Kardiyovasküler Hastalık Nedir? Nedenleri, Belirtileri ve Tedavisi

 

Kardiyovasküler hastalık riski hem dünya genelinde hem de Türkiye'de en yüksek ölüm sebebi olarak kabul edilir. Ülkemizde her sene 150.000 ile 200.000 kişi kalp krizi sonucunda hayatını kaybediyor. Bu sayı trafik kazalarında yaşamını yitirenlerin iki üç katı. Bunların %20'si kalp krizi geçirdiği anda vefat ediyor. Batılı ülkelerle mukayese edildiğinde Türkiye'de kalp krizi daha yaygın. Türkiye'de erkeklerde kalp krizi riski 40, kadınlarda ise 50 yaşından itibaren artış gösteriyor. Gençler arasında ve nadiren çocuklarda da görülüyor ve genellikle ölümle sonuçlanıyor. Kardiyovasküler hastalıklarla ilgili merak edilenleri sizler için derledik.

Kardiyovasküler Hastalık Nedir?

“Kardiyovasküler hastalık nedir?” sorusu merak edenler için dolaşım sisteminde meydana gelen her türlü rahatsızlığı ifade eder şeklinde yanıtlanabilir. Özellikle kalbi etkileyen rahatsızlıklar beyin ve böbrek damarlarını etkileyen hastalıklar ve periferik damar hastalıkları bu gruba dahildir. Kardiyovasküler hastalıkların sebepleri çok çeşitli olabilir ama en sık rastlanılan sebepler ateroskleroz ve/ya da hipertansiyon olarak belirlenmiştir.

Kardiyovasküler hastalıklar tüm dünyada ölüm vakalarının başlıca nedenidir. Son yirmi yılda kardiyovasküler hastalıklara bağlı ölüm oranları gelişmiş ülkelerde azalmış olsa da bu oranlar gelişmekte olan ve orta gelirli ülkelerde inanılmaz bir hızda artmaktadır. Bu rahatsızlıklar genelde yaşlı yetişkinlerde görülürken ateroskleroz gibi bazı durumların kökeni çocukluk dönemine dayandığından korunma yöntemleri hayatın erken evrelerinde uygulanmalıdır. Bu yüzden aterosklerozun önlenmesinde sağlıklı beslenme, egzersiz yapma ve sigara kullanmaktan kaçınma gibi önlemlere dikkat edilmelidir.

Kardiyovasküler Nedir?

Kardiyovasküler kelimesi kalp ve kan damarlarına işaret eder. Bu terim kalp, arterler, venler ve kapillerlerin işleyişini kapsayan durumları anlatmak amacıyla kullanılır. Kanın dolaşımını sağlayarak vücut hücrelerine oksijen ve besin taşıma görevini üstlenen kardiyovasküler sistem aynı zamanda atık maddelerin de vücuttan uzaklaştırılmasını sağlar. Kardiyovasküler hastalıklar ise bu sistemin herhangi bir bölümünün üzerinde etkili olabilir ve ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.

Kardiyovasküler Hastalıkların Nedeni Nedir? 

Kardiyovasküler hastalıklar genellikle kalp ve kan damarlarının çeşitli durumlarını ifade eder ki bunlar genellikle sağlıksız yaşam tarzı tercihleri ve bazen genetik faktörler sonucunda ortaya çıkar. Bu sağlıksız yaşam tarzı seçimleri arasında düşük fiziksel aktivite düzeyi, yanlış beslenme alışkanlıkları, aşırı alkol tüketimi ve sigara kullanımı sayılabilir. Ayrıca yüksek tansiyon, diyabet veya yüksek kolesterol gibi kronik rahatsızlıklar da kardiyovasküler hastalıkların gelişmesini tetikleyebilir. Kalp krizi, felç ve konjestif kalp yetmezliği kardiyovasküler hastalıkların en yaygın örnekleridir.

Kardiyovasküler Hastalık Riski Nedir?

Peki kardiyovasküler hastalık riski nedir? Kardiyovasküler hastalık riski bir kişinin kalp ve damar sistemiyle ilgili bir hastalığa yakalanma ihtimalini belirtir. Bu tür hastalıklar arasında kalp krizi, inme, koroner arter hastalığı ve daha pek çok durum bulunur. Risk faktörleri genetik eğilim, yaş, cinsiyet, etnik köken gibi değiştirilemez faktörler ile birlikte tütün kullanımı, düşük fiziksel aktivite seviyesi, sağlıksız beslenme gibi değiştirilebilir yaşam tarzı alışkanlıklarını da içerir. Ayrıca yüksek kan basıncı, diyabet ve yüksek kolesterol gibi sağlık sorunları da kardiyovasküler hastalık riskini artırabilir.

