Çocuklarda Obezite: Diyabet ve Tansiyona Neden Olabilir
21'inci yüzyılın en önemli sağlık sorunlarından biri olan obezite, karmaşık ve çok faktörlü bir hastalıktır. Dünya Sağlık Örgütü'nün sunduğu verilere göre; dünya genelinde 1,9 milyar civarında ideal kilosunun üzerinde ve 650 milyon civarında da obez insan bulunmakta. Yine dünya geneline bakıldığında 5 yaşın altındaki 41 milyon çocuklar da fazla kilolu ya da obez. Dünya Sağlık Örgütü tarafından sunulan bu verilere bakıldığında da Türkiye Avrupa'da obezite sorununun en yoğun olduğu ülkelerden biri.
Türkiye Çocukluk Çağı Şişmanlık Araştırması da obezite sorununun altını yeniden çizmekte. Bu araştırma sonuçlarına göre obezite oranı ilkokul öğrencileri arasında %10 ve fazla kilolu olma durumu ise %15,7.
Neyse ki çocuklarda obezite genellikle diyet ve yaşam tarzında yapılacak bazı değişiklikler ile tedavi edilebilir. Bu tür değişiklikler önemlidir çünkü obezite olan çocukların yetişkinlik döneminde de aynı durumu yaşaması ve daha da önemlisi kiloyla bağlantılı olan diyabet, yüksek tansiyon, karaciğer ve kardiyovasküler hastalık gibi problemleri geliştirmesi daha olası. Tüm bunlara ek olarak obezite çocuğun özgüven kaybı yaşamasına ve kalıcı psikolojik sorunlar geliştirmesine sebebiyet vermekte.
Çocukluk Çağı Obezitesi Nedir?
Çocukluk çağı obezitesi, çocuğun yaş ve boyuna göre ideal olan sınırın üzerinde olduğu durumda ortaya çıkan karmaşık bir hastalıktır. Peki, obezite sınırı kaç kilo çocuklarda? Bu sınır ise şöyle:
- Yaşa göre Beden kitle indeksi 5 persentil ve altındaki çocuklar zayıf
- Yaşa göre Beden kitle indeksi 85. persentil ve üzerindeki çocuklar şişman
- Yaşa göre Beden kitle indeksi 95. persentil ve üzerindeki çocuklar obez
Çocukların BMI faktörleri yetişkinlerden farklıdır. Çocuklar için BMI yaşa ve cinsiyete özgüdür çünkü vücut kompozisyonları çocuk büyüdükçe değişir. Çocuğunuzun BKİ'sini kilogram cinsinden ağırlığını metre cinsinden boyunun karesine (kg/m2) bölerek hesaplayabilirsiniz.
Çocukluk Çağı Obezitesi ile İlişkili Riskler
Çocukluk çağı obezitesinden etkilenen çocukların yetişkinlik döneminde de obezite sorunu yaşama olasılığı %70 daha fazla ve kalp hastalığı, yüksek kolesterol, yüksek kan basıncı, diyabet, uyku apnesi ve kanser hastalıklarına karşı da risk altında.
Çocukluk Çağı Obezitesinin Nedenleri
- Çevre
Günümüz ortamı, çocukların alışkanlık ve algılarının şekillenmesinde büyük rol oynamakta. Bunlardan biri olan kentsel yaşam, çocukların fiziksel olarak aktif olmasının önüne geçmekte. Bunun yanında fast food yemek kültürünün yaygınlaşması da durumun yaşanmasında etkili. Marketlerde kutu içecek, paketli gıda, katkılı besin çeşitliliği de çocuklarda görülen obeziteye neden olmakta.
- Fiziksel Aktivite Eksikliği
Günümüz toplumunda çocuklar kısıtlı fiziksel aktiviteye sahip. Açık alanları azlığı ve araç sayısının fazla olması nedeniyle çocuklar vakitlerini okul, ev ve AVM gibi kapalı alanlarda geçirmekte. Bunun yanında ekran kullanımı da çocukların hareketsiz bir yaşam sürmesinde etkili. Bilgisayar oyunları ve animasyon filmlerde fazlaca zaman geçiren çocukların okullarda beden eğitimi dersinden mahrum olmasının nedenleri arasında.
