Disleksi Nedir? Disleksi Olan Çocuğun Özellikleri Nelerdir?

 

Öğrenme güçlüğü olarak da adlandırılan disleksi, kişinin okuyabilme ve yazabilme ile ilgili fonksiyonlarını olumsuz etkiler. Bu kişiler konuşma seslerini ayırt etse de seslerin sözcükler ve harflerle olan ilişkisini öğrenmekte zorlanır. Ayrıca bu kişiler normal bir zekaya sahip olsa da duyduğu ve gördüğü bilgileri işleyip hatırlamada güçlük yaşar. Ancak disleksisi olan çocuklar özel eğitim olarak okulda başarıyı elde edebilir. İşte disleksi hakkında bilmeniz gerekenler:

Disleksi Nedir?

Tüm süreçleriyle nörolojik bir durum olan disleksi, kişinin okuma ve yazma fonksiyonlarına olumsuz etki eden bir rahatsızlıktır.

Disleksi Kaça Ayrılır?

Disleksi hastalığı kişiye ve yaşadığı semptomlara göre farklılık gösterir. Bu durum küçük yaştaki çocuklarda konuşmada gecikme, yeni kelimeleri öğrenmede zorluk yaşama, motor koordinasyon sorunları yaşama şeklinde olabilir. Yaşanan bu semptomlar çocuğun okula başlamasıyla belirginleşir.

Disleksi Ne Zaman Ortaya Çıkar?

Disleksi insanların özellikleri çocukluk döneminde gelişme gösterir. Bu durum özellikle 1-2 yaş aralığında çocukların ses çıkarmayı öğrendiği dönemde ortaya çıkar. Ancak konuşması geciken her çocuk disleksi değildir.

Disleksi Neden Olur?

Peki disleksi neden olur? Kesin nedenleri henüz tam belirlenmemiş olan disleksi için yapılan araştırmalarda öğrenme bozukluğunun eğitim, genetik, çevresel faktörler ve kişinin beyin yapısı gibi faktörlerden kaynaklı olarak yaşanabileceğini gösterir. Olası nedenler ise aşağıdaki gibidir:

• Beynin yapısı ve işlevi: Beyinde bulunan bazı bölgelerin işlevsel olarak farklı olması kelimeleri anlama, yazma ve okuma yeteneğini etkileyebilir. Örnekle açıklamak gerekirse sol beyin yarım küresinde bulunan dil işleme bölgelerinin farklılığı bu durumla ilişkili olabilir.
• Çevresel faktörler: Hamilelik süreci ve doğumda yaşanan komplikasyonlar, yaralanmalar, çocukluk döneminde yaşanan zehirlenme vakaları, enfeksiyonlar sonucu disleksi riski artabilir.
• Eğitimle ilgili faktörler: Disleksi bir öğrenme bozukluğudur ve bu nedenle okul eğitiminde fark edilir.
• Genetik faktörler: Bazı genlerin bu durumun yaşanma riskini artırdığı düşünülmekte.

Disleksi Belirtileri Nelerdir?

Disleksi belirtileri çocuklar kadar yetişkinleri de etkileyebilir. Bu belirtiler de kişinin yaşına ve yaşadığı durumun derecesine bağlı olarak farklılık gösterir. Bu durum için genellikle kelimenin konuşmaya aktarılması ve kelimelerin temeli olan harflerle ilgili belirtiler ortak görülür. Disleksinin okumada görülen bir sorun olarak kabul edilmesinin nedeni de durumun fark edilmesinin ilköğretimde olmasıdır.

Okul Öncesi Dönemde Görülebilen Belirtiler:

Ancak ilköğretim öncesi olan 1-2 yaş döneminde de bu duruma işaret eden belirtiler olabilir. Bu nedenle dikkatli olunmalıdır. 5 yaşından küçük olan çocuklarda disleksiye işaret edebilecek belirtiler aşağıdaki gibidir:

• Alfabeyi öğrenme ve öğrendiklerini hatırlamada güçlük yaşama,
• Günlük hayatını devam ettirecek kelimeleri öğrenmede zorlanma,
• İsmindeki harfleri tanımada güçlük çekme,
• Küçük yaş grubundaki kişiler gibi kelimeleri telaffuz etme ya da konuşmada zorlanma,
• Ninni gibi metinlerdeki kafiyeyi algılayamama.

