Arı sokması bahar ve yaz aylarında sıklıkla karşılaşılan bir sorundur. Bu nedenle arı sokmasına karşı alerjisi bulunan kiÅŸiler yaz aylarında dışarıda olmaktan genellikle kaçınır. Bu küçük ama can yakıcı sokmalar bazen ciddi alerjik reaksiyonlara yol açabilir. Ä°ÅŸte “Arı sokmasına ne iyi gelir?” sorusunun yanıt ve arı sokması hakkında bilinmesi gerekenler:
Arı sokması arının kendini savunma mekanizmasının bir parçası olan ve genellikle ciddi acıya sebep olan durumdur. Arının iÄŸnesi zehir bezine baÄŸlıdır ve bu zehri hedefine enjekte eder. ÇoÄŸu insan için arı sokmaları sadece geçici rahatsızlık ve hafif semptomlara yol açar. Bunlar tipik olarak aÄŸrı, kızarıklık, ÅŸiÅŸme ve kaşıntıdır. Ancak bazı insanlar arı zehrini tolere edemez ve daha ciddi bir reaksiyon geliÅŸtirir. Bu durumda anafilaksi olarak bilinen potansiyel olarak hayatı tehdit eden bir alerjik reaksiyon meydana gelebilir. Bu nedenle herhangi bir arı sokması durumunda dikkatli olunmalı ve gerekirse tıbbi yardım alınmalıdır.
Alerjik tepkiler genellikle yaygın deÄŸildir ve sadece birkaç kiÅŸi böcek ısırığı sonucunda ciddi sorunlar yaÅŸar. Alerji tedavisinin derhal ve doÄŸru bir ÅŸekilde yapılması gereklidir çünkü nefes almanın durması gibi ölümcül komplikasyonlar hızla ortaya çıkabilir. Ancak bu tür ölümcül arı sokması zehirlenme belirtileri genelde nadirdir. Bal arısı ve eÅŸek arısı zehri oldukça kuvvetlidir ve en ÅŸiddetli alerjik tepkilere sebep olur. Bir arı tarafından sokulduÄŸunda zehirli iÄŸnesi insan derisinde kalabilir. Bu iÄŸne vücuttan çıkarılmadığında arı ısırığı sonrasında bir süre daha zehir salgılamaya devam edebilir ve çeÅŸitli negatif komplikasyonlara neden olabilir. En sık etkilenen sistemler cilt ve solunum sistemidir. Arının iÄŸnesinden yayılan zehir ciltteki çeÅŸitli hücre yapılarına ve özellikle bağışıklık sistemi bileÅŸenlerine zarar veren protein parçaları içerir. Bu protein parçaları sebebiyle arı zehrine karşı alerjisi olmayan kiÅŸiler bile sokma bölgesinde aÄŸrı, ÅŸiÅŸme, kızarıklık, kaşıntı ve tahriÅŸ yaÅŸayabilir.
Alerjik yapıya sahip kiÅŸilerde arı zehri bağışıklık sisteminin daha güçlü bir tepki vermesini tetikleyerek çok daha ÅŸiddetli reaksiyonlara yol açabilir. Bu kiÅŸiler ilk kez bir arı tarafından sokulduklarında herhangi bir alerjik tepki göstermeyebilir ancak ikinci kez sokulduklarında bağışıklık sistemi nedeniyle alerjik bir reaksiyon geliÅŸtirebilir. Özellikle arı toksinine karşı ciddi alerjisi olan veya birden çok kez arı tarafından sokulan kiÅŸilerde ÅŸiddetli alerjik reaksiyon riski daha yüksektir. Nadiren bu tür durumlarda anafilaksi olarak bilinen potansiyel olarak ölümcül bir alerjik reaksiyon meydana gelebilir. Anafilaksi durumunda bağışıklık sistemi aşırı ve uygunsuz bir ÅŸekilde tepki vererek vücut fonksiyonlarının bozulmasına sebep olur. Anafilaksi semptomları genellikle hemen baÅŸlar ancak bu süre dakikalara veya bazen yarım saate kadar uzayabilir. Her ne sebeple ortaya çıkarsa çıksın anafilaksi acil müdahale gerektiren bir durumdur. En yaygın anafilaksi belirtileri ÅŸunlardır:
EÄŸer belirtilerden en az bir tanesi görülürse veya daha önce anafilaksi deneyimi yaÅŸanmışsa, zaman kaybetmeden bir saÄŸlık merkezine baÅŸvurulmalıdır.
