Zika Virüsü Nedir? Belirtileri Nelerdir?
Zika virüsü Dang humması, Sarı humma ve Batı Nil virüsü gibi bir virüstür ve Aedes türündeki sivrisineklerin taşıdığı hastalıklardan biridir. Enfekte olan her beÅŸ kiÅŸiden yalnızca birinde belirti görülme olasılığı vardır ve genellikle hafif semptomlar yaratır. Bu nedenle enfekte kiÅŸinin hastaneye yatırılması nadiren gereklidir. Hamile kadınlar ve fetüs virüsten en çok etkilenen gruplardır. Zika virüsünün hamile kadına bulaÅŸması çocuÄŸunun beyin fonksiyonlarının zarar görmesi, geliÅŸimde gerilik ve düÅŸük gibi riskleri beraberinde getirir. Ayrıca bu virüsten etkilenen hamile kadınların doÄŸurduÄŸu bebeklerde mikrosefali (başı yaşı ve cinsiyetine göre normalden küçük) adlı bozukluk görülme riski vardır.
Zika Virüsü Nedir?
Peki zika virüsü nedir? Zika Flaviviridae ailesine ait bulaşıcı bir arbovirüstür. Amerika ve Asya'da bulunan Aedes aegypti ve Aedes albopictus dahil olmak üzere enfekte olmuÅŸ sivrisinekler tarafından taşınır. Ä°lk kez 1947'de Uganda'daki Zika ormanlarında Rhesus makak maymununda tespit edilmiÅŸtir. Ä°nsanlarda ilk kez 1954 yılında Nijerya'da enfekte olarak belirlenmiÅŸtir. Sonraki yıllarda dünya çapında ticaret vasıtasıyla virüs taşıyan sivrisineklerin yayılması sonucu geniÅŸ bir alana yayılmıştır. Enfeksiyon genellikle hafif seyredip kendi kendine iyileÅŸir ve zika virüsü kuluçka süresi 3-14 gün arasındadır. Ancak gebeler ve fetüslerde ciddi risk oluÅŸturabilmektedir.
Zika Virüsü Nasıl Bulaşır?
“Zika virüsü nasıl bulaşır?” diye merak ediyorsanız virüsün aedes türündeki sivrisinekler tarafından insanlara bulaÅŸtığını bilmelisiniz. Sıtma hastalığındaki gibi enfekte olan kiÅŸiden kan emen sivrisinekler aracılığıyla diÄŸer insanlara geçer. Hastalığın ilk aÅŸamalarında kan testleriyle tespit edilebilir. Sivrisinekler tarafından taşınan virüs anneden bebeÄŸine, enfekte kanın saÄŸlıklı bir bireye transferi veya cinsel yolla da geçebilir. Cinsel olarak bulaÅŸabilen hastalıklarla mücadelede doÄŸum kontrol yöntemleri çok önemlidir. Hamilelik süresince anneden çocuÄŸa bu virüsün geçme ihtimali bulunmaktadır fakat emzirme sırasında bulaÅŸtığına dair kanıt yoktur.
Zika Virüsünden Nasıl Korunulur?
Zika virüsünün sivrisinekler aracılığıyla bulaÅŸtığı durumlarda en etkili savunma sivrisineklere karşı alınacak önlemlerdir. Ayrıca hamile kadınların virüsün ciddi ÅŸekilde zarar verebileceÄŸi bölgelerden uzak durmaları gerekmektedir. EÄŸer bu alanlara seyahat zorunluysa uzun kollu giysiler ve pantolonlar tercih edilmelidir. SaÄŸlığa zararsız sivrisinek repellentleri kullanılmalıdır. Ancak 2 yaşından küçük çocuklarda kullanılması önerilmez. Birey eÄŸer bir endemik bölgede bulunuyorsa uyumadan önce yatak çevresine sineklik koymalıdır. Sivrisineklerin içeri girmesini engellemek için pencere ve kapılara tül veya cibinliktir. Zika virüsü teÅŸhisi konan kiÅŸilerin hastalığın ilk evrelerinde kanlarında virüs taşıdıkları bilindiÄŸinden bu durumun diÄŸer insanlara bulaÅŸmasını önlemek için fiziksel tedbirler almak gereklidir. Zika virüsünün aşısının olmaması nedeniyle virüs taşıyan sivrisinek türlerine karşı korunmak için benzer yöntemler kullanılabilir.
Zika Virüsü Belirtileri Nelerdir?
