En Ölümcül Kanserler Hangileridir?

 

Kanser, insan sağlığı üzerinde tehdit oluşturan ve yaşam kalitesini ciddi anlamda etkileyen bir hastalıktır. Kanser her organda gelişebilir ve genellikle ilerleyici bir seyir gösterir. Bu nedenle kanserde erken teşhis önemlidir. Erken teşhis edilmediğinde ölümcül sonuçlar yaratabilir. Özellikle akciğer, karaciğer, pankreas, beyin gibi organlarda gelişim gösteren kanserler tedavi süreçlerinde zorluklarıyla bilinir. Genel kanser belirtilerini, risk faktörlerini ve önleyen tedbirleri sizin için derledik.

Türkiye’de En Ölümcül Kanserler Hangileridir?

Aşağıdaki kanserler yılda en fazla ölüme neden olduğundan en ölümcül kanser olarak listelenmiştir.

Aşağıdaki görselde 2022’de Türkiye’de ölüm oranlarına göre kanser çeşitleri listelenmiştir. Bu verilere göre erkeklerde sırasıyla akciğer kanseri, kolorektal kanser, mide kanseri, pankreas kanseri, beyin kanseri, prostat kanseri, kan kanseri, karaciğer kanseri, mesane kanseri, non-hodgkin lenfoması (NHL), multipil myeloma, böbrek kanseri ve gırtlak kanseri ölüme neden olan ilk 15 kanser türü arasında. Kadınlarda da akciğer kanseri, kolorektal kanseri, mide kanseri, pankreas kanseri, meme kanseri, beyin kanseri, kan kanseri karaciğer kanseri, mesane kanseri, non-hodgkin lenfoması (NHL), yumurtalık kanseri, multipil myeloma, böbrek kanseri ve gırtlak kanseri ölüme neden olan ilk 15 kanser türü arasındadır.

KAYNAK:

https://gco.iarc.fr/today/en/dataviz/bars-compare-populations?mode=cancer&populations=792&group_populations=1&types=1&sort_by=value0&sexes=1_2

 

Akciğer Kanseri

Sigaranın başlıca faktörlerden biri olduğu akciğer kanseri, kanser kaynaklı ölümlerde ilk sıralardadır. Ancak erken evrede teşhis edildiğinde hastalığın tedavi şansı yükselir. Akciğer kanseri yapısal olarak normal akciğer dokusundan olan hücrelerin kontrol dışı çoğalması ile akciğer içinde kitle oluşturmasıyla başlar. Oluşan kitle ilk olarak bulunduğu ortamda büyür ve daha ileri aşamalarda çevredeki dokulara ya da dolaşım yoluyla karaciğer, kemik, beyin gibi daha uzak organlara yayılarak hasara neden olur. Oldukça yaygın bir kanser olan akciğer kanseri, tüm kanserlerin %12-16’sının, kansere bağlı ölümlerin ise %17-28’inin nedenini oluşturur. Ayrıca hem kadın hem de erkeklerde kansere bağlı ölümlerde birinci sırada yer alır.

Kolorektal Kanser

Kalın bağırsak olarak adlandırılan kolon ve kalın bağırsağın son kısmı olan rektum bölgesinde görülen kanserler genellikle kolorektal kanserler olarak tanımlanır. Kolorektal kanser gelişiminde beslenmeden genetiğe kadar çok sayıda risk faktörü bulunur. Bu kanser türü kadın ve erkeklerde ölüme yol açan kanserler arasındadır.

Mide Kanseri

En ölümcül kanser türleri arasında yer alan mide kanseri mide dokusundaki hücrelerin belirli sebeplerden dolayı kontrolsüzce büyüyüp çoğalmasıyla ortaya çıkar. Tümör bulunan yapılar zamanla yayılma göstereceğinden hastalığı erken evrede teşhis etmek önemlidir. Mide kanseri oluşum olarak da midenin farklı kısımlarında oluşabilse de genellikle midenin orta kısmında oluşur. Oluşan kanser zamanla da yemek borusuna etki edebilir ve yakın dokularla organlara yayılım gösterebilir. Mide kanserinin görülme sıklığı diğer kanser türlerine oranla daha düşüktür. Kısmen önlenebilir bir hastalık olduğundan erken teşhis büyük önem taşır.

