HDL Kolesterol Nedir?

09 / KAS
2023

HDL kolesterol saÄŸlığımız için son derece önemli bir bileÅŸendir. Birçok insan kolesterolün sadece kötü olduÄŸunu düÅŸünse de HDL kolesterolün vücudumuzdaki rolü oldukça farklıdır. Yüksek yoÄŸunluklu lipoprotein olarak da adlandırılan HDL aslında arterlerimizi temizlemek ve kalp hastalıklarını önlemek için hayati bir görev üstlenir. HDL kolesterol hakkında bilinmesi gerekenleri sizler için derledik.

HDL Kolesterol Nedir?

“HDL kolesterol nedir?” sorusu merak edenler için ÅŸu ÅŸekilde yanıtlanabilir: HDL bir kolesterol türü olan ve iyi kolesterol olarak adlandırılan yağın kan dolaşımına taşınmasını saÄŸlar. Bu yapı hem yaÄŸ hem de proteinlerden meydana gelir. HDL kolesterol vücudun fazla kolesterolden arındırılmasına yardımcı olur ve kalp hastalıkları riskini azaltır. Dokularda serbest dolaÅŸan kolesterolü alarak karaciÄŸere götürür, burada kullanılır ya da atılır. Bu iÅŸlem sayesinde karaciÄŸer aşırı kolesterolden kurtulur. HDL'nin bu özelliÄŸi arter duvarında plak birikintisi veya ateroskleroz riskini engeller. Dolayısıyla HDL'ye yararlı kolesterol denir. Yüksek yoÄŸunluklu lipoprotein (LDL) ise kötü kolesterol olarak bilinir ve kan damarı duvarlarına yapışarak daralmaya yol açabilir.

HDL Kolesterol Kaç Olmalı?

Peki HDL kolesterol kaç olmalı? Doktorunuz durumunuzu deÄŸerlendirirken sadece HDL kolesterol seviyenize deÄŸil tüm kan lipidlerinize ve diÄŸer kan parametrelerinize bakar. Kalp ve damar hastalıkları riskini azaltmak için yetiÅŸkinlerdeki HDL düzeyinin kadınlarda 40 mg/dL, erkeklerdeyse 50 mg/dL'nin üzerinde olması gerekir. Ancak yüksek HDL-K seviyesi tek başına yeterli deÄŸildir. LDL seviyesinin 130 mg/dL'nin, toplam kolesterolün ise 200 mg/dL'nin altında olması beklenir. Kalp damar hastalığı geçiren kiÅŸilerde LDL-K düzeyinin 100 mg/dL'nin altında, HDL-K seviyesinin ise daha yüksek olması önerilir.

HDL Kolesterol DüÅŸüklüÄŸü Nedir?

“HDL kolesterol düÅŸüklüÄŸü nedir?” sorusu da sıklıkla merak edilir. HDL seviyelerinin düÅŸük olması kalp ve damar hastalıkları riskini artırır. EÄŸer vücutta yeterli HDL bulunmazsa kolesterol kan dolaşımından temizlenemez ve bu durum damarlarda plak oluÅŸumuna dolayısıyla damar sertliÄŸi ve daralmasına neden olur. Her ne kadar dışarıdan kolesterol içeren gıdalar alınmasa da vücudun her gün 5.5 gr kolesterol ürettiÄŸini unutmamak önemlidir. Ä°yi kolesterolün düÅŸüklüÄŸü de saÄŸlık bakımından göz önünde bulundurulmalıdır. EÄŸer damarlarınızla ilgili bir risk olup olmadığını belirlemek istiyorsanız sadece kötü kolesterol seviyenizi deÄŸil, aynı zamanda iyi kolesterol seviyenizi de bilmelisiniz. HDL seviyesi düÅŸük olan kiÅŸiler damar saÄŸlığı açısından en tehlikeli grubu oluÅŸturur.

HDL DüÅŸüklüÄŸü Neden Olur?

