Glukoz Nedir? Kan Şekeri ile Glukoz Arasındaki İlişki
Bilimsel adıyla glukoz halk arasında ise kan ÅŸekeri olarak bilinen bu molekül hayati öneme sahip. Ä°lk bakışta sadece enerji verici bir madde gibi görünen glukozun aslında vücudumuzdaki pek çok süreçle derin baÄŸlantıları bulunur. Peki glukoz nedir? Kan ÅŸekeri ile glukoz arasındaki iliÅŸki nedir ve bu ikisi arasındaki denge saÄŸlığımız için neden bu kadar önemlidir? Bilinmesi gerekenleri sizler için derledik.
Glukoz Nedir?
Glukoz vücudun ana enerji kaynağıdır. Aşırı glukoz karaciÄŸerimizde ve kaslarımızda glikojen formunda saklanır. Glukoz düzeylerinin belirli bir aralıkta kalması ve insanların saÄŸlıklı olmasını insülin ve glukagon hormonları saÄŸlar. Kan glukoz düzeyinin normalde olmasına normoglisemi adı verilir. Açlık durumunda kan glukoz seviyesi 70-100 mg/dl arasında olmalıdır. Kan glukozunun normal aralığın dışında olması ve tedavi edilmemesi diyabet hastalarında daha ciddi sorunlara neden olabilir. Glukoz karbonhidrat içeren yiyeceklerden alınan karbonhidratın temel bileÅŸeni olarak kabul edilir ve günümüzde endüstriyel olarak da üretilir. NiÅŸastanın enzimatik hidrolizi ile glukoz üretilebilir. Mısır, pirinç, buÄŸday, patates, manyok, ararot ve sagu gibi besinler niÅŸasta kaynağı olarak kullanılabilir.
Açlık ve Tokluk Glukozu Nasıl Etkiler?
SaÄŸlıklı bir birey için açlık sırasında kabul edilen kan ÅŸekeri yoÄŸunluÄŸu 70-100 mg/dl'dir. Ancak ölçüm yöntemine baÄŸlı olarak normal kabul edilen yoÄŸunluÄŸun alt ve üst sınırları farklılık gösterebilir. Yemekten 1 saat sonra kan ÅŸekeri seviyesinin arttığı görülür. Tokluk durumunda kan ÅŸekeri seviyesindeki artış miktarı ve süresi beslenme modeline baÄŸlı olarak deÄŸiÅŸir. Yemekten sonraki bir saat içinde 120-140 mg/dl seviyede olması normal kabul edilir. Kan ÅŸekerinin normale dönmesi için yemeÄŸin ardından yaklaşık iki saat geçmesi gerekmektedir. Ancak karmaşık karbonhidratlar ile basit karbonhidratların kan ÅŸekeri üzerindeki etkisi aynı deÄŸildir karmaşık karbonhidratlar kan ÅŸekerini daha uzun süre yükseltir. KaraciÄŸer kan ÅŸekeri yoÄŸunluÄŸunu düzenlemede görevlidir. Kan ÅŸekeri yükseldiÄŸinde insülin salınımı artar ve glukoz çoÄŸunlukla glikojene dönüÅŸtürülerek karaciÄŸerde depolanır böylece kan ÅŸekeri azalır.
Ä°nsülin Hormonu Nedir? Nasıl Ä°ÅŸlev Görür?
Pankreas tarafından üretilen insülin hormonu protein yapısına sahiptir. Kan ÅŸekerinin dengelenmesi için pankreasın otomatik olarak uyarıldığı ve kan glukoz seviyesinin artışına cevaben hücrelere glukoz alımını saÄŸlar. Insülin hormonu vücutta denge saÄŸlama iÅŸlevini yerine getirir ve kan ÅŸekeri seviyesinin normal aralıklarda kalmasını destekler. Insülinin kan ÅŸekeri düzeyleri üzerindeki etkileri aÅŸağıda belirtilmiÅŸtir:
- Kan ÅŸekerinin yükselmesi durumunda insülin salgılanarak kan ÅŸekeri seviyesinin azaltılması saÄŸlanır. Pankreas tarafından salgılanan insülinin yardımıyla hücreler kan dolaşımından glikoz emer.
