Kolesterol Nedir?

 

Konu saÄŸlık ve beslenme olduÄŸunda “Kolesterol nedir?” sorusu sıklıkla dile getirilir. Beslenmede çoÄŸu tartışmanın konusu olan kolesterol, sayısız insanın mücadele ettiÄŸi damar ve kalp hastalıklarının baÅŸ etkenleri arasında. Hem vücutta sentezlenen hem de hayvansal kaynaklı besinler ile vücuda alınabilen kolesterol yüksekliÄŸi, birçok kronik hastalığa sebebiyet verir. Ä°ÅŸte kolesterol hakkında bilinmesi gerekenler:

Kolesterol Nedir?

Ä°nsanların kanında bulunan kolesterol, karaciÄŸer baÅŸta olmak üzere tüm hücreler tarafından doÄŸal olarak üretilir ve mumsu bir yapıda olan yaÄŸ türüdür. Ä°nsan vücudu saÄŸlıklı hücreler oluÅŸturmak için hücre zarlarına, hormonlara ve belirli bir miktarda kolesterole ihtiyaç duyar. Suda çözünmeyen bu yaÄŸ türü kana kendi başına geçemez. Ancak bu yapının taşınması karaciÄŸer tarafından üretilen lipoproteinler ile mümkündür. Vücutta bulunan ve kolesterolü taşıyan lipoproteinler LDL ve HDL olarak farklı görevleri yerine getiren gruplara ayrılır.

Kolesterol ÇeÅŸitleri Nelerdir?

“Kolesterol nedir çeÅŸitleri nelerdir?” sorusu da merak edilen konular arasında. Kolesterol çeÅŸidi olarak ifade edilen durum aslında kolesterolü taşıyan lipoprotein çeÅŸididir ve lipoproteinlerin pek çok türü bulunur. Bunlar aÅŸağıdaki gibidir:

• HDL (Ä°yi kolesterol)
• LDL (Kötü kolesterol)
• Åžilomikronlar
• Trigliseridler
• VLDL (Çok düÅŸük yoÄŸunluklu lipoprotein)

 

LDL, düÅŸük yoÄŸunluklu lipoproteindir. Kan dolaşımı içinde kolesterolün taşınmasını gerçekleÅŸtirir. HDL ise yüksek yoÄŸunluklu lipoproteini ifade eder. Dokular ve karaciÄŸer içinde kolesterol taşınmasını saÄŸlar. Toplam bir diÄŸer adıyla total kolesterol ise her iki türün toplamıdır. VLDL (Çok DüÅŸük YoÄŸunluklu Lipoprotein), karaciÄŸerdeki lipid gruplarının kaslar ve yaÄŸ dokusuna taşınmasını saÄŸlar. Åžilomikronlar ise en büyük hacme sahip olan lipoprotein grubudur ve lipidlerle kolesterolün bağırsaktan emilim sonrasında karaciÄŸere taşınmasını saÄŸlar. Trigliseridler kolesterolden farklı olan lipit türüdür. Ä°nsan vücudu kolesterolü D vitaminini, hücre çeperlerini ve bazı hormonları oluÅŸturmak için kullanır. Trigliserit ise bir enerji kaynağıdır. Vücut kullandığından çok kalori aldığında bu kaloriler trigliseritlere dönüÅŸtürülerek yaÄŸ hücrelerinde depolanır. Bunun sonucunda da trigliserit seviyelerinde yükselme olur. Bu da inme ve kalp hastalığı gibi pek çok rahatsızlığa davetiye çıkarır.

Total Kolesterol Nedir ve Nasıl Hesaplanır?

Total kolesterol, kandaki toplam kolesterol miktarını gösterir. Hesaplanmasında hem LDL ile HDL hem de trigliserit düzeyleri birlikte kullanılır. Vücutta bulunan yağın yaygın bir formu olan trigliseritler inme ve damar tıkanıklığı gibi rahatsızlıklar için risk yaratır. Hesaplama için kanda bulunan LDL ve HDL düzeyleri ve trigliserit deÄŸerinin %20’si eklenir.

Kolesterol Neden Yükselir?

