Hipertimezi (Unutamama Hastalığı) Nedir? Belirtileri ve Nedenleri

 

Hipertimezi kişinin geçmiş yaşantılarına dair tüm detayları son derece keskin bir şekilde hatırlaması durumu olup üstün otobiyografik hafıza olarak da adlandırılır. Ayrıca hipertimestik sendromu ismiyle de bilinen bu durum beyinde bulunan depolama kısmının olağanüstü yeteneğinin bir sonucudur. İlk 2006 yılında tanımlanmış olup dünya genelinde sadece bir avuç insanın sahip olduğu bir sendromdur.

Hipertimeziye sahip bireyler geçmişe dair olayları, yaşadıkları deneyimleri, tarihleri ve detayları son derece hassas bir biçimde hatırlar. Beyinlerindeki depolama bölgesinin aşırı kapasitesi sayesinde tüm anılarını hafızalarında tutabilir. Fakat bu durum zamanla zihinsel yapılarında hasara sebep olabilir. Hipertimezi oldukça ender görülen bir durumdur ve kesin nedenleri tamamen bilinmemektedir. Bu olağanüstü hafıza kapasitesi bazı kişilere yaşadıkları deneyimleri son derece detaylı bir şekilde hatırlama yeteneği verse de zamanla bu durumun akıl sağlığı üzerinde olumsuz etkileri olabileceği gözlemlenmiştir. İlk bakışta hipertimezi bir lütuf gibi görünebilir ancak uzun vadede bireyin zihinsel sağlığını ve yaşam kalitesini olumsuz yönde etkileyebilir.

Hipertimezi Hastalığı Nedir?

“Hipertimezi hastalığı nedir?” sorusu merak edenler için unutamama hastalığı olarak da tanınan hipertimezi kişinin geçmişteki olay ya da deneyimlere ilişkin tüm detayları büyük bir doğrulukla hatırlayabilme hali anlamına gelir şeklinde yanıtlanabilir. Hipertimezi oldukça nadir görülen bir nöropsikolojik durumdur. Beyinde bulunan depolama bölgesinin aşırı kapasitesi sebebiyle kişi yaşadığı olayların tüm detaylarını hatırlar. Hipertimestik sendrom detayları ve tarihleri dahil olmak üzere yaşanan her olayı hatırlama yeteneğine sahip olan bireylerde görülür. Bu nadir rastlanan sendrom dünyada çok az sayıda kişide bulunur ve aynı zamanda üstün otobiyografik hafıza olarak da bilinir. İlk kez 2006 yılında tanımlanan hipertimezi hastaların beyin depolama bölgelerinde sıra dışı bir kapasite olduğunu ortaya koymuştur. Bu özel kapasite bir kişinin tüm anılarını hafızasında tutmasına olanak sağlar. Hipertimezinin kesin nedeni bilinmemektedir çünkü dünya genelinde çok az insan etkilenmektedir. Ancak biyolojik genetik veya psikolojik faktörler sebep olabilir. Her ne kadar ilk başta bir nimet gibi görünse de hipertimestik sendromu olan kişilerin her ayrıntıyı hatırlamasının zamanla mental yapısını bozduğu ve yaşam kalitesini önemli ölçüde düşürdüğü belirtilmiştir.

Hipertimezi Neden Olur?

Hipertimezi hastalığı tam olarak neden olduğu bilinmeyen bir durumdur. Dünya üzerinde nadiren rastlanan bu durum hipertimestik sendrom olarak da adlandırılır ve nadiren görüldüğü için kesin bir bilimsel çalışma mevcut değildir. Biyolojik, genetik ve psikolojik faktörlerin hipertimeziye neden olduğu düşünülmektedir. Başlıca nedenler aşağıdaki gibidir:

• Biyolojik Faktör: Sınırlı sayıda yapılan çalışmalar kişinin beynindeki amigdala bölgesi ve alt üst parietal lob gibi alanlarda aktivitenin arttığını göstermiştir. Bu aktivitelerin hipertimeziyi tetiklediği düşünülebilir.
• Genetik Faktör: Hipertimezinin bir başka nedeninin genetik olabileceği düşünülür fakat bu konuda araştırmalar hala devam etmektedir.
• Psikolojik Faktör: Yaşanan olayları sürekli ve takıntılı bir şekilde düşünen kişiler bu olayları hatırlamaya daha eğilimlidir. Bu obsesif durum hipertimezinin ortaya çıkmasını tetikleyebilir.

Hipertimezi Olan Kişiler Neleri Hatırlayabilir?

