Frontotemporal Demans Nedir? Belirtileri Nelerdir?

 

Frontotemporal demans aynı zamanda frontotemporal dejenerasyon olarak da adlandırılır. Sinir hasarı veya kaybı ile temporal loblar veya frontal loblarda ortaya çıkan bir demans türüdür. Orta yaştan itibaren Alzheimer hastalığına benzer etkileri olur. Bu durum beynin belirli kısımlarında işlev bozukluğu yaratarak hem davranışsal hem de bilişsel yetiler üzerinde etkili olur. Ancak bu hastalığı Alzheimer hastalığından ayıran en belirgin fark orta yaştan itibaren görülmesidir.

Frontotemporal Demans Nedir?

Peki frontotemporal demans nedir? Temporal ve/veya fontal loblardaki sinir hücrelerinin hasarına bağlı olarak görülen ve beyin fonksiyonlarında bozulmaya yol açan durumdur. 40 yaşından itibaren görülmeye başlayan hastalık Alzheimer ile birlikte ağır bir seyirde ilerleyebilir. Ancak bu hastalığa yakalananlar için tablo her zaman aynı değildir. Bu hastalık her yaştan insanı etkileyebilir ancak belirtilerin başlangıcı 40 ile 60 yaş arasıdır.

Frontotemporal Demans Belirtileri Nelerdir?

Frontotemporal demans (FTD) beynin ön ve şakak loblarını etkiler. Frontotemporal demans belirtileri de beynin etkilenen bölgelerine göre farklılık gösterir. Yaygın belirtiler ise aşağıdaki gibidir:

• Davranışsal değişiklikler,
• Konuşma problemleri,
• Kas kontrolü kaybı,
• Kısa süreli belleğin kaybı,
• Sosyal yaşamdan uzaklaşma,
• Plan yapamama,
• Yürütücü işlev bozukluğu,
• Duygusal değişimler.

Frontotemporal Demans Evreleri Nelerdir?

“Frontotemporal demans nedir? Evreleri nelerdir?” sorusu da merak edilen konular arasında. Dil, davranış ve karar verme süreçleri frontal ve temporal loblar tarafından yönetilir. Bunlar beynin frontotemporal demans (FTD) adı verilen bir tür demansla etkilenen bölgeleridir. FTD belirtileri ve hastalığın seyri kişiden kişiye değişiklik gösterebilir ancak genellikle durum birkaç evreyi takip ederek ilerler. FTD'nin en ilk evresi olan prodromal aşamasında insanlar davranış ve kişiliklerinde hafif değişiklikler deneyimleyebilir. Bu değişiklikleri fark etmek karmaşık olabilir ve yaşlanma veya geçici bir duygudurum bozukluğu ile karıştırılabilir. Bu aşamada gözlenebilecek semptomlar aşağıdaki gibidir:

• Hafif derecede hafıza kaybı
• Dikkat ve odaklanma yeteneğinde düşüş
• Apati yani ilgi veya motivasyon eksikliği
• Sosyal davranışlarda içe dönüklük veya dürtüsellik gibi değişimler
• Yemek alışkanlıklarında, örneğin aşırı yeme ya da iştahsızlık gibi değişiklikler
• Planlama ve organizasyon yapmada zorluk yaşama

 

Hastalık ilerledikçe semptomlar daha belirginleştikçe insanlar davranışsal varyant aşamasına ulaşabilir. Bu aşamada ortaya çıkan belirtiler aşağıdaki gibidir:

• Kendi durumlarına dair içgörü ve farkındalık eksikliği
• Disinhibisyon yani dürtülerine kapılıp sosyal normlara uymayan şekillerde hareket etme
• Faaliyetlere ve ilişkilere karşı ilgisizlik ve kayıtsızlık
• Empati yeteneğini kaybetme ve başkalarının hislerini anlamada güçlük çekme
• Gündelik yaşam aktivitelerini başlatma veya sürdürme kabiliyetinin yok olması

 

Belirtiler kötüye gittikçe genellikle dil varyasyonu aşaması denen sonraki evrede dil ve iletişimde ciddi değişimler gözlemlenir. Bu durumda belirti yelpazesi şunları kapsayabilir:

• Kelime seçiminde veya eşyaların adlandırılmasında güçlük
• Dilbilgisi veya cümle yapısına dair problemler
• Sözlü ya da yazılı dilin anlaşılmaması
• Kendini konuşarak veya yazarak ifade edememe
• Cümleleri, tabirleri veya kelimeleri tekrar etme,
• Kekelemek
• Ağır konuşma
• Hareket yeteneğinin kaybı

 

Frontotemporal demans son evresi aşamasında kişiler ciddi oranda sakat kalabilir ve tamamen bakım alıcı olabilir. Bu durumda belirgin olan belirtiler arasında:

• Hareket kabiliyetinin ve kas kontrolünün kaybı
• Tanıdık insanları veya objeleri tanımama
• İletişim kurma kapasitesinin yok oluşu
• Yutkunma ve beslenme zorluğu
• Artmış enfeksiyon riski ve diğer sağlık sorunları yer alır.

 

Hastalığın her bireyde farklı biçimlerde ortaya çıkabileceği göz önünde bulundurulduğunda herkesin FTD deneyiminin benzersiz olduğunu anlamak çok önemlidir. Bazı kişiler davranışsal veya dilsel değişikliklerden daha fazla etkilenirken bazıları hafıza ya da hareket gibi alanlarda daha büyük zorluklar yaşayabilir. Ek olarak FTD'nin her yaş grubunu etkileyebileceğini unutmamak lazım. Erken başlangıçlı vakalarda semptomlar daha az şiddetli olabilir ve nörodejeneratif hastalıklardan çok psikiyatrik rahatsızlıkları andırabilir.

