Alerjik Astım Nedir? Alerjik Astım Belirtileri ve Tedavisi

 

Dünya genelinde ve ülkemizde yaygın bir hastalık olan alerjik astım bireylerin yaşam kalitesini olumsuz yönde etkileyerek günlük hayatlarına zarar verir. Bahar mevsiminde polen sayısının artmasıyla alerjik astıma sahip olanların karşılaştığı zorluklar da artar. Alerjik astım belirtileri nefes darlığı, kuru öksürük ve hırıltılı solunum şeklinde kendini gösterir. Bu dönemde alerjenlere karşı korunmayı sağlamak ve tedaviyi aksamadan sürdürmek büyük öneme sahiptir. Bu blog yazısında alerjik astımın ne olduğunu, belirtilerini ve tedavi yöntemlerini sizler için derledik:

Alerjik Astım Nedir?

Birçok faktörden kaynaklanabilen ve solunum yollarını kaplayan dokularda aşırı bir reaksiyon oluşturan alerjik astım çeşitli bitkilerin polenleri, akarlar, toz ve mikroorganizmalar gibi unsurlardan tetiklenir. Bu reaksiyon sonucunda hava yolunda yerel şişlikler meydana gelir ve bu durum hava yolunun daralmasına yol açar. Bunun neticesinde ise öksürük, nefes darlığı ve hırıltılı solunum gibi alerjik astım semptomlarına sebep olur.

Alerjik Astım Belirtileri Nelerdir?

Alerjik astımın en belirgin göstergesi hava yolunun daralması veya tıkanması nedeniyle meydana gelen ataklardır. Bu ataklar sırasında kişilerde nefes darlığı, göğüs sıkışması, hırıltılı solunum ve öksürük görülür. Atakların dışında bireylerin günlük yaşamlarında karşılaştıkları bazı belirtiler ve yetişkinlerde alerjik astım belirtileri aşağıdaki gibidir:

• Göğüste sıkışma ve basınç hissi
• Nefes alırken ve verirken hırıltı veya ıslık benzeri sesler
• Sürekli kuru öksürük krizleri
• Uyku düzensizlikleri

Çocuklarda Alerjik Astım Belirtileri Nelerdir?

Astımlı çocukların bronşları oldukça hassastır ve hatta hasta belirti göstermese bile bronşlarında sürekli bir inflamasyon (kızarıklık, şişlik) mevcuttur. Alerjik astım belirtileri genellikle çocukların okul öncesi dönemlerinde başlar. Öksürük, hışıltılı solunum, göğüs sıkışması ve nefes darlığı gibi belirtiler görülebilir. Bu belirtiler genellikle gece veya sabahın erken saatlerinde daha yoğun olabilir. Semptomların sıklığı ve şiddeti değişebilir. Ev tozu, polenler, hayvan tüyleri, rutubet gibi alerjenler, soğuk algınlığı ve diğer üst solunum yolu enfeksiyonları, hava koşullarındaki değişimler, gülme veya ağlama durumları, sigara dumanı ve keskin kokular astım belirtilerini arttırabilir. Çocukluk dönemi alerjik astımına eşlik eden burun akıntısı, kaşıntı, gözde kaşıntı ve sulanma, hapşırmalar gibi alerjik rinit belirtileri görülebilir. Besin alerjisi ve egzama durumunda da astım semptomları daha şiddetli olabilir ve bu nedenle hastaların bu yönden değerlendirilmesi gerekebilir.

Peki öksüren her çocuk astım mıdır? Çocuklar arasında öksürme sık rastlanan bir durumdur fakat her öksüren çocuğun astım olduğunu söylemek hatalı olur. Doktorunuz belirtileri değerlendirerek, gerekli tetkikleri astım teşhisini koyabilir. Ailede alerjik hastalıkların bulunması, çocuğun alerjik nezle, besin alerjisi ya da egzama gibi durumları yaşaması, belirli tetikleyicilerin öksürmeyi artırması ve astım ilaçları kullanımı ile semptomların azalması astım tanısına işaret eder. Öksürmenin gece veya erken sabah saatlerinde, fiziksel aktivite sonrasında, gülerken veya ağlarken artması da astım belirtisidir. Ancak öksürükle birlikte şu durumlar mevcutsa farklı sebepler de düşünülmelidir:

• Burun ve sinüslerde artan akıntının sebep olduğu burun akıntısı, geniz akıntısı ve boğaz temizleme ihtiyacını,
• Büyüme ve gelişme geriliği, sürekli devam eden balgamlı öksürük, kötü kokulu dışkılama durumu kistik fibrozu,
• Geçmeyen hışıltı veya hırıltılı solunum, doğuştan kıkırdak yapısının yumuşak olmasına bağlı laringomalaziyi,
• Kusma, kilo alamama, ağız kokusu gibi belirtiler reflüyü,
• Sürekli ve balgamlı öksürük uzun süreli bakteriyel bronşit, bronşektazi (bronşların anormal genişlemesi), bağışıklık yetersizliğini,
• Yemek yerken veya oyun oynarken boğulma hissi veren ani öksürük, akciğere yiyecek veya oyuncak kaçmasından kaynaklanan yabancı cisim durumunu gösterir.