Bireysel kardiyovasküler hastalık riskinin belirlenmesi için doktor muayenesi gereklidir. Yapılacak testler ve muayeneler ile kişiye özel risk değerlendirilmesi gerçekleştirilir. Eğer risk faktörleriniz varsa veya ailenizde kardiyovasküler hastalık geçmişi bulunuyorsa doktorunuz bu riskleri azaltmak için gerekli adımları sizinle paylaşacaktır. Eğer risk unsurlarınız bulunuyorsa veya aile geçmişinizde kardiyovasküler hastalıklar varsa doktorunuz sizinle bu riskleri minimize etmek adına gerekli adımları konuşacak. Unutmayın ki en verimli tedavi yöntemi her zaman korunma yollarını benimsemektir. Sağlıklı yaşam biçimine geçiş yapmak ve düzenli sağlık kontrollerinizi aksatmamak suretiyle kardiyovasküler hastalık riskinizi büyük oranda azaltabilirsiniz.

Hamilelikte Kardiyovasküler Hastalık Riski

Kardiyovasküler rahatsızlıklar kalp ve dolaşım sistemini hedef alan hastalıklardır. Hamilelik esnasında bedendeki hormonal değişimler ve artan kan miktarı, kalp ve damarlara ek yük bindirebilir. Bu durum özellikle daha önceden kalp sorunu yaşamış ya da genetik olarak kalp hastalığına meyilli olan kadınlar için risk teşkil edebilir. Fetal gelişimi desteklemek amacıyla hamilelik sürecinde kadınların kalbi daha çok kan pompalar. Bu durum kalbin daha fazla çalışmasına yol açar ve neticede kardiyovasküler sisteme baskı uygular. Ayrıca gebelik esnasında vücutta biriken su ve tuzlardan kaynaklanan ödem de kardiyovasküler sisteme stres yaratır. Hamilelikte kardiyovasküler hastalık riskini düşürmek adına düzenli egzersiz yapmak, sağlıklı bir beslenme programı uygulamak ve doktor kontrolünden geçmek gereklidir. Ayrıca hamilelik öncesi ve süresince sigarayı bırakmak da büyük önem taşır. Her ne kadar hamilelik döneminde kardiyovasküler hastalık riski yükselse de bu durum her kadını aynı oranda etkilemez. Her gebelik ve her kadın farklıdır bu sebeple risk unsurları da kişiye özgüdür. Bu nedenle hamilelik döneminde düzenli olarak sağlık kontrolünden geçmek ve sağlık durumunuzu yakından izlemek oldukça kritiktir.

Kimler Kalp ve Damar Hastalıklarında Risk Altındadır?

Kalp ve damar rahatsızlıkları genellikle yaşam biçimi seçimleri ve belirgin sağlık sorunları nedeniyle meydana gelir. Kalp ve damar hastalıkları riskini yükselten faktörler aşağıdaki gibidir:

• İleri yaş kalp rahatsızlığı riskini çoğaltabilir.
• Erkekler genellikle kadınlardan daha erken yaşlarda kalp rahatsızlıklarına yakalanma olasılığına sahiptir.
• Kalp hastalığına predispozisyonu olan aile hikayesi olan bireyler daha yüksek risk altındadır.
• Sigara içmek veya ikinci el dumanına maruz kalmak kalbinize ve kan damarlarınıza hasar verir.
• Diyabet özellikle tip 2 diyabet kalp hastalığının ciddi bir risk unsuru olarak kabul edilir.
• Sürekli yüksek tansiyon kalp kasını zayıflatabilir ve kalp rahatsızlıklarına neden olabilir.
• Yüksek düzeyde LDL (kötü) kolesterol veya düşük seviyede HDL (iyi) kolesterol, kan damarlarındaki plak oluşumunu tetikleyebilir.
• Aşırı kilolu veya obez olmak diğer kalp hastalığı risk etmenlerinin yanında, kalp hastalığı riskini de arttırabilir.
• Yeterince egzersiz yapmamak yüksek tansiyon, yüksek kolesterol ve obeziteye yol açabilir.
• Yüksek yağ, tuz ve şeker içeren beslenme biçimleri kalp hastalığı riskini yükseltir.