HDL'nin azalmasına neden olan faktörler arasında sigara kullanımı, yüksek tansiyon, kalp hastalığı geçmiÅŸi veya riski, önceki kalp krizi ve diyabet sayılabilir. YaÅŸ da HDL için bir risk faktörü olabilir. Erkeklerde 45 yaÅŸ üzeri ve kadınlarda 55 yaÅŸ üzeri olmak HDL'nin azalmasında risk unsurlarındandır. SaÄŸlıksız diyet, hareketsiz yaÅŸam tarzı ve fazla kilo da HDL'nin düÅŸmesine yol açabilir. HDL azalışının pek çok farklı nedeni olabilir:

• Tangier hastalığı gibi genetik durumlar HDL kolesterolün çok düÅŸmesine yol açabilir.
• Hiperlipidemi adı verilen, kan yaÄŸlarının normalden yüksek olduÄŸu durum, HDL kolesterol düzeyini düÅŸürebilir.
• Metabolik sendrom, düÅŸük HDL seviyeleri dahil olmak üzere kardiyovasküler hastalık risk unsurlarının bir kombinasyonu olarak tanımlanır.
• Aşırı kilolu veya obez olmak HDL seviyesini azaltabilir.
• Sigara veya tütün kullanımı, nikotin içerdiÄŸi için HDL seviyesini düÅŸürür.

HDL Kolesterol DüÅŸüklüÄŸü Belirtileri Nelerdir?

HDL kolesterol düÅŸüklüÄŸü herhangi bir belirti yaratmaz ancak kan testleri ile saptanabilir. Kardiyovasküler hastalık riskinizi artıran HDL kolesterol düÅŸüklüÄŸüne baÄŸlı belirtiler arasında inme, kalp krizi, erken koroner arter hastalığı ve periferik polinöropati bulunur.

HDL Kolesterol Nasıl Yükseltilir?

Zeytinyağı, hindistancevizi yağı ve yaÄŸlı balıklar gibi saÄŸlıklı yaÄŸları tüketmek ve zararlı trans yaÄŸlardan uzak durmak HDL kolesterol seviyelerini artırmanın bir yoludur. Düzenli egzersiz yapmak, sigara kullanmayı bırakmak ve antioksidanlar açısından zengin gıdalar yemek de HDL kolesterol seviyelerinin yükselmesine yardımcı olabilir. HDL kolesterol düÅŸüklüÄŸü belirtileri yaÅŸamamak ve HDL kolesterolünüzü artırmak için ÅŸeker tüketimini azaltın. Ä°deal kilonuzu koruyun. Düzenli olarak egzersiz yapın. Alkol ve sigara kullanımını sınırlayın. Aşırı yaÄŸlı gıdalardan kaçının. Bol miktarda sebze ve meyve tüketin.

HDL Kolesterol YüksekliÄŸi Nedir?

Peki HDL kolesterol yüksekliÄŸi nedir? HDL aynı zamanda yüksek yoÄŸunluklu lipoprotein olarak da adlandırılır. Bu kolesterollerin dokulardan ve damarlardan karaciÄŸere taşınmasına yardımcı olur. Kandaki yüksek kolesterol seviyeleri kan damarlarına zarar verirken HDL ise fazla kolesterolü kan dolaşımından uzaklaÅŸtırarak damar saÄŸlığını korur. HDL yüksekliÄŸi genellikle endiÅŸe sebebi deÄŸildir ve kalp saÄŸlığının iyi korunduÄŸunu gösterir.

HDL YüksekliÄŸi Neden Olur?

HDL seviyesinin 80 mg/dL'den fazla olması durumu HDL kolesterol yüksekliÄŸi olarak kabul edilir. Yüksek HDL'nin bir nedeni genetik mutasyonlar olabilir. Genlerde meydana gelen bazı mutasyonlar, vücudun aşırı miktarda HDL kolesterol üretmesine veya ondan zorlukla kurtulmasına yol açabilir. Anormal derecede yüksek HDL'nin diÄŸer nedenleri arasında ÅŸunlar bulunur:

• Hipertiroidizm (Zehirli Guatr)
• Primer biliyer siroz
• Alkol bağımlılığı
• Bazı ilaçların kullanımı

HDL Kolesterolü Yükselten Yiyecekler Nelerdir?