Alerjik Astım Neden Olur?

Alerjik astımın oluşumunda hem genetik hem de çevresel faktörler etkilidir. Bu faktörler içinde en belirgin risk unsurları ise aşağıdaki gibidir:

• Aile geçmişinde astım veya alerjik astım vakalarının bulunması
• Alerjik astımı tetikleyen alerjenlerle sıkça temas edilmesini gerektiren işlerde çalışmak
• Bebeklik ve çocukluk dönemlerinde solunum yolu hastalıkları geçirmiş olmak ya da alerjen maddelere yoğun maruz kalma durumu
• Düşük doğum ağırlığına sahip olmak veya prematüre doğmuş olmak
• Sigara içilen ortamlarda pasif sigara dumanına maruz kalmak

Alerjik Astım Tanı Yöntemleri Nelerdir?

Alerjik astımın teşhisi için hasta hakkında ayrıntılı bir bilgi toplandıktan ve fiziksel muayene yapıldıktan sonra solunum işlevi testleri, bronkoprovokasyon testleri ve alerji belirlemek amacıyla deri testleri (prick test) uygulanır. Prick testi hızla gerçekleştirilen, en çok başvurulan bir yöntemdir. Bunun yanında kan örneğinde spesifik IgE ölçümleri de diğer tanısal testler arasındadır. Alerjik astım genellikle alerjik rinit, rinosinüzit, ilaç alerjisi ve gastroözofageal reflü gibi komorbid hastalıklarla birlikte görülür. Bu hastalıkların da alerjik astım ile birlikte tespit edilmesi ve tedavi edilmesi önemlidir.

Alerjik Astım Nasıl Tedavi Edilir?

Peki alerjik astıma ne iyi gelir? Doğru bir astım tedavisi için hasta detaylıca değerlendirilmeli, hastalığının ciddiyeti belirlenmeli, varsa alerjileri saptanmalı ve diğer alerjik hastalıkları da tedavi planına dahil edilmelidir. Uygun çocuk alerji uzmanı tarafından yapılacak bu değerlendirme hastanın astım tedavisinin başarısında önemli bir rol oynar. Astım tedavisinin basamakları genellikle eğitim, korunma, ilaç tedavisi ve gerekli durumlarda immünoterapi (alerji aşısı) uygulanmasını içerir. Eğitim sürecinde hastaya astımın ne olduğu, hangi faktörlerden kaçınılması gerektiği ve alerjen duyarlılıkları varsa bunları nasıl yöneteceği konusunda bilgi verilir. Astım ilaçlarının yanlış kullanımı sıkça görülür ve tedavinin başarısız olmasının en önemli sebeplerinden biridir. Astımda kontrol stratejileri hayati öneme sahiptir. Hastanın alerjenlere ve tetikleyicilere karşı duyarlılığına bağlı olarak belirlenen kontrol önlemleri hastalığın yönetilmesinde büyük bir rol oynar. Hangi önlemlerin alınacağına dair bilgi edinmek için çocuk alerji uzmanlarından yardım almak en iyisidir. Çocuk alerji uzmanlarından gerekli önlemleri öğrenmek faydalı olacaktır.

Astıma sebep olan en büyük etkenlerden biri viral solunum yolu enfeksiyonlarıdır. Bu nedenle grip aşısının yapılması, el temizliği ve salgın zamanlarında kalabalık yerlerden uzak durulması korunma açısından kritiktir. Enfeksiyonların viral doğası gereği antibiyotik kullanımının gereksiz olduğu unutulmamalıdır. Sigara dumanına maruz kalmaktan sakınılmalı ve ev içerisinde sigara içilmemelidir. Astım hastası çocuklar genellikle kokulara duyarlıdır bu sebeple parfüm ve kolonyadan kaçınılmalı, parfümsüz deterjanlarla temizlik yapılmalı ve kokusuz temizlik malzemeleri tercih edilmelidir. Hava kirliliğinin yoğun olduğu dönemlerde dışarıda çok zaman geçirmemeye özen gösterilmeli ve pencereler kapalı tutulmalıdır. Ev içinde kirli gaz yayabilen ısıtıcıların kullanımından da kaçınılmalıdır. Obezite hem hormonal hem de mekanik olarak astım belirtilerini tetikleyebilir bu yüzden çocuğun kilo alımına dikkat etmek gereklidir. Uygun spor aktivitelerine teşvik edilmeli, kilo arttırıcı yiyeceklerden uzak durulmalı ve sağlıklı beslenme alışkanlıkları geliştirilmelidir.