Pankreas Kanseri

Bir salgı organı olan pankreas midenin arka tarafındadır. Hem sindirim için gerekli olan enzimleri üreterek kanal aracılığıyla ince bağırsakların ilk kısmına aktarır hem de kan şekerinin düzenlenmesi için gerekli olan hormonları üretir. Pankreası oluşturan hücrelerin normal işlevlerini kaybederek kontrolsüz bir şekilde bölünüp bir tümör halini alması pankreas kanseri olarak adlandırılır. Pankreas kanseri pankreas hücrelerinin genetik mutasyonu nedeniyle görülür. Normal yapısında bozulma bulunan hücreler kontrolsüz bir şekilde büyüyüp bölünmeye başlar ve böylece tümör oluşur. Bu hücreler tedavi edilmediğinde lenf dolaşımla kan dolaşım sistemine hızlı bir şekilde yayılabilir. Hücrelerin yapısında değişim yaratan mutasyonların kesin nedeni de henüz bilinmemektedir.

Meme Kanseri

Meme kanseri meme dokusunu oluşturan hücre gruplarından birinde değişim yaşanması ve kontrolsüz bir şekilde çoğalması nedeniyle meydana gelen tümör sonucunda ortaya çıkan bir hastalıktır. Kanserli doku ilk olarak yakın çevreye ardından da memeye yakın lenf bezlerine yayılım gösterir. Kanser zamanında tanı almayan ve tedavisi başlatılmayan hastalarda diğer dokulara yayılım göstererek tedaviyi olanaksız kılan evreye geçirir. Meme kanseri ile ilgili küresel ölçekteki istatistiklere göre meme kanserinin görülme sıklığı 100000’de 40-50 civarlarındadır. Peki meme kanseri ölümcül mü? Meme kanseri her zaman ölümcül değildir. Tedavi edilme şansı oldukça yüksektir ve günümüzde tıptaki gelişmeler ve erken teşhis sayesinde meme kanserinden ölüm oranları önemli ölçüde azalmıştır. Ancak, meme kanserinin ölümcül olma riski kanserin evresi, kanserin tipi, hastanın yaşı ve genel sağlık durumu gibi faktörlere bağlı olarak değişebilir. Meme kanserinin erken teşhisi hayati önem taşır. Düzenli meme muayeneleri ve mamografiler, meme kanserini erken evrede tespit etmenin en etkili yöntemleridir. Erken teşhis edilen meme kanseri, genellikle cerrahi müdahale, radyoterapi ve kemoterapi gibi tedavilerle başarıyla tedavi edilebilir.

Beyin Kanseri

Vücudun herhangi bir bölgesindeki hücrelerin çeşitli nedenlere dayanarak genetik mutasyon geçirerek kontrolsüz olarak çoğalmaya başlaması kanser olarak ifade edilir. Kontrolsüz olarak çoğalan hücreler ilk aşamada tümör adı verilen kitleleri oluşturur ve zamanla da çevre dokulara hatta uzak vücut dokularına yayılım gösterir. Bu durum beyindeki hücrelerde meydana geldiğinde beyin kanseri olarak tanımlanır. Beyindeki çeşitli dokulara ait olan hücreler kontrolsüz çoğalarak belirli boyutlarda düzenli kitle geliştirebilir ve bu kitlelere iyi huylu kitle olarak kabul edilir. Sıklıkla da çevre dokulara yayılmadan stabil kalır ve izlenirler. Ancak beyin sınırlı bir alanda yer aldığı ve çok işlevli bir organ olduğu için daha ufak boyutlu, iyi huylu bir tümör bile nörolojik olarak daha ciddi boyutlarda tabloya neden olabilir.

