Sigara insan saÄŸlığı üzerinde pek çok zararlı etkiye sahip olan bir alışkanlıktır. Bu alışkanlık hem sigara içen kiÅŸinin kendi saÄŸlığını olumsuz yönde etkilerken hem de pasif içicilerin saÄŸlığını tehdit eder. Sigaranın zararlarına baktığımızda akciÄŸer hastalıkları, kalp rahatsızlıkları ve kanser gibi ciddi saÄŸlık sorunlarının baÅŸta gelen nedenlerinden biri olduÄŸunu görmekteyiz. Ayrıca sigaranın çevreye verdiÄŸi zararlar da göz ardı edilemez. Gelin bu blog yazısında “Sigaranın insan saÄŸlığına ne gibi zararları vardır?” sorusuna yanıt arayarak sigaranın zararları konusuna daha yakından bakalım ve toplum olarak daha bilinçli kararlar alabilmek adına bu konuda farkındalık oluÅŸturalım.
Sigara Bağımlılığı Nedir?
Madde bağımlılığı Dünya SaÄŸlık Örgütü (DSÖ) tarafından “bireyin belirli bir psikoaktif maddeye diÄŸer ilgi alanlarına ve objelere nazaran daha fazla deÄŸer atfetmesi ve bu maddeye öncelik vermesi” ÅŸeklinde ifade edilir. Bu durum aynı zamanda kiÅŸinin belirli bir madde kullanımı üzerindeki kontrolünü yitirmesi durumunu da içerir. Sigara ya da nikotin bağımlılığı ise DSÖ tarafından “bireyin her gün en az 1 sigara tüketmesi” olarak tanımlanır. Nikotin sinir sistemini uyarıcı etkilere sahip olan bir maddedir ve düzenli tüketimi sonucunda hem fiziksel hem de psikolojik bağımlılık geliÅŸebilir. Alkol ve uyuÅŸturucu bağımlılıklarının aylar veya günler içerisinde oluÅŸmasına karşıt olarak nikotin bağımlılığı saatler içinde geliÅŸebilir. Kanser, kalp krizi, inme ve depresyon gibi ciddi saÄŸlık problemleri ile direkt baÄŸlantısı olan sigara kullanımını engellemek ve bağımlılık halinde uzmana baÅŸvurmak sigaranın saÄŸlığa zararları açısından hayati önem taşır.
Sigaranın Sağlığa Zararları Nelerdir?
Dünya çapında yaygın olarak kullanılan tütün ürünleri arasında sigara en önde gelir ve her yıl 5 milyondan fazla insanın hayatına mal olur. Sigara tüketimi dünya genelinde önlenmesi mümkün olan ve bulaşıcı olmayan hastalıkların ve bu hastalıklardan kaynaklanan ölümlerin baÅŸlıca sebebidir. Sigara dumanı 7000'den fazla kimyasal içerir ve bunların yüzlercesi zehirlidir. 70'ten fazlası ise direkt kanserojen etki gösterir. Pil yapımında kullanılan kadmiyum, bataklıklarda bolca bulunan metan gazı, kimyasal endüstride toksik etkileri ile bilinen arsenik, böcek ilacı yapımında kullanılan nikotin, soba ve ÅŸofben zehirlenmelerine sebep olan karbonmonoksit gazı, boya sanayinde kullanılan amonyak gibi birçok zararlı madde sigara dumanıyla beraber vücuda giriÅŸ yapar. Peki sigaranın zararları nelerdir? Böcek ilacı olarak kullanılan ve sinir sistemi üzerinde uyarıcı bir etkiye sahip olan nikotin, sigara içen insanlarda zamanla psikolojik ve fiziksel bağımlılığa sebep olur. Bu zehirli kimyasalın saÄŸlık üzerindeki sonuçları oldukça zararlıdır. Sigara kullanımı özellikle akciÄŸerler baÅŸta olmak üzere vücudun tüm organlarına zarar verir ve çeÅŸitli saÄŸlık sorunlarına neden olabilir. Her 6 saniyede bir kiÅŸi sigaranın neden olduÄŸu saÄŸlık problemleri nedeniyle hayatını kaybeder. Sigaranın zararları kısaca aÅŸağıdaki gibi özetlenebilir:
- KANSER: Sigara 7000'den fazla kimyasal madde içerir ve bunların 70'ten fazlası kanserojen özelliktedir. Aktif ya da pasif sigara içiciliÄŸi akciÄŸer kanseri dahil çok sayıda kanser türü ile doÄŸrudan baÄŸlantılıdır veya kanser tedavi sürecini etkileyebilir. Sigara kullanımı yüzünden kansere baÄŸlı herhangi bir hastalık sonucunda hayatını kaybetme riski 7 kat artarken akciÄŸer kanseri sonucunda ölüm riski 12 ile 24 kat artış gösterir.