- Kalıtım ve Aile
Çeşitli çalışmalar genetiğin obezitede rol oynadığını göstermekte. Obezite durumunu yaşayan ebeveynlerin çocukların obeziteden etkilenme ihtimali yüksek. Bununla birlikte genler çocuğun fazla kilolu ya da obez olmasında tek başına belirleyici değil. Ancak ebeveynlerden öğrenilen davranışlar önemli. Bu nedenle özellikle çocukları küçük yaşta obezite riski altında olan ebeveynlerin çocuklarını gelişimlerinin erken dönemlerinde sağlıklı beslenmeye teşvik etmesi büyük önem taşıyor.
- Diyet
Son birkaç on yılda, diyet kalıpları önemli ölçüde değişti. Günde tüketilen ortalama kalori miktarı önemli ölçüde arttı. Ayrıca, kalori alımındaki artış sağlıklı bir diyet için gerekli olan besin maddelerini de azalttı. Yiyecek porsiyonları, gelişen sağlıksız beslenme düzenlerinde de önemli bir rol oynamakta. Bu durumun fiziksel aktivite eksikliği ile birleşmesi de obeziteye davetiye çıkarıyor.
- Sosyoekonomik Durum
Düşük gelirli ailelerde büyüyen çocuklar, obeziteden etkilenme konusunda daha büyük risk altında. Geçimini sağlamakta zorlanan aileler genellikle kalorisi, yağı ve şekeri daha yüksek olan hazır yiyecekleri tercih etmekte. Ebeveynlerin eğitim düzeyi de obezite ile ilişkili. Eğitimi çok az olan veya hiç olmayan ebeveynler, doğru beslenme ve sağlıklı gıda seçimleri hakkında bilgi sahibi olmadığından çocuklarının beslenme süreçlerini doğru yönetemez.
Obezitenin Neden Olduğu Sorunlar
Obezite ile vücut yağ kitlesinin artışı ile bağlantılı olan bazı hormonal değişimler yaşanır. Bunlar:
- İnsülin salgısında aşırı artış olur. Bunun bir sonucu olarak görülen erişkin tipi şeker hastalığı çocukta da görülür. Üstelik çocuğun aile öyküsünde şeker hastalığı mevcutsa bu durumun yaşanma ihtimali de artar. Çocukta insülinin artması boyun ve kol altı gibi derinin kıvrımlı bölgelerinde kahverengi lekelenmeler görülür. Ancak bu durum çocuğun zayıflaması ile düzeltilebilir.
- Obez çocukta ergenlik daha erken bir süreçte gelişebilir. Obezite özellikle kız çocuklarının kıllanmasına ve düzensiz bir regl döngüsü yaşamasına neden olabilir.
- Obezite nedeniyle yüksek tansiyon, solunum zorlukları, yağ seviyesinin yüksek olması ve psikolojik sorunlar yaşanmasına neden olabilir.
- Obez çocukların kanında kötü kolesterol yükselirken iyi kolesterolde düşme yaşanır.
- Aşırı yağlanma nedeniyle çocuğun kalp damar rahatsızlıklarında görülme oranı artar. Bunun yanında karaciğerde yağlanma,
- Obez çocuklarda fazla ağırlık nedeniyle eklemlere aşırı yük biner ve bu durum da ortopedik sorunlara neden olabilir.
- Çocukların aşırı kilolu olması solunum fonksiyonlarında bozulmaya ve kalbe aşırı yük binmesine de neden olur. Bu nedenle çocukta hareket yeteneği azalır ve buna bağlı olarak enerji tüketimi minimum seviyede olur.
- Aşırı derecede obez olan çocuklarda uyku sırasında solumun durması yaşanabilir.
- Obezite psikolojik sorunların yaşanmasına da neden olur.