“Kolesterol neden yükselir?” diye merak ediyorsanız bu duruma neden olan iki farklı faktörün olduÄŸunu bilmelisiniz. Ä°lk faktörlerden biri beslenmeyle vücuda alınan kolesterol miktarının yüksek olması. Kolesterolün vücuda alınması hayvansal kaynaklı besinlerle olur. Bu besinlerin aşırı miktarda tüketilmesi ve bunun yanı sıra fast food, kızartma, hayvansal yaÄŸların da aşırı tüketimi ile vücuda yüksek miktarlarda kolesterol alınır. DiÄŸer faktörler ise sigara kullanımı, hareketsiz yaÅŸam tarzı ve vücutta endojen kolesterol üretiminin fazla olması. Çünkü besinler yoluyla vücuda alınan kolesterol ek olarak vücutta da kolesterol sentezi oluÅŸturur. Bunun yanında genetik yatkınlık ve ideal kilonun üzerinde olma da kolesterol yüksekliÄŸiyle yakından iliÅŸkilidir. Ancak zayıf insanlarda kolesterol yüksekliÄŸi durumu yaÅŸayabilir. Bu insanların ailesinde hiperlipidemi yani kanda yaÄŸ yapıdaki maddelerde artış öyküsü bulunur. Bu genetik geçiÅŸli durum nadir olarak görülür. Bunlar dışından kolesterol yüksekliÄŸinde etkili olan faktörler ise aÅŸağıdaki gibidir:

• Ailede yüksek kolesterol öyküsü olması,
• Aşırı kilolu olmak,
• Erkeklerde bel çevresinin 100 cm ve kadınlarda 89 cm üzerinde olması,
• Böbrek rahatsızlıkları,
• Düzenli egzersiz yapmamak,
• Hipotiroidizm,
• Åžeker hastalığı.

 

Peki kolesterol yüksekliÄŸi nedir? Kandaki yaÄŸların olması gerekenden daha yüksek düzeyde olması durumudur.

Yüksek Kolesterol Nasıl TeÅŸhis Edilir?

“Kolesterol nedir kan tahlili ile teÅŸhis edilebilir mi?” diye merak ediyorsanız bu durumun lipid paneli adı verilen basit bir kan tetkiki ile teÅŸhis edilebildiÄŸini bilmelisiniz. Kolesterol belirtileri gösteren ve ÅŸüphe duyulan kiÅŸilere uygulanan bu test ile kiÅŸinin total kolesterol deÄŸeri ve trigliserit, LDL, HDL seviyeleri tespit edilir. Kolesterol düÅŸüklüÄŸü ve yüksekliÄŸinin test edilmesi için hastadan kan örneÄŸi alınır ve ardından analiz edilmesi için laboratuvara gönderilir. Testten önce hastanın 12 saat açlık ve susuzluk uygulaması gerekir.

Kolesterol Nasıl DüÅŸürülür?

“Kolesterol nedir nasıl düÅŸürülür?” sorusu da konu hakkında merak edilenler arasında. Siz de “Kolesterolü ne düÅŸürür?” diye merak ediyorsanız iÅŸe dengeli beslenmek ile baÅŸlamanız gerektiÄŸini bilmelisiniz. Åžarküteri, tereyağı, doymuÅŸ yaÄŸlar barındıran hayvansal gıdalar ve kırmızı et tüketirken dikkatli olmalısınız. Beslenmenizde soya, zeytinyağı, ayçiçek ve fındık yağı tercih etmelisiniz. Kırmızı et yerine balık, hindi ve tavuk tercihinde bulunmalısınız. Kızartma piÅŸirme yönteminden kaçınmalı ve yemeklerinizi buÄŸulama, ızgara ya da haÅŸlama yöntemi ile piÅŸirmelisiniz. Bu süreçte meyve, tahıl ve sebze tüketiminde de aşırıya kaçmamanız önemli. Süt ürünlerinde de az yaÄŸlı olanları tercih etmelisiniz. Yumurtayı da haftada maksimum 4 adet olacak ÅŸekilde tüketmelisiniz. Ä°deal kilonuzun üzerindeyseniz mutlaka kilo vermelisiniz. Sigara ve diÄŸer tütün ürünlerinden de uzak durmalısınız. Haftada minimum 4 gün 30 dakikalık yürüyüÅŸler yapmalısınız.

Kolesterol DeÄŸerleri Kaç Olmalıdır?

“Kolesterol kaç olmalı?” sorusu da merak edilenler arasında. Bu soruyu ÅŸöyle yanıtlayabiliriz:

KiÅŸinin baÅŸka kalp rahatsızlığı riski yoksa kiÅŸiye uygulanan açlık sonrası lipid testinin sonucundaki toplam kolesterol deÄŸerinin 200 mg/dl altında olması normal, 200-239 mg/dl arası olması risk sınırında ve 240 mg/dl üzeri olması da yüksek deÄŸer olarak kabul edilir. Yapılan aynı testteki LDL düzeyinin 130 mg/dl altında olması normal, 130-159 mg/dl arası olması sınırda, 160 mg/dl üzeri olması ise yüksektir. HDL düzeylerinin 40 mg/dl altında olması ise tehlikeli deÄŸerdir. Bu deÄŸerin saÄŸlıklı ortalaması kadınlarda 40 mg/dl ve erkeklerde 50 mg/dl üzeridir. Bunun yanında 20 yaşından küçük bireylerin normal kolesterol deÄŸerleri de total kolesterol için <170 mg/dL, LDL için <110 mg/dL ve HDL için de >45 mg/dL ÅŸeklinde olmalıdır.