Günlük enerji alımının %30'unu yaÄŸlardan karşılamak gerekir. Bu erkekler için günde ortalama 55-70 gram, kadınlar içinse 50-60 gram yaÄŸ alımını ifade eder. Genel bir kural olarak hayvansal ürünler yerine sebze, tahıl ve bakliyat ağırlıklı bir diyet uygulanmalıdır. Yarı yaÄŸlı veya yaÄŸsız süt ve süt ürünleri, doymuÅŸ yaÄŸlar bakımından zengin olan salam, sucuk, sosis gibi yiyeceklerin tüketiminin azaltılması, katı yaÄŸlar (tereyağı, iç yağı veya margarin) yerine bitkisel sıvı yaÄŸlara (zeytinyağı gibi) yönelik beslenme tercih edilmelidir. Haftada 1-2 porsiyonla kısıtlı kırmızı et tüketimi, düÅŸük yaÄŸ içeren kısımlarının seçilmesi, yüksek kolesterol içeren organ etleri (karaciÄŸer, böbrek, beyin vb.) tüketiminden kaçınılması önerilir. Kırmızı et yerine tavuk, hindi veya balık tercih edilirse daha saÄŸlıklı olacaktır. Unlu mamuller yerine kepek, çavdar ve yulaf gibi saÄŸlıklı alternatifler seçilmelidir. Yiyeceklerin hazırlanış ÅŸekli de önemlidir. Bu nedenle kızartma yerine ızgara, haÅŸlama veya kendi yağında piÅŸirme yöntemleri kullanılabilir. Fast food ürünleri doymuÅŸ ve trans yaÄŸlar içerdiÄŸi için tüketimden kaçınılmalıdır. Kızarmış patates, cips, çikolata, gofret, kurabiye, bisküvi ve kek gibi gıdaların trans yaÄŸ miktarı oldukça fazladır.

HDL Kolesterol Niçin DüÅŸer ve Nasıl Yükseltilir?

Peki HDL kolesterol düÅŸüklüÄŸü neden olur? Genellikle düÅŸük HDL kolesterol seviyeleri yüksek LDL kolesterol seviyeleri ile birlikte görülür. Ailesel hiperlipidemi (kan yaÄŸlarının yüksek olması), diyabet, hipertansiyon (yüksek tansiyon), çeÅŸitli böbrek ve karaciÄŸer hastalıkları, pankreas iltihabı (pankreatit), tiroid bezinin iÅŸlevsizliÄŸi gibi bir dizi hastalık LDL-K yüksekliÄŸine yol açabilir. Ek olarak toplumumuzda genelde düÅŸük HDL kolesterol seviyeleri olduÄŸu bilinir. Toplumumuzda genellikle düÅŸük HDL kolesterol seviyelerine rastlanır. Bahsedilen hastalıklar dışında yaÅŸlanma, sigara içme, yanlış beslenme ve aşırı kilo HDL kolesterol seviyesinin azalmasına yol açar. Ancak bazı yaÅŸam tarzı deÄŸiÅŸiklikleri ile bu durumu tersine çevirmek ve HDL kolesterol seviyesini yükseltmek mümkündür.

• Sigara: Sigaranın bırakılması, HDL-K deÄŸerlerinde %15-20'lik bir artış saÄŸlar.
• Obezite: Yüksek vücut yaÄŸ oranı, HDL kolesterol düzeyinin düÅŸmesine ve LDL kolesterolün artmasına neden olur. Daha saÄŸlıklı bir diyet uygulanarak kilo kaybedilmesi, HDL kolesterol seviyesinin yükselmesine yardımcı olur.
• Hareketsiz yaÅŸam: SaÄŸlıklı yetiÅŸkinler için günde yaklaşık 30-40 dakika orta yoÄŸunlukta egzersiz yapmak, HDL kolesterol seviyelerini yükseltir.
• Omega-3: Bunlar vücut fonksiyonları için önemli olan bir tür yaÄŸ asididir. Vücudumuz tarafından üretilemezler ve dışarıdan alınmalıdırlar. Balık yağı kullanımının, HDL kolesterol seviyelerini belirli ölçüde yükselttiÄŸi bilinmektedir.

KAYNAK: https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/high-blood-cholesterol/in-depth/hdl-cholesterol/art-20046388

SIK SORULAN SORULAR