Bu faktörlerden herhangi birine sahip olmak otomatik olarak sizi kalp ve damar hastalıkları için risk altında olacağınız anlamına gelmez. Fakat bu faktörlerin bir veya daha fazlasına sahip iseniz riskiniz artacaktır. Bu nedenle sağlıklı yaşam tarzı seçimleri yapmak ve düzenli sağlık kontrolleri oldukça önemlidir.

Kardiyovasküler Hastalık Belirtileri Nelerdir?

Kardiyovasküler hastalıklar kalp ve damar sistemini etkileyen çeşitli rahatsızlıkları kapsar ve belirtiler geniş bir spektrumda yer alabilir. Kardiyovasküler hastalık belirtileri genel olarak aşağıdaki gibidir:

• Göğüs ağrısı en tanınan belirtidir. Genellikle göğsün ortasında veya sol tarafında basınç veya sıkışma hissiyle ifade edilir.
• Normal aktiviteler sırasında veya dinlenme esnasında nefes alma zorluğu yaşanabilir.
• Dinlenme hali dahi olsa kalbin normalden daha hızlı atması durumu görülebilir.
• Kardiyovasküler rahatsızlıklar beyne gerektiği kadar oksijen gitmesini engelleyerek kan akışını azaltabilir bu durum baş dönmesine veya bayılma hissine yol açabilir.
• Vücudunuzun alt bölgelerinde ödem oluşması (su birikmesi), kalbinizin fazla sıvıyı etkin bir şekilde vücutta dolaştıramadığının işareti olabilir.
• Fiziksel aktivite esnasında ya da sonrasında aşırı yorgunluk duygusu yaşanabilir.
• Mide bulantısı, ishal ya da kusma genellikle kalp krizi semptomları olarak görülür.

Eğer bu belirtilerden herhangi birini ya da daha fazlasını deneyimliyorsanız, acilen tıbbi yardım almanız gerekmektedir. Unutmayın ki kardiyovasküler hastalıklar erken teşhis edildiğinde tedavi ve kontrol altına alınabilen durumlardır.

Kardiyovasküler Testler Nelerdir?

Kardiyovasküler hastalık riski belirtileri tespiti için kalp ve dolaşım sisteminizin durumunu belirlemek için kullanılan çeşitli tıbbi testler bulunur. Bu testler aşağıdaki gibidir:

• Elektrokardiyogram (EKG): Kalbin elektriksel aktivitesinin ölçümünü ve kaydını sağlar.
• Stres Testi: Genellikle bisiklet ergometresi ya da koşu bandı üzerinde yapılan egzersizlerle kalbin performansının değerlendirilmesine yardımcı olur.
• Ekokardiyogram: Ultrason teknolojisi kullanarak kalbin boyutunu, şeklini ve hareketini gösterir.
• Koroner Anjiyografi: Bu prosedür kalbe kan taşıyan koroner arterlerin röntgen görüntülerini alır.
• Nükleer Kardiyoloji Testleri: Radyoaktif maddeler aracılığıyla kalp resimleri çekilir ve bu sayede kalbin kan akışı ve işlevleri hakkında bilgi elde edilir.
• Bilgisayarlı Tomografi (BT) ve Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG): Her iki teknoloji de kalp dahil olmak üzere vücudun iç kısımlarının detaylı görüntülerini oluşturur.

Bu testler doktorların kardiyovasküler hastalıkları teşhis etmelerine, tedavi stratejilerini belirlemelerine ve hasta ilerlemesini takip etmelerine yardımcı olur. Her bir testin amacı ve uygulaması hastanın spesifik durumu ve gereksinimleri doğrultusunda belirlenir.

Kardiyovasküler Hastalık Çeşitleri Nelerdir?