Prostat Kanseri

Erkeklerde en yaygın görülen kanserlerden biri de prostat kanseridir. Prostat kanseri kanser kaynaklı ölümlerde ise ikinci sıradadır. Erkeklerde bulunan ve yaklaşık bir ceviz büyüklüğünde olan, mesanenin altında yerleşmiş üreme faaliyetlerinde çeşitli salgılar üreten bir salgı organı prostattır. Prostat kanseri bu organın dokusunu oluşturan bazı hücrelerin anormal bir seyir göstererek tümör yapıları oluşturmasıyla meydana gelir. Genellikle 65 yaş üstünde görülen prostat kanseri, erken dönemde hiç belirti vermeyebilir. Ancak tedavi edilmediğinde zamanla büyüyerek idrar kanalına baskı yaparak bazı hastaların idrar yapmayla ilgili bazı şikayetler yaşamasına neden olabilir.

Kan Kanseri

Lösemi vücuttaki kemik iliği ve kan hücrelerini etkileyen bir kanser türüdür. Aynı zamanda kan kanseri olarak da bilinir. Lösemide kemik iliği anormal bir şekilde lenfoid ve myeloid adı verilen öncül hücreler üretmeye başlar. Bu hücreler de sağlıklı kan hücrelerinin yerini alır. Lösemi genellikle alyuvar ya da lökosit olarak adlandırılan beyaz kan hücrelerinde gelişmeye başlar. İlerleyen zamanla da diğer kan hücrelerini etkiler. Beyaz kan hücreleri bağışıklık sisteminin temelini oluşturduğundan lösemi çeşitli enfeksiyonlara, kanama bozukluklarına, kırmızı kan hücrelerinin eksikliğine neden olabilir. Bu kanser türü 15 yaş altı çocuklarda %30 oran ile en yaygın görülen kanser türüdür. Ancak 55 yaşından büyük yetişkinlerde de görülebilir. Löseminin tedavisinde artık %85 başarı oranı yakalanmaktadır.

Karaciğer Kanseri

İnsan yaşamında hayati bir organ olarak işlev gören karaciğerde kötü huylu dokuların tümöre dönüşerek çoğalmasında kaynaklı ortaya çıkan kanser karaciğer kanseridir. Karaciğerin kendi hücresinden kaynaklanan kötü huylu tümörlere primer karaciğer kanseri adı verilir. Kişinin karaciğer sağlıklıysa karaciğer kanserine yakalanma riski oldukça düşüktür. Bu kanser için risk grubunda bulunanlar da karaciğer hastalığı olanlar, karaciğerinde yapısal bozukluk bulunanlardır.

Mesane Kanseri

Mesane böbreklerden süzülen idrarı depolayan ve kasılma ile idrarı vücuttan atmayı sağlayan organdır. Mesanenin iç yüzeyinde kendine özgü bir hücre tabakası bulunur. Bu hücreler mesane kanserinin %90’ında kontrolsüz şekilde çoğalır ve sağlam dokuları işgal eder. Mesane kanseri genellikle 65 yaş üzeri kişilerde idrarda ağrısız kanama ile kendini belli eder. En önemli risk faktörü de sigara kullanımıdır. Mesane kanserinin gelişme olasılığı kadınlara oranla erkeklerde yaklaşık 4 kat daha fazladır.

Lenf Kanseri (Lenfoma)

Ölümcül kanser türleri arasında yer alan lenf kanseri hem çocukları hem de yetişkinleri etkiler. Bu kanser türü lenfosit olarak adlandırılan beyaz kan hücrelerinin kontrolden çıkması ile gelişir. Lenfositler, enfeksiyonla savaşmayı destekleyen bağışıklık sisteminin bir parçasıdır.