Çocukluk Çağı Obezitesi için Tedavi Yöntemleri
Çocuklar için uygulanan obezite tedavisi yetişkinler için uygulanan tedaviden farklı. Bunun yanında ailenin de bu tedavi sürecine dahil olması tedavi adına kilit bir unsur. Çocuklarda obezitenin çeşitli tedavileri şunları içerir:
- Diyet Terapisi
Obeziteden etkilenen bir çocuğun tedavisinde genellikle çocukların ihtiyaçları konusunda uzmanlaşmış bir beslenme uzmanına danışmaları önerilir. Beslenme uzmanları, çocukların sağlıklı beslenme alışkanlıklarını ve bunları uzun vadeli diyetlerinde nasıl uygulayacaklarını anlamalarına en iyi şekilde yardımcı olabilir. Bazı durumlarda, beslenme uzmanları çocuklar için her zaman kalori alımını kısıtlamayı önermezler. Besin etiketlerinin nasıl okunacağı, porsiyonların nasıl kesileceği, besin piramidinin nasıl anlaşılacağı ve daha küçük lokmaların daha küçük bir hızda nasıl yenileceği ile ilgili eğitim, genellikle bir çocuğun yeme alışkanlıklarını değiştirmek için verilen bilgilerdir.
- Fiziksel Aktivite
Çocuklarda obezitenin bir başka tedavisi de fiziksel aktiviteyi arttırmaktır. Araştırmalar, çocuklukta hareketsizliğin yetişkinlikteki yaşam tarzını da belirleyeceğini göstermekte. Bu nedenle fiziksel aktivite çocuklar için önemli ve uzun vadeli bir bileşendir. Artan fiziksel aktivite, obeziteden etkilenen çocuklarda yağ dokularındaki artışı azaltabilir veya en azından yavaşlatabilir.
- Davranış Değiştirme
Yaşam tarzları ve davranışlar genç yaşta kurulur. Bu nedenle ebeveynlerin en azından tedavi sürecinde çocuklarına doğru beslenme alışkanlıklarını kazandırması önemlidir. Gerekirse bu alanda bir uzmandan yardım alınabilir.
- Ameliyat
Obeziteyi tedavi etmek için bazı vakalarda ameliyat gerekebilir. Bu durumda da uygulanacak olan ameliyat çocuk özelinde planlanır.
Çocukluk Çağı Obezitesi Nasıl Teşhis Edilir?
Çocuğunuzun durumu hakkında endişeleriniz varsa tıbbi yardım almanız önemlidir. Alacağınız tıbbi yardımda uzman çocuğunuzun obez olup olmadığını belirlemek adına yaşa göre BMI büyüme çizelgesini kullanabilir. Bu aşamada obezite teşhisi konulduğunda çocuğa doğru beslenme alışkanlığı ve hareketlilik kazandıracak uzun vadeli bir süreç planlanır.
Çocukluk Çağı Obezitesi Nasıl Tedavi Edilir?
“Obez çocuklar için ne yapmalı?” diye merak ediyorsanız çocuğunuza yardım etmek için yapabileceğiniz en önemli şey kilolarına değil sağlığına odaklanmaktır. Çocuğunuzu daha iyi bir sağlık yolculuğunda desteklemeniz çok önemlidir. Çocuğunuzun kendisi hakkındaki hisleri, genellikle sizin onlar hakkındaki hislerinize dayanır.
Obez çocuğa yaklaşım, ağırlığı hakkında yargılayıcı olmayan bir şekilde konuşmak olmalıdır. Çocuğunuzun endişelerini sizinle paylaşmasına izin vermelisiniz. Ailenizin fiziksel aktivite ve yeme alışkanlıklarını kademeli olarak değiştirerek çocuğunuza yardımcı olabilirsiniz. Bu şekilde tüm aileniz yeni sağlıklı davranışlardan faydalanabilir.
Tüm aileyi dahil etmenin birçok yolu vardır ancak fiziksel aktiviteyi artırmak özellikle önemlidir. Çocuğunuzun her gün en az 1 saat düzenli fiziksel aktivite yapmasını hedefleyin. Bunu başarmanın çocuklarda obezite tedavisi uygulamanın bazı yolları şunlardır:
- Örnek olarak liderlik edin.
- Aile aktiviteleri planlayın.
- Çocuğunuzun ihtiyaçlarına karşı duyarlı olun.
- Ekranlara ara verin.
- Şeker alımını azaltın.
- Daha iyi uykuyu teşvik edin.
Bilgi talep formunu doldurarak Büyük Anadolu Hastaneleri tarafından uygulanan obezite cerrahisi ile ilgili merak ettiklerinizi öğrenebilirsiniz.