Zika virüsü belirtileri kiÅŸiye göre deÄŸiÅŸkenlik gösterebilir; bazı kiÅŸilerde hafif bazılarında ise daha ÅŸiddetli semptomlar görülür. Virüsün kuluçka süresi 2 ile 7 gün arasında olduÄŸundan genellikle ısırık sonrasında bu süre zarfında belirtiler baÅŸlar. Yüksek ateÅŸ, baÅŸ aÄŸrısı, göz kızarması, eklemlerde ÅŸiÅŸkinlik, kas aÄŸrısı ve tüm vücutta kaşıntı ve döküntüler yaygın semptomlardandır. KiÅŸi semptomları ÅŸiddetli bir ÅŸekilde yaÅŸarsa hastalığın süresi 2 haftaya kadar uzayabilir. Ayrıca bazı çalışmalar Zika virüsünün Guillain Barre sendromunu tetiklediÄŸini belirtmiÅŸtir. Guillain Barre sendromu bağışıklık sisteminin periferik sinir sistemine saldırdığı bir durumdur. Bu durumda kiÅŸide kas zayıflığı, duyu sorunları, aÄŸrı ve hatta felç gibi semptomlar görülebilir. Ek olarak Zika virüsü omurilik iltihabına (myelitis) ve nöropatiye neden olabilir.
Zika Virüsü Hamilelerde Ne Gibi Sorunlara Yol Açar?
Zika virüsü, anneden fetüse geçebilir ve zika virüsü bebek için çeÅŸitli saÄŸlık sorunlarına yol açabilir. Buna tıpta Konjenital Zika Sendromu adı verilir. Yürütülen araÅŸtırmalar Zika virüsu taşıyan bir annenin bebeÄŸinin mikrosefali ve konjenital malformasyonlar geliÅŸtirebileceÄŸini göstermiÅŸtir. Bu malformasyonlar arasında eklem kontraktürleri yüksek kas tonusu, göz geliÅŸiminde hasar ve iÅŸitme kaybı bulunabilir. Bebek erken doÄŸum riskiyle karşı karşıya da kalabilir. Anne 20 haftadan önce ya da sonra bebek kaybetme riski de barındırır. BebeÄŸin bu virüsten ne kadar etkilendiÄŸi, annenin hamilelik sürecinde hangi evrede virüse maruz kaldığı ve virüsün belirti göstermesi ne kadar sürdüÄŸü gibi faktörlere baÄŸlıdır. Zika virüsünün bulaÅŸtığı düÅŸünülünce anne semptom göstermese bile düzenli olarak fetal ultrason muayenelerine alınmalı ve durumu yakından takip edilmelidir.
Zika Virüsü Tanısı Nasıl Konur?
Bir kiÅŸiye Zika virüsü tanısı koymak için semptomları gösteren veya sivrisinek yoÄŸunluÄŸu fazla olan bir bölgeden gelen kiÅŸiden kan ya da idrar örneÄŸi alınır. Bu örneklerle viral nükleik asit tespiti (Zika virüsünün gen materyalinin kanda belirlenmesi) veya serolojik test (kan örneÄŸinde virüs varlığını belirlemek amacıyla yapılan testler) gerçekleÅŸtirilir. Ancak serolojik testler genellikle Zika virüsü için pek tercih edilmez çünkü Batı Nil, Sarı Humma ve Dang virüsleri gibi diÄŸer Flavivirüs türleri ile karışabilir. Hastanın bu tip virüslere yakınlık taşıyan aynı sivrisinek türünden son zamanlarda aşı olmuÅŸ olabileceÄŸi ya da bu türden baÅŸka bir virüse maruz kalıp kalmadığı ihtimali vardır. ÇoÄŸunlukla, tanı için PCR (virüse özgün RNA'nın belirlenmesi) kullanılır. Zika bir RNA virüs olduÄŸu için, çalışmalar Zika'nın genini kodlayan RNA'nın uzun bir süre boyunca kanda bulunabileceÄŸini ortaya koymaktadır.
Zika Virüsü Tedavisi Nedir?
Kullanılan zika virüsü tedavisi yöntemi yoktur bu yüzden semptomları hafifletmeye yönelik tedaviler uygulanır. Belirtileri azaltmak için ilaçlar reçete edilir. Döküntü, ateÅŸ ve eklem aÄŸrısı olan kiÅŸilere genellikle ateÅŸ düÅŸürücüler ve aÄŸrı kesiciler önerilir. Hastanın dinlenmesi ve bol su tüketmesi tavsiye edilir. Zika ile birlikte Deng virüsünün de bulunabileceÄŸi olasılığı dikkate alındığında steroid içermeyen antiinflamatuar ilaçların aspirin benzeri ilaçlar verilmeden önce hastada Deng virüsünün olup olmadığı kontrol edilmelidir. Zika virüsüne maruz kalmış hamile bir kadının doÄŸum ve enfeksiyon uzmanına danışarak bebeÄŸin geliÅŸimini ultrasonla takip etmesi gerekmektedir. BebeÄŸin geliÅŸimi, konjenital Zika sendromu risklerini göz önünde bulundurarak uygun tedavi planı oluÅŸturulmalıdır.
