HDL Kolesterol Nedir?

09 / KAS
2023

HDL kolesterol sağlığımız için son derece önemli bir bileşendir. Birçok insan kolesterolün sadece kötü olduğunu düşünse de HDL kolesterolün vücudumuzdaki rolü oldukça farklıdır. Yüksek yoğunluklu lipoprotein olarak da adlandırılan HDL aslında arterlerimizi temizlemek ve kalp hastalıklarını önlemek için hayati bir görev üstlenir. HDL kolesterol hakkında bilinmesi gerekenleri sizler için derledik.

HDL Kolesterol Nedir?

“HDL kolesterol nedir?” sorusu merak edenler için şu şekilde yanıtlanabilir: HDL bir kolesterol türü olan ve iyi kolesterol olarak adlandırılan yağın kan dolaşımına taşınmasını sağlar. Bu yapı hem yağ hem de proteinlerden meydana gelir. HDL kolesterol vücudun fazla kolesterolden arındırılmasına yardımcı olur ve kalp hastalıkları riskini azaltır. Dokularda serbest dolaşan kolesterolü alarak karaciğere götürür, burada kullanılır ya da atılır. Bu işlem sayesinde karaciğer aşırı kolesterolden kurtulur. HDL'nin bu özelliği arter duvarında plak birikintisi veya ateroskleroz riskini engeller. Dolayısıyla HDL'ye yararlı kolesterol denir. Yüksek yoğunluklu lipoprotein (LDL) ise kötü kolesterol olarak bilinir ve kan damarı duvarlarına yapışarak daralmaya yol açabilir.

HDL Kolesterol Kaç Olmalı?

Peki HDL kolesterol kaç olmalı? Doktorunuz durumunuzu değerlendirirken sadece HDL kolesterol seviyenize değil tüm kan lipidlerinize ve diğer kan parametrelerinize bakar. Kalp ve damar hastalıkları riskini azaltmak için yetişkinlerdeki HDL düzeyinin kadınlarda 40 mg/dL, erkeklerdeyse 50 mg/dL'nin üzerinde olması gerekir. Ancak yüksek HDL-K seviyesi tek başına yeterli değildir. LDL seviyesinin 130 mg/dL'nin, toplam kolesterolün ise 200 mg/dL'nin altında olması beklenir. Kalp damar hastalığı geçiren kişilerde LDL-K düzeyinin 100 mg/dL'nin altında, HDL-K seviyesinin ise daha yüksek olması önerilir.

HDL Kolesterol Düşüklüğü Nedir?

“HDL kolesterol düşüklüğü nedir?” sorusu da sıklıkla merak edilir. HDL seviyelerinin düşük olması kalp ve damar hastalıkları riskini artırır. Eğer vücutta yeterli HDL bulunmazsa kolesterol kan dolaşımından temizlenemez ve bu durum damarlarda plak oluşumuna dolayısıyla damar sertliği ve daralmasına neden olur. Her ne kadar dışarıdan kolesterol içeren gıdalar alınmasa da vücudun her gün 5.5 gr kolesterol ürettiğini unutmamak önemlidir. İyi kolesterolün düşüklüğü de sağlık bakımından göz önünde bulundurulmalıdır. Eğer damarlarınızla ilgili bir risk olup olmadığını belirlemek istiyorsanız sadece kötü kolesterol seviyenizi değil, aynı zamanda iyi kolesterol seviyenizi de bilmelisiniz. HDL seviyesi düşük olan kişiler damar sağlığı açısından en tehlikeli grubu oluşturur.

HDL Düşüklüğü Neden Olur?

HDL'nin azalmasına neden olan faktörler arasında sigara kullanımı, yüksek tansiyon, kalp hastalığı geçmişi veya riski, önceki kalp krizi ve diyabet sayılabilir. Yaş da HDL için bir risk faktörü olabilir. Erkeklerde 45 yaş üzeri ve kadınlarda 55 yaş üzeri olmak HDL'nin azalmasında risk unsurlarındandır. Sağlıksız diyet, hareketsiz yaşam tarzı ve fazla kilo da HDL'nin düşmesine yol açabilir. HDL azalışının pek çok farklı nedeni olabilir:

• Tangier hastalığı gibi genetik durumlar HDL kolesterolün çok düşmesine yol açabilir.
• Hiperlipidemi adı verilen, kan yağlarının normalden yüksek olduğu durum, HDL kolesterol düzeyini düşürebilir.
• Metabolik sendrom, düşük HDL seviyeleri dahil olmak üzere kardiyovasküler hastalık risk unsurlarının bir kombinasyonu olarak tanımlanır.
• Aşırı kilolu veya obez olmak HDL seviyesini azaltabilir.
• Sigara veya tütün kullanımı, nikotin içerdiği için HDL seviyesini düşürür.

HDL Kolesterol Düşüklüğü Belirtileri Nelerdir?

HDL kolesterol düşüklüğü herhangi bir belirti yaratmaz ancak kan testleri ile saptanabilir. Kardiyovasküler hastalık riskinizi artıran HDL kolesterol düşüklüğüne bağlı belirtiler arasında inme, kalp krizi, erken koroner arter hastalığı ve periferik polinöropati bulunur.

HDL Kolesterol Nasıl Yükseltilir?