“Hipertimezi nedir? Bu duruma sahip kişiler neyi hatırlayabilir?” sorusunun yanıtı da merak edilenler arasındadır. Hipertimeziye sahip kişiler bu durumun belirtisi olarak yaşadıkları olay ve deneyimleri sıra dışı bir detaya inme ve kesinlikle hatırlama yeteneğine sahiptir. Hipertimezi yani unutamama hastalığı bulunan kişiler aşağıdaki noktaları net bir şekilde hatırlar:

• Gündelik Aktiviteler: Hipertimezili olanlar günlük rutinlerini, iş görevlerini, alışverişlerini ve diğer tüm gündelik etkinliklerini ayrıntılı şekilde anımsayabilir.
• İnsanlarla İlişkiler: Bu bireyler karşılaştıkları insanlarla yaptıkları sohbetleri, paylaştıkları anları ve duygusal tecrübeleri hatırlayabilir. Kişi arası ilişkilerindeki her detay hafızalarında yer alır.
• Yemek ve İçecek Alışkanlıkları: Yedikleri ve içtikleri hakkındaki bilgileri, hangi tarih ve mekânda olduğunu da dahil ederek hatırlayabilir. Yemekler, tatmakta oldukları yiyecekler ve içecekler hakkında olan detaylar zihninde kalıcıdır.
• Konuşma ve İfadeler: Hipertimezili kişiler gerçekleştirdikleri konuşmaların detaylarını, kullandıkları ifadeleri ve iletişim kurdukları kişilerle yaptıkları diyalogları hatırlayabilir.
• Hava Durumu ve Çevresel Detaylar: O günkü hava durumu, giydikleri elbiseler, bulundukları yerin çevre detayları gibi bilgiler zihinlerinde canlı bir şekilde kalabilir.
• Özel Günler ve Tatiller: Hipertimezili kişiler özel günler, tatil zamanları, doğum günleri ve bu zamanlarda yaşadıkları olayları hatırlayabilir.

Hipertimezi genellikle bireyin yaşamındaki detayları kusursuzca anımsama yeteneği olarak ifade edilir. Bu durum günlük yaşamın birçok yönünü kapsar ve kişinin geçmişiyle ilgili tüm ayrıntıları zengin bir biçimde hatırlamasını sağlar.

Hipertimezi Teşhis Edilebilir mi?

Hipertimezi nadir görülen bir durum olduğu için kesin bir tanı yöntemi yoktur. Ancak bazı yöntemler kullanarak bu durumu araştırabilir ve teşhis koymak mümkündür. Nöropsikolojik testler ve hafıza değerlendirmeleri ile hipertimezi olan kişiler ve bellek işlevleri üzerinde detaylı bir analiz yapılabilir. MRI (Manyetik Rezonans Görüntüleme) hipertimezi ile bağlantılı beyin aktivitelerinin incelenmesinde kullanılabilir. Çalışmalar hipertimezinin oluşumunun amigdala veya farklı beyin loblarındaki aktivitelerle ilişkili olabileceğine işaret etmektedir. Aşırı bellek yeteneğini değerlendiren hafıza testleri hipertimezi testi olarak bilinir. Bu testler bir kişinin geçmiş olayları, tarihleri ve ayrıntıları ne derecede hatırlayabileceğini belirlemeyi hedefler.

Uzmanlar bir bireyin günlük yaşamındaki bellek performansını inceleyerek hipertimezi tanısı koymaya çalışabilir. Bir kişinin yaşadığı olayları son derece ayrıntılı bir şekilde hatırlama becerisi klinik gözlemler ile değerlendirilebilir. Öz-geçmiş hafızası incelemeleri, bir kişinin kendi yaşamına dair detayları ne kadar iyi hatırlayabildiğini belirleyebilir. Bu incelemeler bir kişinin geçmişle ilgili detayları ne kadar doğru ve ayrıntılı hatırladığını belirlemeyi amaçlar. Şu an için hipertimezi tanısı koymak adına standart bir protokol bulunmamakta. Bu nedenle teşhis süreci genellikle geniş kapsamlı bir nöropsikolojik değerlendirme ve diğer görüntüleme tekniklerini içerir.

Hipertimezi Tedavi Edilebilir mi?

Hipertimezi tedavisi bilimsel olarak kanıtlanmış bir tedavi yöntemi olmayan nadir bir durumdur. Hipertimeziye özgü bir tedavi protokolü bulunur ve bu durumu yönetmek için spesifik bir ilaç ya da terapi mevcut değildir. Derin beyin elektriksel uyarım (DBS) gibi bazı nöropsikiyatrik durumların yönetiminde kullanılan metotlar hipertimezi için de araştırma konusu olabilir. Ancak bu tür tedavilerin etkinliği ve güvenilirliği hakkında daha fazla araştırma ve klinik çalışma yapılması gerekir.