Kolesterol Diyeti

“Kolesterol nedir neden olur?” sorusuna verilebilecek en genel yanıtlardan biri yanlış beslenme alışkanlığıdır. Kolesterol diyetinde Akdeniz tipi beslenme tarzının uygulanması beslenme alışkanlığı deÄŸiÅŸikliÄŸinde iyi bir baÅŸlangıç olabilir. Bu beslenme rutininde yer verilen besinler HDL kolesterol (iyi kolesterol) seviyesinin yükselmesine de katkı saÄŸlayabilir. Akdeniz tipi beslenme ÅŸekline yakından bakıldığında zeytinyağı, somon gibi yaÄŸlı balıklar, yüksek lif içeren meyveler, baklagiller, kuruyemiÅŸler, tam buÄŸday ürünlerinin sık tüketildiÄŸi görülür. Kolesterol için uygulanan diyette yumurtaya da ölçülü bir ÅŸekilde yer verilmelidir ve haftada maksimum 3-4 kez tüketilmelidir. SaÄŸlıklı bireylerin besinlerle vücuduna alması gereken kolesterol miktarının 300 mg'ın altında olması önemlidir. Ancak hiperlipidemi hastalarında kolesterol miktarı kan kolesterol seviyesine göre ayarlanmalıdır. Bu hastalarda kan kolesterol seviyesi hayati riske neden oluyorsa besinlerle alınan miktar 200-250 mg'ın altına indirilmelidir.

Kolesterol Belirtileri Nelerdir?

“Kolesterol nedir belirtileri nelerdir kısaca” diye merak ediyorsanız yüksek kolesterolün gözlemlenebilir bir belirtisi olmadığını bilmelisiniz. Bu sebeple yüksek kolesterol durumu uzun yıllar fark edilemeden sürebilir. Ancak ileri evrede kalbe kan saÄŸlayan koroner arterler etkilenebilir ve bunun sonucunda da kiÅŸide göÄŸüs aÄŸrısı yani anjine durumuna iÅŸaret eden belirtiler gözlemlenebilir. Bu belirtilerden en yaygın olanları aÅŸağıdaki gibidir:

• Ayak ve bacaklarda uyuÅŸma ve aÄŸrı,
• BaÅŸ dönmesi,
• Ciltte lekelenmeler,
• Deri altında yaÄŸ birikmesi,
• GöÄŸüste aÄŸrı,
• Halsizlik,
• Kolesterol belirtileri baÅŸ aÄŸrısı,
• Nefes darlığı,
• Solgun cilt,
• Vücudun bazı yerlerinde morarmalar,
• Yaralarda geç iyileÅŸme,
• Yüzde ve göz çevresinde oluÅŸan sarı yaÄŸ bezeleri.

Kolesterol Nasıl Tedavi Edilir?

“Kolesterol nedir ne iyi gelir?” sorusu da merak edilenler arasında. Yüksek kolesterol teÅŸhisi almış hastalara tedavinin ilk adımı olarak yaÅŸam tarzı deÄŸiÅŸiklikleri önerilir. Bu süreçte hastanın saÄŸlıklı beslenmesi, günlük olarak fiziksel aktivitesine dikkat etmesi gerekir. Ancak saÄŸlıklı yaÅŸam alışkanlıklarının yeterli olmadığı hastalarda kolesterol ilaçları verilir ve kolesterol seviyesinin düÅŸürülmesi amaçlanır.

Kolesterol Ne Ä°ÅŸe Yarar?

“Kolesterol nedir ne iÅŸe yarar?” sorusu da merak edilen konular arasında. Hücre yapısının duvarlarına katkıda bulunmak, vücudun D vitamini üretmesine izin vermek, bağırsakta sindirim safra asitleri oluÅŸturmak ve vücutta üreme, kortizol hormonlarını üretmesini saÄŸlamak gibi iÅŸlevlere sahiptir.

Kolesterol Nasıl Ölçülür?

“Kolesterol nedir kaç olmalı? Nasıl ölçülür?” diye merak ediyorsanız LDL testi ile bu ölçümü yaptırmanız gerektiÄŸini bilmelisiniz. Bu test aç karnına yapılan bir testtir. Öncesinde 9-12 saat boyunca açlık ve susuzluk uygulamanız gerekir. LDL kolesterol testi sonucunda da LDL ve HDL kolesterol seviyeleri ile diÄŸer trigliseritlerin seviyeleri de ölçülebilir.