Yumurtalık Kanseri

Over kanseri olarak da adlandırılan yumurtalık kanseri yumurtalık dokusundaki hücrelerin kontrolsüz büyümesi ve çoğalmasıyla oluşur. Bu kanser türü yalnızca kadınlarda görülür. Yumurtalık kanserinde yumurtalığın ana yapısını oluşturan embriyonik dönem ya da epitelyum hücrelerinde meydana gelen kontrolsüz bölünme ve çoğalma ile tümör oluşur.

Multipl Miyelom

Multipl miyelom, enfeksiyonlarla savaşma sürecini destekleyen kemik iliğinde protein üreten plazma hücrelerini etkileyen bir kanserdir. Bu hastalık genellikle göğüs kafesi, omurga, kalça, omuz, pelvis çevrelerini tutar ve bu sebeple de multiple miyelom olarak adlandırılır. Kemik iliğinde anormal plazma hücresinin gelişmesi ve hızlı şekilde çoğalması multipl miyelom kanserine neden olur.

Böbrek Kanseri

Böbrek kanı süzdükten sonra atık maddelerden idrar üretmek ve kandaki bazı minerallerin dengesini sağlamak işlevine sahiptir. Normal işlevini yerine getiren hücrelerin şekil ve işlevlerini yitirerek anormal büyümesi ve kontrolsüz çoğalmasıdır. Kesin nedenleri bilinmese de obezite ve sigaranın kanser yaşanma riskini artırdığı bilinmektedir. Bunun yanı sıra birinci derece akrabalarında böbrek kanseri bulunan ve tansiyon hastası olanlar riskli gruptadır. Böbrek kanseri erken evrede belirti vermeden sessiz bir şekilde ilerler. Böbrek kanserinin bir kısmı erken evrede henüz belirti vermezken kişinin düzenli olarak girdiği sağlık kontrolleri ve bölgeyle alakalı farklı nedenlerle yapılan tetkiklerde hastalık yakalanabilir. Bu nedenle böbrek kanserinde düzenli sağlık kontrolleri son derece önemlidir.

Gırtlak Kanseri

Tıp literatüründe larinks olarak adlandırılan gırtlak boyun bölgesinde bulunan bir organdır. Gırtlak kanseri toplumda her 100 bin kişiden ortalama beşinde gelişir ve gırtlak bölgesinde bazı hücrelerin kontrolsüzce çoğalarak tümör halini alması sonucu ortaya çıkar. Sigara kullanımı gırtlak kanserinde en önemli risk faktörüdür. Sigara kullanım alışkanlığı bulunan kişilerde risk kullanmayan kişilere göre 20 kat daha fazladır.

Ölümcül Kanserleri Önlemenin 10 Yolu

En ölümcül kanser türleri sıralaması ve kanser vakalarının %5 ile %10'u genetik bozukluklardan kaynaklanırken %90 ile %95'i çevresel ve yaşam tarzı faktörlerinden kaynaklanır. Aşağıdaki alışkanlıkları edinerek kansere yakalanma riskini azaltabilir, daha sağlıklı ve kaliteli bir yaşam sürebilirsiniz.

• Sigara ve tütün kullanmayı bırakın.
• Daha fazla sebze, meyve, kuruyemiş ve bakliyat tüketin.
• İşlenmiş gıda tüketimini azaltın.
• Aşırı alkol kullanımından kaçının.
• Fazla kilolardan kurtulun.
• Daha aktif ve hareketli bir yaşam sürün.
• Güneş kremi kullanmayı alışkanlık haline getirin.
• Yaşınıza uygun rutin sağlık taramalarını düzenli olarak yaptırın.
• Çevre kirliliğine maruz kalmayı azaltın.
• HPV aşısı ve hepatit B aşısı olun.

KAYNAKLAR:

https://www.cancer.org/content/dam/cancer-org/research/cancer-facts-and-statistics/annual-cancer-facts-and-figures/2021/cancer-facts-and-figures-2021.pdf

https://www.cdc.gov/cancer/lung/basic_info/risk_factors.htm