Astımda İlaç Tedavisi

Bu durum alerjik astım ilacı ile tamamen yok edilemez. Ancak ilaçlar hastalığın belirtilerini kontrol altına almaya yardımcı olur. Alerjik astım tedavisinde atak tedavisi ve koruyucu tedavi olmak üzere iki farklı ilaç kullanılır.

Astımda Atak Tedavisi

Alerjik astım tedavisi sürecinde atak esnasında bronşları daralan çocuklarda rahatlatıcı ilaçlar öksürük ve nefes sıkışmasını hafifletir. Bu ilaçlar yalnızca öksürük, akciğerde hırıltı ve nefes darlığı olduğu dönemlerde 1-2 hafta süreyle kullanılmalıdır.

Astımda Koruyucu Tedavi

Astımın koruyucu tedavisinde çeşitli ilaçlar kullanılır. Bu tedavi yöntemleri astım sebebiyle akciğerlerde meydana gelen belirtileri kontrol etmek ve solunum yollarının zarar görmemesi için uygulanır. Uzun süreli kullanılmalıdır. Bu nedenle ilaçların doz ve süresinin çocuk alerji uzmanları tarafından düzenli olarak ayarlanması büyük önem taşır. Kortizon içeren ilaçlar alerjik astımın tedavisinde kilit rol oynar. İlgili ilaçlar doğru dozda ve sürede kullanıldığında herhangi bir zararı olmaz.

Alerjik Astım Tedavisinde İmmünoterapi (Alerji Aşısı) Tedavisi

Eğer hasta hâlâ korunma ve ilaç tedavisine rağmen belirtilerini kontrol altına alamazsa çocuk alerji uzmanının uygun bir şekilde uyguladığı alerji aşısı etkili bir çözüm olabilir. Alerji aşıları iki çeşittir: dilaltı ve deri altı enjeksiyonu. Dilaltı aşıları 3 yaşından sonra, deri altı enjeksiyon aşıları ise 5 yaşından sonra uygulanabilir. Dilaltı aşılarının yan etkileri daha hafifken deri altı enjeksiyon aşıları genellikle daha etkilidir. Alerji aşı tedavisi astım belirtilerini azaltabilir veya tamamen yok edebilir. Bu durum ilaç ihtiyacını da azaltır, bazı hastalarda ise tamamen ortadan kaldırır. Alerji aşıları sadece uygun konsantrasyonlarda hastanın hassas olduğu alerjeni içerir. Aşının süresi genellikle 4 yıldır (3-5 yıl arasında). Ancak uygulama sırasında bazı hastalarda alerjik reaksiyonlar meydana gelebilir. Anafilaksi gibi sistemik bir reaksiyon çok nadiren görülür ve eğer böyle bir durum oluşursa aşı tedavisi hemen sonlandırılır.

Alerjik Astım Nasıl Geçer?

“Alerjik astım nedir?” sorusu kadar nasıl geçtiği de merak edilir. İşte “Alerjik astıma ne iyi gelir?” sorusunun yanıtı:

• Alerji testleri kişinin hangi maddelere alerjik olduğunu belirlemeye yardımcı olabilir. Bu maddelerden mümkün olduğunca kaçınılmalıdır.
• İnsanların yaşadıkları alanları sürekli olarak havalandırmaları ve ev içinde sigara içmemeleri gerekmektedir.
• Oda spreyleri, parfümler ve deodorantlar kullanmaktan kaçınılmalıdır.
• Eğer bireyin evcil hayvanlara karşı alerjisi varsa evde hayvan beslememelidir.
• Polen miktarının arttığı bahar aylarında pencereler ve kapılar kapatılmalı ve gereksiz yere dışarı çıkılmamalıdır.
• Yeme içme alerjilerine özen gösterilmeli ve alerjilere sebep olan yiyecekler diyetten çıkarılmalıdır.

 

Yukarıda sıralanan önlemler alındığında ve sağlık kontrolleri düzenli yapıldığında alerjik astım semptomları azaltılabilir ve yaşam kalitesi büyük ölçüde artırılabilir. Eğer alerjik astım hastası olduğunuzu düşünüyorsanız hemen bir doktora başvurup tedaviye başlamalısınız. Sağlıklı günler dileriz.

 

KAYNAK: https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/21461-allergic-asthma