- KALP VE DAMAR HASTALIKLARI: Sigara kullanımı ve maruz kalma kalp ve damar hastalıklarının önlenebilir risk faktörlerinden biridir. Sigara dumanında bulunan karbonmonoksit gazı soba ve ÅŸofben zehirlenmelerinin de nedeni akciÄŸerlerden kana geçer ve doÄŸrudan hemoglobin adlı kan hücrelerine baÄŸlanır. Oksijeni dokulara taşıma görevi olan bu hücreler karbonmonoksit gazı ile baÄŸlandığında oksijen moleküllerini taşıyamazlar ve bu durum kanın dokulara oksijen taşıma kapasitesini büyük ölçüde azaltır. Bu durum kalbin çalışma yükünü artırır, kan basıncını yükseltir ve kardiyovasküler sistem hastalıklarına yol açar.
- SOLUNUM SÄ°STEMÄ° HASTALIKLARI: Sigara dumanı akciÄŸerlerin en hızlı ve yoÄŸun ÅŸekilde etkilendiÄŸi faktördür. Ä°çindeki zararlı kimyasallardan birisi olan katran, akciÄŸer dokusunda birikerek bu dokuların zamanla hasar görmesine sebep olur. Bu durum solunum kapasitesinin düÅŸmesine ve astım, kronik obstrüktif pulmoner hastalık (KOAH) gibi nefes alma sistemi ile iliÅŸkili ağır hastalıkların ortaya çıkma riskini arttırır. Uzun süreli sigara tüketiminin KOAH riskini %8'den daha fazla artırdığı belirtilebilir.
- BÖBREK HASTALIKLARI: Sigara dumanından alınan nikotin metabolize olduktan sonra kotinine dönüÅŸen farklı bir kimyasal maddeye dönüÅŸür. Bu madde vücuttaki metabolik atıklardan biridir ve idrar yoluyla vücuttan atılır. Ancak idrarla atılana kadar tüm böbrek sisteminden geçerken böbreklere ve diÄŸer organlara ciddi zararlar verir.
- DEPRESYON: Sigara kullanımı vücudun tüm sistemlerini olumsuz etkilediÄŸi gibi ruh saÄŸlığını da büyük ölçüde bozar. Sigara içen ya da pasif içici olarak sigara dumanına maruz kalan kiÅŸilerde depresyon belirtileri daha sık görülür. Özellikle nikotin seviyesinin hızla yükselip düÅŸmesi bir kiÅŸinin depresyona karşı hassasiyetini önemli ölçüde artırır.
- TÄ°P 2 DÄ°YABET: Sigara kullanımı tip 2 diyabet hastalığının ortaya çıkmasında ciddi bir risk faktörüdür. GeçmiÅŸte sigara içmiÅŸ olanların tip 2 diyabet olma riski %28 oranında artarken bu oran aktif olarak sigara içmeye devam edenler için çok daha fazladır.
Sigaranın Cilde Zararları Nelerdir?
Sigara içmek cilde birçok zararlı etki yaratır. Sigaranın cilde zararları aÅŸağıdaki gibidir:
- Sigara içmek ciltte erken yaÅŸlanma belirtilerine yol açabilir. Sigara dumanında bulunan serbest radikaller cildin elastikiyetini azaltarak kırışıklık oluÅŸumunu hızlandırır.