Hipertimezi genellikle kişinin yaşam kalitesinde ciddi bir düşüşe veya önemli sağlık sorunlarına yol açmadığından tedavi genelde semptomların hafifletilmesi ya da kontrol altına alınması üzerine yoğunlaşmaz. Hipertimeziye sahip olanlar bu özgün hafıza kabiliyetleri sayesinde günlük hayatlarını sürdürebilir. Ancak hipertimeziye sahip kişilerin sürekli olarak geçmişteki olayları hatırlama durumu ve bu durumun zihinsel sağlıkları üzerinde olumsuz etkiler doğurma potansiyeli bulunmakta olduğundan bu konuda duygusal ve psikolojik destek almak yararlı olabilir. Bir sağlık uzmanıyla görüşmek, kişiye bu eşsiz yeteneğiyle daha iyi başa çıkmak için yardımcı olabilir.

Hipertimezi Belirtileri Nelerdir?

Hipertimezi özelliğine sahip olan bireylerin hatırlama yeteneği genellikle yaşam deneyimi ile sınırlıdır. Bu kişiler yaşadıkları anı ve olayları tüm detayları ile hatırlar. Sorulan tarih ve akıllarına gelen anılarla ilgili düşünmeleri yaşadıklarını tüm detaylarıyla hatırlamaları için yeterli olur. Hipertimezi belirtileri aşağıdaki gibidir:

• Hipertiroidizm genellikle aniden ve nedeni açıklanamayan kilo kaybı ile karakterizedir.
• Hızlandırılmış kalp hızı veya düzensiz kalp atışları da bu durumun yaygın belirtilerindendir.
• Çoğu kişi, aşırı acıkma hissi yaşar.
• Hipertiroidizm, ruh hali değişikliklerine ve artan duygusal tepkilere neden olabilir.
• Aşırı terleme de hipertiroidizmin tipik belirtileridir.
• İnsomnia gibi uyku problemleri sıklıkla görülür.
• Özellikle ellerde titreme belirtisi olabilir.
• Sindirim sistemi üzerinde de etkisi vardır kabızlık yapabilir.
• Saçların zayıflamasına ve dökülmesine de sebep olabilir.
• Kadınlar adet düzensizlikleri yaşayabilir.

Yukarıda listelenen bu belirtilerin herhangi birini yaşayan kişilerin durumlarını değerlendirmek için sağlık hizmetleri profesyoneli ile görüşmeleri önerilir.

Hipertimezi Avantajları ve Dezavantajları Nelerdir?

Geçmişi unutamama hastalığı avantaj ve dezavantajları aşağıdaki gibidir:

Avantajlar: Hipertimezi kişinin özel günleri ve anıları hatırlama konusunda üstün bir yeteneğe sahip olmasını sağlar. Bu kişinin ikili ilişkilerinde duygusal bağlarını güçlendirebilir ve özel günleri eksiksiz hatırlaması, sevdikleriyle daha anlamlı bağlar kurmasına yardımcı olabilir. Bu özel hatırlama yeteneği eğitim ve iş hayatında da avantaj sağlayabilir. Öğrenilen bilgilerin daha etkili bir şekilde hatırlanması iş performansını artırabilir ve eğitim süreçlerinde başarıyı destekleyebilir. Kişiler güzel anıları anında hatırlayabildikleri için bu durum özel anıları tekrar yaşama ve bu anlardan hızlıca keyif alma avantajını sağlar.

Hipertimezi zararları: Hipertimeziye sahip bireylerde aşırı detaylı hatırlama yeteneği zamanla zihinsel sağlıkları üzerinde olumsuz etkilere neden olabilir. Zihin yapısının bozulması kişinin günlük yaşamını ve işlevselliğini etkileyebilir. Hipertimezi sadece güzel anıları değil aynı zamanda olumsuz anıları da hatırlama yeteneğini içerir. Bu da kişinin stres, depresyon ve kaygı gibi duygusal sorunlarla başa çıkma zorluğuna yol açabilir. Tüm detayları hatırlama yeteneği kişinin günlük yaşamında ayrıntıları sürekli olarak düşünmesine ve anılarını tekrar yaşamasına neden olabilir. Bu durum zaman zaman zorlu ve yorucu bir deneyim olabilir.

KAYNAK: https://www.medicalnewstoday.com/articles/hyperthymesia

SIK SORULAN SORULAR