Zeytinyağı, hindistancevizi yağı ve yağlı balıklar gibi sağlıklı yağları tüketmek ve zararlı trans yağlardan uzak durmak HDL kolesterol seviyelerini artırmanın bir yoludur. Düzenli egzersiz yapmak, sigara kullanmayı bırakmak ve antioksidanlar açısından zengin gıdalar yemek de HDL kolesterol seviyelerinin yükselmesine yardımcı olabilir. HDL kolesterol düşüklüğü belirtileri yaşamamak ve HDL kolesterolünüzü artırmak için şeker tüketimini azaltın. İdeal kilonuzu koruyun. Düzenli olarak egzersiz yapın. Alkol ve sigara kullanımını sınırlayın. Aşırı yağlı gıdalardan kaçının. Bol miktarda sebze ve meyve tüketin.

HDL Kolesterol Yüksekliği Nedir?

Peki HDL kolesterol yüksekliği nedir? HDL aynı zamanda yüksek yoğunluklu lipoprotein olarak da adlandırılır. Bu kolesterollerin dokulardan ve damarlardan karaciğere taşınmasına yardımcı olur. Kandaki yüksek kolesterol seviyeleri kan damarlarına zarar verirken HDL ise fazla kolesterolü kan dolaşımından uzaklaştırarak damar sağlığını korur. HDL yüksekliği genellikle endişe sebebi değildir ve kalp sağlığının iyi korunduğunu gösterir.

HDL Yüksekliği Neden Olur?

HDL seviyesinin 80 mg/dL'den fazla olması durumu HDL kolesterol yüksekliği olarak kabul edilir. Yüksek HDL'nin bir nedeni genetik mutasyonlar olabilir. Genlerde meydana gelen bazı mutasyonlar, vücudun aşırı miktarda HDL kolesterol üretmesine veya ondan zorlukla kurtulmasına yol açabilir. Anormal derecede yüksek HDL'nin diğer nedenleri arasında şunlar bulunur:

• Hipertiroidizm (Zehirli Guatr)
• Primer biliyer siroz
• Alkol bağımlılığı
• Bazı ilaçların kullanımı

HDL Kolesterolü Yükselten Yiyecekler Nelerdir?

Günlük enerji alımının %30'unu yağlardan karşılamak gerekir. Bu erkekler için günde ortalama 55-70 gram, kadınlar içinse 50-60 gram yağ alımını ifade eder. Genel bir kural olarak hayvansal ürünler yerine sebze, tahıl ve bakliyat ağırlıklı bir diyet uygulanmalıdır. Yarı yağlı veya yağsız süt ve süt ürünleri, doymuş yağlar bakımından zengin olan salam, sucuk, sosis gibi yiyeceklerin tüketiminin azaltılması, katı yağlar (tereyağı, iç yağı veya margarin) yerine bitkisel sıvı yağlara (zeytinyağı gibi) yönelik beslenme tercih edilmelidir. Haftada 1-2 porsiyonla kısıtlı kırmızı et tüketimi, düşük yağ içeren kısımlarının seçilmesi, yüksek kolesterol içeren organ etleri (karaciğer, böbrek, beyin vb.) tüketiminden kaçınılması önerilir. Kırmızı et yerine tavuk, hindi veya balık tercih edilirse daha sağlıklı olacaktır. Unlu mamuller yerine kepek, çavdar ve yulaf gibi sağlıklı alternatifler seçilmelidir. Yiyeceklerin hazırlanış şekli de önemlidir. Bu nedenle kızartma yerine ızgara, haşlama veya kendi yağında pişirme yöntemleri kullanılabilir. Fast food ürünleri doymuş ve trans yağlar içerdiği için tüketimden kaçınılmalıdır. Kızarmış patates, cips, çikolata, gofret, kurabiye, bisküvi ve kek gibi gıdaların trans yağ miktarı oldukça fazladır.

HDL Kolesterol Niçin Düşer ve Nasıl Yükseltilir?

Peki HDL kolesterol düşüklüğü neden olur? Genellikle düşük HDL kolesterol seviyeleri yüksek LDL kolesterol seviyeleri ile birlikte görülür. Ailesel hiperlipidemi (kan yağlarının yüksek olması), diyabet, hipertansiyon (yüksek tansiyon), çeşitli böbrek ve karaciğer hastalıkları, pankreas iltihabı (pankreatit), tiroid bezinin işlevsizliği gibi bir dizi hastalık LDL-K yüksekliğine yol açabilir. Ek olarak toplumumuzda genelde düşük HDL kolesterol seviyeleri olduğu bilinir. Toplumumuzda genellikle düşük HDL kolesterol seviyelerine rastlanır. Bahsedilen hastalıklar dışında yaşlanma, sigara içme, yanlış beslenme ve aşırı kilo HDL kolesterol seviyesinin azalmasına yol açar. Ancak bazı yaşam tarzı değişiklikleri ile bu durumu tersine çevirmek ve HDL kolesterol seviyesini yükseltmek mümkündür.

• Sigara: Sigaranın bırakılması, HDL-K değerlerinde %15-20'lik bir artış sağlar.
• Obezite: Yüksek vücut yağ oranı, HDL kolesterol düzeyinin düşmesine ve LDL kolesterolün artmasına neden olur. Daha sağlıklı bir diyet uygulanarak kilo kaybedilmesi, HDL kolesterol seviyesinin yükselmesine yardımcı olur.
• Hareketsiz yaşam: Sağlıklı yetişkinler için günde yaklaşık 30-40 dakika orta yoğunlukta egzersiz yapmak, HDL kolesterol seviyelerini yükseltir.
• Omega-3: Bunlar vücut fonksiyonları için önemli olan bir tür yağ asididir. Vücudumuz tarafından üretilemezler ve dışarıdan alınmalıdırlar. Balık yağı kullanımının, HDL kolesterol seviyelerini belirli ölçüde yükselttiği bilinmektedir.

KAYNAK: https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/high-blood-cholesterol/in-depth/hdl-cholesterol/art-20046388

SIK SORULAN SORULAR