- Sigaranın neden olduÄŸu toksinler ciltte leke oluÅŸumuna neden olabilir. Bu lekeler genellikle ellerde ve yüzde görülür.
- Sigara içmek cilt renginde deÄŸiÅŸime yol açabilir. Solgun bir ten, mat bir görünüm ve donuk bir renk sigara içen kiÅŸilerde sıkça karşılaşılan sorunlardır.
- Sigaranın tütün içeriÄŸi ve toksinleri cildin yaÄŸ üretimini artırabilir ve gözeneklerin tıkanmasına yol açabilir. Sonuç olarak sivilce ve akne gibi cilt problemleri ortaya çıkabilir.
- Sigara içmek cildin nem seviyesinin düÅŸmesine neden olur. Kuruyan cilt daha hassas hale gelir ve çatlaklar oluÅŸabilir.
- Sigara içmek selülit oluÅŸumunu artırabilir. Toksinlerin vücutta birikmesi cilt altındaki yaÄŸ dokusunun düzensizleÅŸmesine ve portakal kabuÄŸu görünümünün ortaya çıkmasına neden olabilir.
- Sigara içmek cilt kanseri riskini artırır. Özellikle dudaklarda, ağız çevresinde ve yüzde cilt kanseri geliÅŸme olasılığı yüksektir.
Sigarayı Bırakmanın Faydaları Nelerdir?
Sigara kullanımı vücuttaki tüm sistemleri doÄŸrudan etkileyerek çeÅŸitli hastalıkların oluÅŸumuna zemin hazırlar. Yani sigaranın insan saÄŸlığına zararları büyüktür. Kanın oksijen taşıma kapasitesinin azalması hücrelerin oksijensiz kalmasına ve kalp krizi ile depresyon dahil pek çok saÄŸlık sorununun ortaya çıkmasına neden olur. Ancak sigaranın bırakılmasından sonra kanın oksijen taşıma yeteneÄŸi artar ve hücreler yeterli oksijen seviyesine kavuÅŸur. Sigaranın bırakılmasının ardından geçen süre içerisinde yaÅŸanan saÄŸlık kazanımları aÅŸağıdaki gibidir:
- 20 dakika sonra kan basıncı normalleÅŸir, kan dolaşımında iyileÅŸme görülür.
- 8 saat sonra kanın karbonmonoksit düzeyi düÅŸer ve oksijen yoÄŸunluÄŸu artar.
- 24 saat sonunda sigara kullanımına bağlı olarak 4 kat artan kalp krizi riski azalmaya başlar.
- 48 saatlik periyodun sonunda sinir uçlarındaki tahribat azalır ve tat-koku duyuları iyileÅŸmeye baÅŸlar.
- 2 hafta ile 3 ay arasında kan dolaşımı düzelir, akciÄŸer kapasitesi %30 oranında artar. Yürüme, egzersiz yapma ve merdiven çıkma daha kolay hale gelir.
- 1 ay ile 9 ay arasında sinüslerde ve akciÄŸerlerde bulunan sekresyon miktarı azalır, solunum daha saÄŸlıklı hale gelir ve kiÅŸi kendini daha enerjik ve dinç hissetmeye baÅŸlar.
- 1 yıl boyunca sigara kullanılmadığında, kalp ve damar yapılarında önemli bir iyileÅŸme görülür ve koroner arter hastalığına yakalanma riski neredeyse yarıya düÅŸer.
- 5 yıl sonunda akciÄŸer kanseri evreleri sebebiyle yaÅŸanan ölüm riski yarıya iner. Ä°nme riski ise sigara içmeyen bireylerle aynı düzeye gelir. Ağız, boÄŸaz, yemek borusu, pankreas, mesane ve böbrek ile ilgili kanser riskleri de azalmaktadır.
Sigara bağımlılığıyla mücadelede deneyimli merkezlerin ve profesyonel yöntemlerin yardımı sigarayı bırakma sürecinde önemlidir. Siz de profesyonel yardım alabilirsiniz. SaÄŸlıklı günler dileriz.
KAYNAK: https://www.yesilay.org.tr/tr/bagimlilik/tutun-bagimliligi