İlkokul Döneminde Görülebilen Belirtiler:

İlkokulda okuma ve yazmayı öğrenen çocuk yaşıtlarına göre daha yavaş okur ve yazar. Ayrıca okumalarında hece atlaması görülebilir. Ayrıca birbirine benzeyen harflerin yazılması da zordur. Bu grupta okurken d harfini b ile, p harfini de g ile karıştırma yaşanabilir. İlkokul ve 1. sınıf disleksi belirtileri ise aşağıdaki gibidir:

• İnce kas becerilerinde koordinasyon zayıflığının yaşanması ve fiziksel aktivitenin yaşıtlardan geri olması,
• Kelimeleri heceleyip çözmede problemler,
• Kişinin düşüncelerini aktarırken cümleler arasında tutarsızlık ve mantıksal hataların bulunması,
• Okuduğunu anlayamama ya da okuma sırasında dikkatini kaybetme,
• Okuma ve yazmanın akıcılığında sorunlar,
• Okumada çekingen olma ve sessiz okuma,
• Yaşıtlarına göre konsantrasyon eksikliğinin yaşanması.

Ortaokul Döneminde Görülebilen Belirtiler:

Bu dönemde çocukta birçok belirti görülebilir. İşte bu belirtiler:

• Çok yavaş okuma,
• İsim ve tarihleri hatırlayamama,
• Karmaşık ve uzun olan kelimelerde telaffuz hataları yapma,
• Konuşma aralarını sık sık çeşitli ifadelerle doldurma,
• Kötü yazma,
• Okurken telaffuz hataları yapma,
• Yeni kelime öğrenmede zorluk yaşama,
• Yüksek sesle okumaktan çekinme.

Disleksi Nasıl Anlaşılır?

“Disleksi nasıl anlaşılır?” sorusu bu durumu yaşayan kişilerin yakınları tarafından sıklıkla merak edilir. Disleksi tanısını çocuk psikiyatrisi hekimi koyar. Bu durumu teşhis edebilen tek bir disleksi testi bulunmaz ve teşhis aşamasında bazı faktörler dikkate alınır. Bu faktörler aşağıdaki gibidir:

• Çocuğun gelişimi, tıbbi geçmişi ve eğitimi hakkında sorular sorulur. Bu aşamada aileden herhangi birinde öğrenme zorluğu bulunup bulunmadığı da öğrenilir.
• Çocuğun günlük yaşamında strese neden olabilecek sorun olup olmadığı da araştırılır.
• Doktor tarafından çocuğun aile üyeleri ya da öğretmenleri tarafından yanıtlanması gereken sorulu anket verilir.
• Doktor tarafından çocuğun dil ve okuma becerilerini belirlemeye yardım edecek bazı testler istenebilir.
• Doktorun gerçekleştireceği nörolojik, işitme ve görme testleriyle de başka tıbbi bozukluk olup olmadığı da belirlenir.
• Çocuğun zihinsel sağlığını ölçmek adına çocuk ve ebeveynlere test soruları sorulur. Bu sorularla depresyon, kaygı ve sosyal problemlerin çocuğu sınırlayıp sınırlamadığı belirlenir.
• Çocuğa bazı eğitim testleri de uygulanabilir.