Frontotemporal Demans Tanısı Nasıl Konur?

Frontotemporal demans (FTD) adı verilen bir dizi rahatsızlık başlıca beyindeki frontal ve temporal lobları yani bilişsel ve davranışsal işlevlerin yönetildiği alanları hedef alır. FTD belirtileri parkinson veya alzheimer gibi diğer nörodejeneratif hastalıkların belirtilerine benzeyebilir ki bu da doğru teşhis koymayı güçleştirir. Ayrıca FTD'nin belirti ve bulguları etkilenen beyin bölgelerine ve rahatsızlığın kesin türüne bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Sağlık profesyoneli FTD teşhisi koymadan önce geniş kapsamlı bir tıbbi ve aile anamnezi toplar. Hastanın yaşadığı ekstra semptomların yanında herhangi bir davranışsal veya zorlayıcı değişiklik hakkında bilgi edinebilir. Aynı zamanda potansiyel FTD risk faktörleri hakkında, örneğin aile içindeki önceki durumlar hakkında bilgi alabilir.

Nörolojik muayene FTD tanısının bir sonraki aşamasını oluşturur. Bu muayene kapsamında sağlık uzmanı bireyin düşünme ve hareket etme yetilerini değerlendirmek için çeşitli testler uygular, fiziksel dayanıklılığı ve koordinasyonunu kontrol eder. Belirtilerin diğer olası sebeplerini elemek amacıyla basit görme ve işitme testleri de gerçekleştirilebilir. Sağlık profesyoneli genellikle beyin görüntüleme testleriyle FTD tanısını onaylamak ister. Hem pozitron emisyon tomografisi (PET) hem de manyetik rezonans görüntüleme (MRI) taramaları sıkça kullanılır. Bunlarla FTD hastalarının beyin yapısı ve işleyişi incelenir. Beynin frontal ve temporal loblarındaki değişimler, FTD'nin belirtisi olabilir ve bu görüntüleme çalışmalarında saptanabilir. Ek olarak beyin omurilik sıvısı analizi ve genetik testler gibi ek testlerle FTD'nin diğer demans türlerinden ayırılması sağlanabilir. Özellikle genetik testlerde spesifik genetik mutasyonlar belirlenebilir; bunlar bazı FTD tipleriyle ilişkilidir. Bir sağlık uzmanı hastanın ek testlerden geçmesi için bir nörolog ya da nöro psikoloğa başvurmasını tavsiye edebilir.

Frontotemporal Demans Tedavisi

Frontotemporal demans tedavisi yöntemleri aşağıdaki gibidir:

İlaç tedavisi: FTD'li bireyler belirtileri hafifletmek ve yaşam kalitesini yükseltmek için ilaç tedavisinden fayda görebilir. Örneğin hafıza bozukluklarını hafifleten ilaçlar, hastaların yaşam standartlarını iyileştirerek bu sorunu azaltabilir. Dil zorluklarına karşı kullanılan ilaçlar ise hastaların daha akıcı konuşmalarına destek olur.

Fiziksel terapi: FTD'ye sahip olanlar için fiziksel terapi uygulanması mümkündür. Bu terapinin amacı hastaların fiziksel becerilerini arttırmak ve hareket düzenliliklerini sağlamaktır. Koordinasyon problemleri yaşayanlar için de fiziksel terapi yardımıyla bu sorunları hafifletebilir.

Özel bakım hizmetleri: FTD'li bireyler için özel bakım hizmetleri sunulabilir. Evde bakım, işitme cihazı kullanma, fiziksel terapi ve huzurevi hizmetleri gibi çeşitli hizmetler bu kapsamda yer alabilir. Bu tür hizmetler, hastaların yaşam kalitesini yükselterek belirtilerini azaltır.

Sosyal destek: FTD'li kişiler için sosyal destek sağlanabilir. Bu desteğin amacı hastaların aileleri ve arkadaşlarıyla iletişim kurmalarına yardımcı olmak ve yaşam standartlarını arttırmaktır. Sosyal destek sayesinde FTD'li bireylerin aile ve arkadaşlarıyla iletişim kurma ve duygularını paylaşma konusunda desteklenirler.

Dil terapisi: FTD'li hastalar dil terapisinden fayda görebilir. Terapinin amacı dil zorluklarını minimize etmek ve hastaların daha rahat konuşabilmelerini sağlamaktır. Dil terapisi ile kelime bulma güçlüklerinin üstesinden gelinmesine yardımcı olunur.

Frontotemporal Demans Yaşam Süresi Ne Kadardır?

Frontotemporal demans (FTD) beyin loblarından olan frontal ve temporalın her ikisini de etkileyen bir tür demanstır. Bu beyin bölgeleri birçok süreçten yani kişilik, davranış ve dil gibi faktörlerden sorumludur. FTD'nin belirgin özellikleri bilişsel yeteneklerdeki düşüş ve dil becerilerindeki veya davranışlardaki değişiklikleri içerir. Frontotemporal demans yaşam süresi genellikle FTD tipine ve genel sağlık durumuna bağlıdır. Bazı FTD hastaları uzun yıllar yaşarken bazıları daha az süre yaşayabilir. Tipik bir FTD hastasının ortalama yaşam beklentisi 8 ile 10 yıl arasındadır fakat bu daha kısa ya da uzun olabilir.