- Kan ÅŸekeri azaldığında ise karaciÄŸerde depolanan glikozun dolaşıma katılması gereklidir. Bu durumda pankreas glukagon salgılar ve böylece düÅŸen kan ÅŸekeri seviyesi yükseltilir.
Glukoz DeÄŸeri Nasıl Ölçülür?
Glukoz ölçümü genellikle hastane koÅŸullarında gerçekleÅŸtirilir. Bu iÅŸlem kanın plazma bölümünde bir test ile yapılır. Glukoz ölçümünün yapılabilmesi için kan alınır ve laboratuvara gönderilir. Sonrasında bu kanın plazmasından glukoz deÄŸeri belirlenir. Kan testi sonuçları doktorlar tarafından uluslararası kriterlere göre deÄŸerlendirilir. Ev ortamında da glukoz ölçümü yapılabilir. Glukoz seviyesini belirleyebilen cihazlar mevcuttur ve bu cihazlar evde kolaylıkla kullanılabilir. Cihazı kullanmak için parmağınızdan bir damla kan almanız ve bunu cihazın ilgili bölmesine yerleÅŸtirmeniz yeterlidir. Bu iÅŸlem sonucunda glukoz seviyesi cihazın ekranında görüntülenir.
Ortalama Glukoz Seviyesi Nasıl Değerlendirilir?
Glikolize hemoglobin olarak bilinen HbA1c parametresi de açlık ve tokluk glukoz seviyeleri kadar önem taşır. Son 2-3 aylık süredeki ortalama kan glukoz seviyesini ifade eder. HbA1c parametresini ölçen test belirli bir zaman dilimine baÄŸlı olmadan herhangi bir zamanda gerçekleÅŸtirilebilir. Ancak doktorun tavsiye ettiÄŸi dönemlerde testin yapılması daha uygun olacaktır. Test öncesi aç olmanız gerekmez. HbA1c ölçüm sonuçlarını Ulusal Diyabet Federasyonu'nun deÄŸerlendirmesi ÅŸöyledir:
- EÄŸer HbA1c deÄŸeri %5.7'nin altında ise kan glukoz düzeyinin normal olduÄŸunu gösterir.
- %5.7 ile %6.4 arasındaki bir HbA1c deÄŸeri prediyabet riskini iÅŸaret eder yani gizli ÅŸeker durumu söz konusu olabilir.
- %6.5 veya daha yüksek bir deÄŸer kiÅŸinin diyabet hastası olduÄŸuna iÅŸaret eder.
Kan Åžekerinin Normalden Yüksek Olması Nedir?
Hiperglisemi glukoz yüksekliÄŸi yani kan glukoz düzeyinin normale göre daha yüksek olması durumudur. Hiperglisemi teÅŸhisi için açlık kan ÅŸekeri 100 mg/dl'yi aÅŸmalı ve tokluk kan ÅŸekeri 140 mg/dl'yi geçmelidir. Åžeker hastası olan kiÅŸiler tedavi almadıklarında ya da yetersiz tedavi gördüklerinde hiperglisemi yaÅŸayabilir. EÄŸer tokluk kan ÅŸekeri 200 mg/dl'nin üzerinde ise diyabet riski vardır. Kan ÅŸekeri seviyesinin daha fazla artması ve bu konuda herhangi bir önlem alınmaması durumunda bilinç kaybı, koma ve ölüm gibi sonuçlar ortaya çıkabilir. Kan ÅŸekeri normalden daha yüksek olan kiÅŸilerin ciddi saÄŸlık sorunlarından kaçınmak için düzenli olarak kan glukoz deÄŸerlerini kontrol etmeleri gerekir. Normal koÅŸullarda idrarda glukoz bulunmaz. Ancak diyabet hastalarının kan glukoz seviyeleri aşırı derecede artarsa idrarda da tespit edilebilir. Glukoz seviyesi 180 mg/dl'yi geçtiÄŸinde idrarla atılır. Bu duruma glikozüri denir ve genellikle kan glukoz seviyesinin yüksek olmasından kaynaklanır. Bu durumda ilgili kiÅŸi mutlaka tıbbi yardım almalıdır.