Arı sokması alerji belirtileri kiÅŸiden kiÅŸiye deÄŸiÅŸiklik gösterir. Bal arıları soktuktan sonra hayatını kaybederken eÅŸek arıları ve yaban arıları gibi bazı türler çok kez sokabilir ve hayatlarına devam eder. Arıların zehir keseleri bulunur ve bu venom adlı zehre karşı bazı insanlarda alerjik reaksiyonlar görülebilir. Birçok kiÅŸi önceden var olan alerjilere sahip olabilir veya tekrarlanan arı sokmalarının bir sonucu olarak alerji geliÅŸtirebilir. Bir dizi arının aynı anda sokması durumunda toksik reaksiyon meydana gelebilir. Bu durum alerji belirtileri ile benzer olsa da testlerde alerjik duyarlılık tespit edilemez.
EÄŸer arı sokmasına karşı alerjiniz yoksa ve birden fazla kez sokulmadıysanız belirtiler genellikle hafif aÄŸrı, kaşıntı ve ısınma ÅŸeklinde basit semptomlardır. Arı sokmalarına karşı alerjisi olan bireylerde ise belirtiler daha ağır olacaktır. Alerjinin yanında kaç kere sokulduÄŸunuza baÄŸlı olarak da belirtilerin ÅŸiddeti artabilir. Belirti yoÄŸunluÄŸuna dayanarak tepkiler hafif, orta veya ÅŸiddetli olarak sınıflandırılabilir. Hafif reaksiyonlarda ani yanma, aÄŸrı, kızarıklık ve ÅŸiÅŸme gibi semptomlar meydana gelirken orta dereceli reaksiyonlarda kademeli olarak artan kızarıklık ve ÅŸiÅŸlikler birkaç gün boyunca sürebilir. Åžiddetli alerjik reaksiyon durumunda ise kaşıntı, kızarıklık, kurdeÅŸen, ciltte soÄŸuk hissiyat, nefes darlığı, boÄŸaz ve dilde ÅŸiÅŸme, mide bulantısı, kusma, nabız deÄŸiÅŸimleri, ishal, baÅŸ dönmesi ve bilincin bulanıklığı veya kaybına neden olabilir. Bu tip reaksiyonlar yaÅŸayan kiÅŸilere acil tıbbi müdahale gereklidir. Ayrıca gelecekte daha ciddi anafilaksi riskini önlemek için bir alerji uzmanıyla önleyici tedbirler planlamak da önemlidir.
EÄŸer daha önce arı sokması sonucu alerjik bir reaksiyon yaÅŸandıysa kiÅŸinin açık hava etkinliklerinde yanında bir alerji doktorunun yazdığı acil tedavi araçlarını bulundurması tavsiye edilebilir. Ciddi reaksiyonlara karşı immünoterapi -bilinen diÄŸer adıyla alerji aşısı- çözüm olabilir. Çok canlı ve parlak renkli kıyafetlerden uzak durmak da baÅŸka bir koruyucu önlem olabilir. Alerjiye meyilli kiÅŸilerin çiçek kokulu parfümleri ve deodorantları kullanmaları önerilmez. Yemek piÅŸirme ve yeme gibi durumlarda sinekleri, böcekleri ve arıları çeken kokular nedeniyle dikkatli olunmalı ve korunmalıdır. Birçok arı sokması ÅŸiÅŸlik, kızarıklık ve aÄŸrının belirtisi birkaç saat içinde kendini gösterir. Sokulan bölgedeki semptomların birkaç gün içinde azalması beklenir. EÄŸer daha önce arı tarafından sokulmuÅŸ ve alerjik reaksiyon yaÅŸamış kiÅŸiler veya arı sokması sonrasında alerji riski olan durumlar varsa acil saÄŸlık hizmetlerine baÅŸvurmak gereklidir. Åžiddetli kaşıntı, kalp atış hızının artması, düÅŸük kan basınç seviyesi ve nefes alma zorluÄŸu gibi ÅŸiddetli anafilaktik reaksiyonlar hayati tehlike yaratabileceÄŸi için hızlı teÅŸhis ve tedavi önemlidir. Nadiren sokulan alanın enfekte olması daha büyük sorunlara yol açabilir. Bu tür durumlarda, doktorun antibiyotik tedavisi ile baÅŸarılı sonuçlar elde edilebilir.
