İshal Neden Olur?

28 / AGU
2023

İshal basit veya yaygın bir rahatsızlık gibi görünse de aslında oldukça karmaşık bir sürecin sonucudur ve pek çok farklı faktörden kaynaklanabilir. İshalin nedenleri arasında beslenme alışkanlıkları, enfeksiyonlar, ilaçlar ve hatta stres gibi psikolojik etkenler bile bulunabilir. İshal genellikle gevşek ve sulu dışkıya neden olan ve bağırsak hareketlerinin sıklığını artıran bir durumdur. Bu durum genellikle geçici bir rahatsızlıktır ve birkaç gün içinde kendiliğinden düzelir. Ancak birkaç günden fazla süren ishal genellikle başka bir sağlık sorununun belirtisi olabilir. İrritabl bağırsak sendromu (IBS), kalıcı enfeksiyonlar, çölyak hastalığı veya inflamatuar bağırsak hastalığı (IBD) gibi ciddi hastalıkların habercisi olabilir. Ciddi tablolarda ishal dehidrasyon (susuzluk), elektrolit dengesizliği (sodyum, potasyum ve magnezyum eksikliği) ve böbrek yetmezliği gibi komplikasyonlara neden olabilir. İşte “İshal neden olur?” sorusunun yanıtı ve bilinmesi gerekenler:

İshal Türleri ve Aralarındaki Farklar Nelerdir?

İshal türleri genellikle yoğunluğuna ve süresine göre akut (geçici), sürekli ve kronik (uzun süreli) şeklinde üçe ayrılır:

• Akut İshal: En yaygın görülen ishal türü olan akut ishal 2 gün boyunca devam eden gevşek ve sulu dışkıdır. Genellikle bu durum tedavi gerektirmez ve vücut kendi kendine iyileşebilir.
• Kalıcı İshal: Birkaç hafta boyunca devam eden ishal türüdür.
• Kronik İshal: 4 haftadan daha uzun süren veya uzun süre boyunca tekrarlayan belirtiler ile karakterize edilen ishal türüdür.

Kimler İshal Olabilir?

İshal herkesin yaşayabileceği yaygın bir durumdur ancak yıl boyu tekrarlayan ishali olan kişi sayısı oldukça azdır. Genç insanlar, genç yetişkinler veya yaşlılar, medikal rahatsızlıkları olan bireylerde ishal daha ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.

İshal Neden Olur?

İshalin en çok rastlanan sebebi bağırsaklara yerleşen virüslerdir. Bu enfeksiyon genellikle birkaç gün devam eder ve bazı durumlarda bağırsak nezlesi olarak adlandırılır. İshale yol açabilecek diğer faktörler ise aşağıdaki gibidir:

• Bakteriyel enfeksiyonlar
• Farklı organizmalar tarafından oluşturulan ve önceden biçimlendirilmiş toksinlerden kaynaklanan enfeksiyonlar
• Sindirim sistemine zarar veren beslenme tarzları
• Alerjiler ve belirli yiyeceklere karşı duyarsızlık durumları (çölyak hastalığı, laktoz intoleransı)
• Radyasyon tedavisi
• Yiyeceklerin yetersiz emilimi (Malabsorbsiyon)
• Antibiyotik gibi ilaçların yan etkileri
• Fruktoz alımı
• Yapay tatlandırıcılar; sorbitol, eritritol ve mannitol vb.
• Cerrahi müdahaleler: Parçalı bağırsak ya da safra kesesi ameliyatları
• Sindirim rahatsızlıkları: IBS, crohn hastalığı, ülseratif kolit, mikroskopik kolit ve ince bağırsaktaki aşırı bakteri çoğalması (SIBO)

Peki su gibi ishal neden olur? Su gibi ishal genellikle bakteriyel veya viral bir enfeksiyon sonucu ortaya çıkar. Kullanılan bazı ilaçlar özellikle antibiyotikler de bu duruma neden olabilir. Daha nadiren sindirim sistemi bozuklukları veya belirli gıda intoleransları su gibi ishale yol açabilir. Ayrıca seyahat ederken yeni ve farklı mikroorganizmalara maruz kalmak da bu tür ishale neden olabilir. Herhangi bir sağlık sorununuz olduğunda mutlaka sağlık profesyonellerine başvurmanız önemlidir.

İshal Belirtileri Nelerdir?

İshal belirtileri yaşanan şiddete göre farklılık gösterir. Bunlar:

• Hafif ishal durumunda; karın bölgesinde şişlik veya kramp, güçlü ve acil dışkılama ihtiyacı, mide bulantısı (mide rahatsızlığı) görülür.
• Şiddetli ishal durumunda; ateş, kilo kaybı, su kaybı (dehidrasyon), şiddetli ağrı, kusma, kanda artış şeklinde görülür. Şiddetli ishal ciddi belirtilere yol açabilir. Bu belirtilerden herhangi birine sahipseniz doktorunuza başvurun ve tıbbi yardım alın.

Belirtiler arasında olan su kaybı yani dehidrasyon belirtileri ise aşağıdaki gibidir:

• Yetişkinlerde aşırı susuzluk hissi, ağızda ve deride kuruluk, azalan ya da tamamen duran idrar çıkışı, halsizlik, baş dönmesi hali, tükenmişlik hissi, koyu renkte idrar çıkarma.
• Genç ve çocuklarda 3 saat veya daha uzun süre boyunca bezin ıslanmaması, ağız ve dilde kuruma hissi, 39 derecenin üzerinde ateş, gözyaşı olmadan ağlama hali, uyuşukluk, tepkisizlik veya sinirlilik halleri, yanağın, gözün ve karın bölgesinin çökük görünümüdür.

İshal İlaç Kullanmadan Tedavi Edilebilir mi?

Bol miktarda su tüketmenin yanında elektrolit dengesini sağlayacak sıvıları da almak önemlidir. Her ishal vakası sonucunda vücut yüksek miktarlarda su kaybeder ve ekstra sıvı alımı dehidrasyondan korunmanız için gereklidir. Ayrıca beslenme alışkanlıkları da gözden geçirilmelidir. Yağ ve kızartma içerikli gıdalardan uzak durmalı bunun yerine muz, pirinç, elma suyu, beyaz ekmek gibi yiyecekleri tüketmeye özen göstermelisiniz. Ayrıca kafein alımınızı azaltmalısınız. Kafeinli gıda ve içecekler müshil etkisi nedeniyle ishal durumunuzu daha fazla kötüleştirebilir. Bu tarz ürünler arasında kahve, diyet soda, güçlü çaylar, yeşil çay ve çikolata bulunur. Bağırsaklarınızı rahatsız eden gaz yapıcı yiyecek ve içeceklerden kaçınmanız da önemlidir. Eğer kramp veya karın ağrısı ishal ile birlikte geliyorsa bu tür yiyecek ve içeceklerin tüketimini kısıtlamak durumunuzu düzeltebilir. Bu yiyecekler arasında fasulye, lahana, Brüksel lahanası, bira ve gazlı içecekler bulunabilir. İshal tedavisi hakkında daha detaylı bilgi edinmek için "İshale Ne İyi Gelir?" başlıklı yazımıza göz atabilirsiniz. Sağlıklı günler dileriz.

KAYNAK: https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/diarrhea/symptoms-causes/syc-20352241