Kardiyovasküler hastalıklar kalp ve damarları etkileyen bir dizi sağlık problemini ifade eder. Bu hastalıklar dünya genelinde en sık rastlanan ölüm sebeplerinden biridir. Kardiyovasküler hastalıkların en yaygın türleri aşağıdaki gibidir:

• Doğuştan Gelen Hastalıklar: Genellikle doğum esnasında bulunan kalp hatalarıdır. Bunlar arasında kalpte anormal açıklıklar, yanlış yönlendirilmiş veya daralmış damarlar ve hatalı kapak oluşumu yer alır.
• Koroner Arter Hastalığı: Koroner arterlerin sertleşip daralması sonucunda kalbe yeterli kanın ulaşamaması durumunu içerir. Genellikle göğüs ağrısı ve kalp krizine sebep olabilir.
• Valvül (Kapak) Hastalıkları: Valvül hastalığı kalbin dört kapaktan biri ya da daha fazlasının gerektiği gibi işlev görmediği durumları kapsar. Kapaklar kanın kalpten düzgün akmasını sağlar.
• Periferik Damar Hastalığı: Bu tip hastalık çoğunlukla vücudun uzak bölgelerindeki (örneğin ayaklar) kan dolaşımını etkiler. Damarların tıkanması veya daralması genellikle ağrı ve yorgunluk hissine yol açar.

Kardiyovasküler (Kalp-Damar) Hastalıklar Nasıl Önlenir?

Kardiyovasküler hastalıkları önlemek sağlıklı bir yaşam tarzının benimsenmesiyle gerçekleştirilebilir. Kardiyovasküler hastalıkları engellemeye yardımcı olabilecek başlıca önlemler aşağıdaki gibidir:

• Doymuş yağ, tuz ve şekerden mümkün olduğunca kaçınılmalıdır. Bunlar yerine meyve, sebze, tam tahıl ürünleri, düşük yağ içerikli proteinler ve sağlıklı yağlar gibi besinlerle dengeli bir diyet uygulanmalıdır.
• Haftada en az 150 dakika orta yoğunlukta aerobik egzersiz yapmak kalp-damar sağlığı için çok önemlidir.
• Hem alkol hem de sigara tüketimi kardiyovasküler hastalık riskini yükseltir.
• Kronik stres yüksek tansiyon ve diğer kalp sağlığı problemlerine neden olabilir. Meditasyon, yoga ve derin nefes alma gibi yöntemlerle stresi kontrol altına almak faydalıdır.
• Kan basınç değerleri, kan şekeri düzeyleri ve kolesterol seviyeleri gibi unsurların izlenmesi önemlidir. Düzenli sağlık kontrolleri, bu değerlerin takip edilmesini sağlar.

Her bireyin sağlık durumu farklı olduğunu unutmayın ve genel tavsiyelerin yanı sıra bir sağlık uzmanının görüşünü almayı ihmal etmeyin. Kendi içinize uygun bir yaşam tarzı planı oluşturmak kardiyovasküler hastalıkların önlenmesine yardımcı olacaktır.

Kardiyovasküler Hastalar Nasıl Beslenmeli?

Kardiyovasküler sistem hastalıkları için beslenme şekli genel sağlık durumlarını ve yaşam kalitelerini belirgin biçimde etkileyebilir. Beslenmede dikkat edilmesi gerekenler aşağıdaki gibidir:

• Tuz Alımını Azaltın: Yüksek tansiyon, kalp hastalıklarının önemli bir risk faktörüdür ve tuz alımı bu durumu ağırlaştırabilir. Kardiyovasküler hastaların günlük tuz alımını 5 gramın altına düşürmeleri tavsiye edilir.
• Sağlıklı Yağları Seçin: Trans yağlar ve doymuş yağlar kalp sağlığına zararlı olabilir. Omega-3 yağ asitleri bakımından zengin olan balık, avokado, fındık gibi gıdaları tercih edin.
• Lifli Yiyeceklere Yönelin: Tam tahıllar, sebzeler ve meyveler yüksek lif içeriği ile kolesterol seviyelerini kontrol altında tutmaya yardımcı olur.
• Şekerden Uzak Durun: Fazla şeker tüketimi hem kilo almanıza yol açabilir hem de kan basınç seviyenizi yükseltebilir.
• Düzenli ve Dengeli Beslenme: Her gün düzenli zamanlarda yemek yemeniz metabolizmanızın sağlıklı çalışmasına yardımcı olur.
• Alkol ve Sigaradan Uzak Durun: Hem alkol hem de sigara kalp-damar sağlığınıza zarar verebilir.

KAYNAK: https://www.who.int/health-topics/cardiovascular-diseases#tab=tab_1

SIK SORULAN SORULAR