Arı ısırıkları genelde alerjisi olmayan kiÅŸilerde birkaç saat içinde kendiliÄŸinden düzelir ve büyük komplikasyonlara neden olmaz. Ancak arı ısırığı sonucu görülen belirtiler eÄŸer zamanla artış gösterirse veya daha önce belirttiÄŸimiz ÅŸiddetli reaksiyon semptomları ortaya çıkarsa hemen doktora baÅŸvurulmalı ve kontrol edilmelidir. Alerjik tepkime riski olan kiÅŸilerin arıların bulunduÄŸu yerlerden mümkün olduÄŸunca uzak durması, yakınlarını alerjisi konusunda bilgilendirmesi gerekir. EÄŸer bu bireyler arı tarafından ısırılırsa yanlarında bulunan ve doktor tarafından reçete edilmiÅŸ ilaçları hemen kullanmalı ve en kısa sürede saÄŸlık merkezine baÅŸvurmalıdır.
Peki arı sokması kaç saatte zehirler? Arı ısırığı genellikle o bölgede birkaç gün süren rahatsızlık verici aÄŸrı, kaşıntı ve ÅŸiÅŸliÄŸe sebep olabilir. Fakat bazı insanlar daha ağır alerjik tepki verebilir. Åžiddetli arı ısırığı etkileri alerjisi olanlarda ciltte kızarıklık, boÄŸaz ya da dilin ÅŸiÅŸmesi, solunum zorluÄŸu, ishal, kusma, kan basıncında önemli bir azalma ve hatta ölüm riski yaratabilir. Arının sokması sonrasında genellikle deride zehir kesesi ve iÄŸnesini bıraktığı görülür. Bu zehir kesesinden salınan toksin madde arının cilt yüzeyinden ayrılmasının ardından birkaç dakika boyunca vücutta dolaşıma girecektir. Vücuda yayılan bu zehir alerjik reaksiyona yol açar. Zehrin vücuda yayılmasını engellemek için arının iÄŸnesi 30 saniye içinde çıkartılmalıdır. Arının sokması sonucu 30 dakika ile bazen de 1 saat içinde alerjik tepkiler görülmeye baÅŸlanabilir. Çok nadiren rastlanan durumlarda bu süre 72 saate kadar çıkabilir.
Normal ÅŸartlarda alerjik reaksiyon göstermeyen kiÅŸilerde arı sokması durumlarında evde uygulanabilecek bazı önlemler genellikle yeterli olur. Ancak birden fazla arının saldırısı ya da anafilaksi belirtisi olan durumlarda acil tıbbi müdahale gereklidir. Alerjik reaksiyon görüldüÄŸünde genellikle adrenalin (epinefrin) tedavisi uygulanır. Anafilaktik reaksiyon esnasında kalbin ya da solunumun durması halinde CPR (kardiyopulmoner resüsitasyon) uygulanmalıdır. Adrenalin tedavisine ek olarak oksijen desteÄŸi saÄŸlanması solunum sürecinin devamlılığı bakımından oldukça önemlidir. Solunum sistemindeki tahribatın azaltılması ve nefesin açılması için antihistaminik, glukokortikoid (kortizon), beta agonist gibi ilaçlar da bir uzman doktor tarafından verilebilir. Arı alerjisi olduÄŸu bilinen kiÅŸilerde alerji uzmanı epinefrin oto enjektör adı verilen ilaç formunu reçete edebilir. Hasta veya yakını anafilaksi durumunda hızlıca uygulayabilecek ÅŸekilde eÄŸitilir. Oto enjektörler alerji olan kiÅŸiler ve anafilaksi geçmiÅŸi olanlar için hayati öneme sahip bir yardım aracıdır. Bu otomatik adrenalin iÄŸnesinin nasıl kullanılacağı konusunda hastaya uzman doktor tarafından bilgi verilir. Bunun dışında yapılacaklar aÅŸağıdaki gibidir:
“Arı sokmasına ne iyi gelir evde uygulanabilir çözüm yöntemleri nelerdir?” sorusu da sıklıkla merak edilir.
KAYNAK:
https://www.aad.org/public/everyday-care/injured-skin/bites/treat-bee-sting
https://www.healthline.com/health/outdoor-health/home-remedies-for-bee-sting