Glukoz DeÄŸeri Kaç Olmalı?
Peki glukoz deÄŸeri kaç olmalı? Kan glukoz seviyesinin normal olması normoglisemi, düÅŸük olması hipoglisemi ve yüksek olmasına ise hiperglisemi denir. YetiÅŸkinlerde ve çocuklarda glukoz seviyeleri arasında 20-30 mg/dl'lik bir fark bulunabilir. SaÄŸlıklı bir kan ÅŸekeri (glukoz) seviyesi aç karnına 70 ile 100 mg/dL (3,9 ve 5,6 mmol/L), tokken ise 70-140 mg/dl'dir. Glukoz seviyesi 60’ın altına düÅŸtüÄŸünde hipoglisemi riski söz konusu olur.
Glukoz Değeri Nasıl Dengelenir?
Hayat tarzında yapılacak bazı deÄŸiÅŸiklikler saÄŸlıklı beslenme ve aktif bir yaÅŸam tarzı glukoz yüksekliÄŸi belirtileri ve kan glukoz dengesini korumada yardımcıdır. Glukoz seviyenizi dengelemek için aÅŸağıdaki yöntemleri kullanabilirsiniz:
- Diyet lifi yüksek besinleri dahil edin.
- DüÅŸük glisemik indeksli yiyecekleri tercih edin.
- Düzenli spor yapın.
- Kafein ve alkol tüketimini sınırlayın.
- Magnezyum içerikli yiyecekler tüketin.
- Stresten kaçının.
- Suyu bol miktarda tüketin.
- Åžeker tüketiminizi azaltın.
- Uyku kalitenizi gözetleyin.
KAYNAK: https://tr.wikipedia.org/wiki/Glukoz
SIK SORULAN SORULAR
Kan ÅŸekeri ve glukoz birbirlerinin eÅŸ anlamlısı olan iki kelimedir. Glukoz vücut hücrelerimize enerji saÄŸlayan bir tür ÅŸekerdir. Sindirim sürecinde alınan karbonhidratlar glukoza dönüÅŸtürülür ve kan dolaşımına salınır bu durum kan ÅŸekerini artırır. Bir bireyin kan ÅŸekeri seviyesi vücudun ne kadar glukozu enerji olarak kullanabileceÄŸini belirler. Ä°nsülin hormonu bu glukozun hücrelere taşınmasını saÄŸlar. Fakat insülin yetersiz olduÄŸunda veya düzgün iÅŸlemeyince kan ÅŸekeri seviyesi kontrolsüz bir biçimde yükselebilir bu da diyabet hastalığının bir belirtisi olabilir. Bu nedenle kan ÅŸekeri ve glukoz arasında doÄŸrudan bir baÄŸlantı vardır. Kan ÅŸekeri seviyesi esasında kandaki glukoz miktarını gösterir. Metabolizmanın saÄŸlıklı iÅŸleyebilmesi için bu seviyenin belirli limitler dahilinde olması önemlidir.
Ä°drarda glukoz deÄŸerinin negatif çıkması glukoz seviyelerinin düÅŸük olduÄŸunu gösterir.
100-125 mg/dl arasında plazma açlık kan ÅŸekeri deÄŸeri olan bireylerde bozulmuÅŸ açlık glukozu durumu görülür ve bu durum prediyabet olarak adlandırılır.
Özellikle hamile kadınlarda diyabet teÅŸhisi koymak için kullanılan bir yöntemdir. Bu test genellikle 8-12 saatlik bir açlık sürecinden sonra sabah saatlerinde uygulanır.
Yorum Ekle