Zika Virüsü Nasıl Önlenir?
Zika virüsüne karşı henüz herhangi bir ilaç ya da aşı bulunmamaktadır. Bu nedenle hastalığın önlenmesi yayılmasını engelleme açısından son derece önemlidir. Zika virüsünden korunmak için alınması gereken önlemler ise ÅŸöyledir:
- EÄŸer risk taşıyan bir ülke ya da bölgeye seyahat düzenleniyorsa genelde klimalı mekanlarda kalmaya çalışmalı, pencerelere sineklik ve yataklara cibinlik eklemeye özen göstermeliyiz. Ayrıca etrafımızda böcekleri çeken durgun su dolu kapların bulunmasına izin vermemeliyiz.
- Uzun kollu ve uzun paçalı giysiler giyerek kollarımızın ve bacaklarımızın korunmasını saÄŸlamalıyız, ayrıca vücudumuza ısırık olup olmadığını kontrol etmeliyiz.
- Sivrisinekler ve diÄŸer böceklerden korunmak için spreyler ve kremler kullanmalı ve bu konuda sürekli tedbirli olmalıyız.
Zika Virüsü Hangi Ülkelerde GörülmüÅŸtür?
“Zika virüsü ilk nerede görüldü?” sorusunun yanıtı da merak edilenler arasında. Zika virüsünün ilk belirtisi 1947'de Uganda'da Rhesus adlı maymunlarda tespit edildi. 1971'de Nijerya'da ve 1977'de Endonezya'da göründü. Kamboçya ve Tayland’da ise 2007 yılında az sayıda vaka rapor edildi. Fransız Polinezyası'nda 2013'te zika salgını izlendi ve bu yeni salgın dalgasında Paskalya Adası, Fransa ve Japonya etkilendi. 2015'te Brezilya'da mikrosefali vakası görülen bir bebekte zika virüsüne rastlandı. Kuzey ve Güney Amerika ile Karayip Adalarında da virüs tespit edildi. Ayrıca, Avrupa ve Amerika kıtasında nadiren de olsa vakalar bildirilmiÅŸtir.
KAYNAK: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/zika-virus
SIK SORULAN SORULAR
Zika virüsü anneden çocuÄŸa geçebilir ve iki insan arasında cinsel iliÅŸki ya da kan transferi ile yayılabilir. Ancak emzirme yoluyla geçtiÄŸi hakkında herhangi bir bilgi bulunmamaktadır.
Zika virüsünün aşısı veya tedavisi henüz bulunamamıştır fakat araÅŸtırmalar halen devam etmektedir.
Zika virüsünün ana taşıyıcısı Aedes türü sivrisineklerdir. Ä°nsana evcil kedi, köpek ya da kuÅŸ türleri yoluyla zika virüsü bulaÅŸtığına dair herhangi bir kanıt bulunamamıştır. Zika virüsü taşıyan sivrisineklerin yaygın olduÄŸu endemik bölgelerden dönen ve belirtileri olan kiÅŸiler, en kısa sürede bir enfeksiyon hastalıkları uzmanına baÅŸvurmalıdırlar.
Zika virüsü, hamileliÄŸin herhangi bir aÅŸamasında tehlikeli olabilir; ancak özellikle ilk trimesterda (ilk 3 ay) enfeksiyon riski daha yüksektir. Virüs, fetüste mikrosefali ve diÄŸer ciddi beyin kusurlarına yol açabilme potansiyeline sahiptir.
Zika virüsünün doÄŸrudan ölümle sonuçlandığı nadir olsa da, genellikle hafif semptomlarla seyreden bir hastalıktır. Ancak, Zika virüsünün neden olduÄŸu komplikasyonlar bazen ciddi saÄŸlık sorunlarına ve hatta ölüme yol açabilir.
Zika virüsü Türkiye vakaları oldukça nadirdir. Daha çok tropikal bölgelerde yaygın olan bu virüs, Türkiye'de genellikle seyahat eden kiÅŸiler arasında görülür. Ancak daima önlem almak ve güncel durum hakkında bilgi sahibi olmak önemlidir.
Yorum Ekle
