak büyümeye devam eder ve üzerinde kalsiyum birikintileri meydana gelir. Bu sayede sertleşen plak damar duvarını daha fazla zorlayarak çatlama riskini artırır. Çatlayan plaklar kan pıhtısı oluşturma eğilimi gösterir ve bu durum damarı tıkayarak kan akışını engelleyebilir.
• Son Evre Ateroskleroz: Damarın tamamen tıkanması veya daralmasıyla sonuçlanan aterosklerozun son evresidir. Bu durum kalp krizi, inme veya organ yetmezliği gibi ciddi sorunlara neden olabilir.

Damar Sertliği Neden Oluşur?

Peki damar sertliği neden oluşur? Ateroskleroz oluşumunda başlıca rol oynayan faktör ailede damar sertliği öyküsü bulunmasıdır. Bununla yanında genetik ve çevresel faktörlerde hastalığa yakalanma riskini yükseltir. Ateroskleroz hastalığının ilerleyen yaşlarda görülme nedeni ise damarda oluşan bozuklukların onarımının yavaş olmasından kaynaklı olabilir. Bunlar dışında damar sertleşmesine neden olabilecek etkenler aşağıdaki gibidir:

• İnsülin direnci ve şeker hastalığı yaşanması,
• Obezite ve sağlıksız beslenme,
• Sigara ve diğer tütün ürünlerinin kullanımı,
• LDL kolesterol ve trigliserit değerlerinden yükseklik, HDL kolesterol değerinde ise düşüklük,
• Yüksek tansiyon değeri,
• Sedef, artrit gibi bazı inflamatuar hastalıklar,
• Böbrek hastalıkları,
• Uyku apnesi,
• Hareketsiz ve stresli yaşam.

Ateroskleroz (Damar sertliği) Belirtileri Nelerdir?

İlk aşamada damar sertliği belirtileri görülmez. Bunun yanında damar sertliğinin görüldüğü bölgelere göre belirtileri de farklılık gösterebilir. Oluştuğu bölgeye göre ateroskleroz belirtileri ise aşağıdaki gibidir:

Ancak bu belirtiler hastalığın sadece ilerleyen evrelerinde ortaya çıkabilir. Bu nedenle düzenli sağlık kontrollerinin yapılması erken dönemde tedaviyi mümkün kılarak hayati tehlikeyi ortadan kaldırabilir.

Ateroskleroz (Damar Sertliği) Teşhisi Nasıl Konulur?

Damar sertliği tedavisi için doğru teşhis önemlidir. Damar sertliği teşhisinde hastalığın belirtileri erken dönemde olmadığı için aile öyküsü ve genetik faktörler göz önüne alınmalıdır. Teşhisin konulması için ilk olarak fiziksel muayene yapılır ve hastanın aile öyküsü dinlenir. Fiziksel muayene sonrasında hastadan tanı koymaya yardımcı bazı tahliller istenebilir. Yapılan tahlillerde kolesterol ve kan şekeri seviyeleri kontrol edilerek damar sertliğini arttırabilme ihtimali göz önüne alınır.

Damar sertleşmesinin kalbi etkilediği durumları tespiti için de için ağrısız ve kolay bir yöntem olan EKG çekilerek kalpte bulunan elektrik sinyalleri incelenir. Tüm bu yöntemlerin yanında teşhisin doğru konulması amacıyla doppler ultrason, görüntüleme testleri, bilgisayarlı tomografi, efor testi, koroner kalsiyum taraması, anjiyografi, PET ve MRA gibi tanı için kullanılan yöntemlere başvurulur.

Ateroskleroz (Damar Sertliği) Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Ateroskleroz tedavisi hastalığın durumuna ve boyutuna göre farklılık gösterir. Hastalığın yeni başladığı veya ileri seviyede olmadığı durumlarda ilaç tedavisi yeterli olur. İlaç tedavisinde kan pıhtılaşmasını önleyen ve kan sulandırıcı ilaçlar kullanılır. İlaçların uzman doktor kontrolünde ve düzenli kullanılması oldukça önemlidir.  Damar sertliğinin tetikleyici olan bazı hastalıklarda ise tedavi ek olarak hastalıklar dikkate alınarak uygulanmalıdır. Örneğin; Yüksek tansiyon hastalarında tansiyon düşürücü ilaçlar, yüksek kolesterol hastalarında kolesterol düşürücü ilaçlar, kan şekeri yüksekliği olan hastalarda ise buna yönelik ilaçlar ile tedavi uygulanmalıdır. Damar sertliğinin ilerlediği ve hayati tehlikeye yol açabileceği durumlarda ise cerrahi yöntemlere ve girişimsel bazı tedavi yöntemlere başvurulmalıdır. Bu yöntemler şöyledir:

• Anjiyo: Damarda oluşan tıkanıklığın derecesi ölçülerek stent takılabilir.
• Bypass: Anjiyonun yeterli olmadığı durumlarda bypass ameliyatı uygulanır.
• Karotis endarterektomi: Şah damarı tıkanıklıklarında kullanılan bu yöntemde ise stent takılarak damar içi temizlemede uygulanabilir.

Damar Sertliği Ne İyi Gelir?

“Damar sertliği düzelir mi?” sorusu da merak edilen konular arasında. İşte bu sorunun yanıtı:

Düzenli egzersiz: Günlük rutin haline getirilebilecek hafif egzersizler ve yürüyüşler damarlarda oluşan kan akışını artırarak damar sertliğini önleyebilir veya hastalığı hafifletebilir. Uygun diyet programının uygulanması: Damar sertliğini tetikleyen kolesterol hastalığının kontrol altında tutulması önemlidir. Bunun içinde kolesterol düşürücü Tahıllar, lifli yiyecekler, sebze ve meyve tüketilmeli. Yüksek kolesterol içeren yağlı etler, salam, sosis gibi işlenmiş gıdalar, Hindistan cevizi ve süt ürünleri tüketiminden kaçınılmalıdır.  Tansiyon kontrol altına alınmalı: Damar sertliğini tetikleyen bir diğer faktör olan yüksek tansiyon için düzenli kontrollere gidilmeli, tedavi planına uyulmalıdır.  Stres seviyenizi azaltın: Düzenli egzersizler, sağlıklı beslenme ve yeterli uyku ile stres seviyesi kontrol altına alınabilir. Damar sertliğini tetikleyen stres faktörünü ortadan kalkması hastalığın ilerlemesini önleyebilir.

Damar sağlığınızı doğru besinlerle desteklemek istiyorsanız "Damarları Temizleyen Besinler Nelerdir?" başlıklı yazımıza da göz atabilirsiniz.