 

Teşhis aşamasında uygulanan başlıca testler aşağıdaki gibidir:

• Bender Gestalt Görsel Motor Algılama Testi
• Çocuklar için Kaufman Değerlendirme Bataryası (KABC)
• Dili İşitsel Anlama Testi
• Etkileyici Tek Kelimelik Resim Kelime Testi
• Görsel Algı Testi (TVPS)
• Görsel İşitsel Sayı Aralığı Testi (VADS)
• Görsel-Motor Entegrasyonunun Beery Gelişim Testi
• İşitsel Algı Testi (TAPS)
• Kaufman Eğitimsel Başarı Testleri (KTEA)
• Motorsuz Görsel Algı Testi
• Peabody Bireysel Başarı Testleri-Revize Edildi (PIAT)
• Peabody Resimli Kelime Testi
• Stanford-Binet Zekâ Ölçeği
• Wechsler Bireysel Başarı Testleri (WIAT)
• Wechsler Çocuklar için Zekâ Ölçeği-Üçüncü Baskı (WISC-III)
• Woodcock-Johnson Psiko-Eğitimsel Batarya

Disleksi Nasıl Tedavi Edilir?

Disleksi tedavisi için özel eğitim önemlidir. Okuldan verilen eğitim sürecinden farklı olan disleksi eğitimi; çocuğa akademik eğitimin yanı sıra bireysel ya da grup eğitimi de verilir. Bu süreçte yaşanan öğrenme güçlüğünü tedavi edecek herhangi bir ilaç bulunmaz. Ancak çocukta depresyon ya da kaygı bozukluğu gibi psikiyatrik bir durum varsa bu duruma yönelik ilaç tedavisi verilebilir. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) bulunan bireylerde de dikkati artıran ilaçlar kullanılabilir.

Disleksik Bir Çocuğa Sahip Aileler Neler Yapmalı?

Disleksi olan çocuğun özellikleri zekâ özelinde bir problemden kaynaklanmaz. Tarihte dikkat çeken ve önemli başarılara imza atan Leonardo da Vinci, Cher, Einstein gibi bilim insanları ve sanatçılar da disleksi yaşamış kişilerdir. Yani bu durumdaki asıl problem beyindeki öğrenme bölgesinde bulunan sorunlar nedeniyle yaşanan öğrenme güçlüğüdür. Bu süreçte disleksi çocuğun ailesi, yakın çevresi ve öğretmenleri tarafından dikkate alınması gereken yaklaşım aşağıdaki gibi olmalıdır:

• Çocukta bu durum gözlemlendiğinde hemen uzmana başvurulmalıdır.
• Çocuğun çevresi olumlu destek verecek şekilde düzenlenmelidir.
• Çocuğa yaşadığı durum bir uzmana danışılarak uygun bir dinle anlatılmalıdır.
• Bu süreçte çocuk desteklenmeli ve çocuğun olumlu yönleri sıklıkla vurgulanmalıdır.
• Öğretmenlerle iletişimi sıkı tutulmalıdır.
• Alanında uzman kişiler tarafından eğitim görmesi sağlanmalıdır.
• Çocuğun okuma seviyesi tespit edilmeli ve bu süreçte tümden gelim yönteminden yardım alınmalıdır.
• Dikkat dağılması durumuna karşın kısa çalışmalar yapılmalıdır.

Yetişkinlerde Disleksi

Yetişkinlerde disleksi de yaşanabilir bir durumdur. Yetişkinlerde disleksi belirtileri ise aşağıdaki gibidir:

• Ayrıntılı işlerde zorluk çekme,
• Göreve odaklanmada zorluk yaşama,
• Görsel ve deneyimsel öğrenmede daha yetenekli olma,
• Hatalar karşısında abartılı tepkiler verme,
• Katı sınırlara sahip olma,
• Özgüven eksiksizliği yaşama,
• Planlama süreçlerindeki görüşmelere katılmaktan kaçınma,
• Stresten kolay etkilenme.

 

Yetişkinlerde disleksi tedavisi okuma yeteneğini geliştirme, meslek terapi desteği sunma temeline dayanır.

Disleksi Önlenebilir mi?

“Disleksi nedir belirtileri önlenebilir mi?” sorusu da merak edilen konular arasında. Bu durumu önlemenin bir yolu bulunmaz. Ancak durumun yaşanmasına neden olan nörolojik problemler anne karnındaki dönemle ilişkili olabildiğinden bu süreçteki olası faktörlerden kaçınılabilir.