Akut Stres Bozukluğu Nedir? Belirtileri Nelerdir?

 

Akut stres bozukluğu, kişinin hayatını tehdit ettiğine inanılan herhangi bir olay karşısında yaşanabilecek normal bir tepkidir. Akut stres bozukluğu (ASB) travmatik bir olayın ardından 1 ay içinde ortaya çıkar, en az 3 gün ve en fazla 30 gün sürmesi beklenir. Belirtilerin 1 aydan fazla sürmesi durumunda travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) olarak değerlendirme yapılır.

Akut Stres Bozukluğu Nedir?

“Akut stres bozukluğu nedir?” sorusu merak edenler için aşağıdaki şekilde yanıtlanabilir:

Travma yaratacak bir olaydan sonraki haftalarda kişide akut stres bozukluğu olarak adlandırılan bir anksiyete bozukluğu gelişebilir. ASB’li kişiler, travma sonrası stres bozukluğuna benzer semptomlar sergiler. Ancak belirtileri benzer olsa da ASB ile TSSB farklı bir psikolojik rahatsızlıktır. Akut stres bozukluğu ve TSSB farkı aşağıdaki gibi özetlenebilir:

Akut stres bozukluğu süresi 3 ile 30 gündür. Travma sonrası stres bozukluğunun ise en az 30 gün sürmesi beklenir. Her iki durum da aynı semptomları paylaşsa da ASB kişinin yaşadığı semptomların sayısına göre teşhis edilir. TSBB ise kişinin çeşitli semptom türlerinin her birinden minimum sayıda uygulanabilir semptomlara sahip olmasını gerektirir.

Akut Stres Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?

Akut stres bozukluğu belirtileri ve bu belirtileri sıklığı her birey özelinde farklı gözlemlenir. Akut stres bozukluğunu tanımlamaya yardımcı belirtiler aşağıdaki gibidir:

• Çaresizlik,
• En ufak sese irkilmek,
• Geçmeyen baş dönmeleri,
• Hızlı kalp atışı,
• Karamsarlık,
• Kişinin yaşadığı travmatik anı, geçmişe dönüşler (flashback) ya da rüyalar halinde yaşaması. Örnek vermek gerekirse deprem travması geçirmiş kişinin deprem senaryoları kurmayı bırakmaması şeklinde gözlemlenebilir.
• Olumsuz ruh hali (Kişi genel olarak umutsuz, yıpranmış ve üzgün görünür.),
• Sürekli deprem olacakmış hissini yaşama,
• Travmatik olayla ilgili tüm sorulardan, düşüncelerden ve olay hakkında konuşmaktan kaçınma,
• Uykusuzluk,
• Zaman zaman gerçeklikten kopuş.

Akut Stres Bozukluğu Nedenleri Nelerdir?

Akut stres bozukluğu vakaları, travmatik olarak adlandırılan olaylardan sonra gelişebilir. Yaşanan travmalardan sonra profesyonel destek almak bu belirtilerin azaltılmasında destekleyicidir. Akut stres bozukluğunun nedenleri aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Aile içi istismar,
• Cinsel saldırılar ve tecavüzler,
• Deprem, sel, toprak kayması, çığ, yangın, volkan, fırtına gibi doğal afetler,
• Motorlu taşıtlarla yapılan kazalar,
• Ölüm,
• Ölüm korkusu yaşama,
• Ölümcül bir hastalığa yakalanma.

Yaşanılan her olay kişiden kişiye farklılık gösterdiğinden olayların etkileri de kişi özelinde farklıdır. Örneğin deprem yaşadıktan sonra birey bu durumdan etkilenip akut stres bozukluğuyla mücadele etmek zorunda kalır. Ancak aynı olan diğer bireyi hiç etkilemeyebilir.

Kimler Akut Stres Bozukluğu Riski Altındadır?

Travmatik bir olayın deneyimlenmesinin ardından herkeste ASB gelişebilir. ASB riski altında kişiler aşağıdaki gibi özetlenebilir:

• Geçmişte travmatik bir olay yaşayan, tanık olan kişiler,
• TSSB öyküsü,
• Bazı zihinsel problem türlerinin geçmişi,
• Travmatik deneyimler sırasında dissosiyatif semptom öyküsü.

Akut Stres Bozukluğu ile Baş Etmek için Neler Yapılabilir?

Kişi yaşadığı travmatik olayın ardından 1 ay içinde yukarıda belirtilmiş olan semptomlardan dokuzunu veya daha fazlasını geliştirirse bu ASB’na işaret eder. Bu dönemde farkındalık temelli tekniklerin uygulanması yaşanacak kaygı ve stresin yönetilmesinde yardımcı olabilir. Bunun yanında terapist yardımcı ile kişinin bireysel ihtiyaçlarına yönelik terapi planı oluşturulabilir. Akut stres bozukluğu durumunda uygulanacak olan terapiyle yaşanan semptomları azaltmak, kişinin baş etme mekanizmalarını iyileştirmek travma sonrası stres bozukluğu durumunu önlemek amaçlanır.

Tedavi ve Başa Çıkma Mekanizmaları Nelerdir?

Akut stres bozukluğunu tedavisini gerçekleştirmek ve kişinin yaşadığı semptomlarım TSSB’na dönüşmesini önlemek adına uygulanan birkaç farklı yaklaşım bulunur. Travma odaklı uygulanan bilişsel davranışçı terapi en etkili tedavi kabul edilir. Bu yöntemle duygu, düşünce ve davranışlara yoğunlaşılan farkındalık egzersizleri, rol yapma egzersizleri, kişinin korkusu olan durumlarla yüzleşmesini sağlama aşaması ve rahatlama egzersizleri uygulanır. Akut stres bozukluğu için kullanılan bir başka tedavi şekli de reçeteli ilaç kullanımıdır. Travma sonrası stres bozukluğu geliştirme riskinin ve daha uzun süreli yaşanacak semptomlar yaratma riskinin artması nedeniyle ilaç kullanımı tercih edilebilir.

Özetle akut stres bozukluğu için uygulanan terapi seçenekleri şunları içerebilir:

• Bilişsel davranışçı terapi (BDT),
• Farkındalık,
• İlaçlar.

Akut Stres Bozukluğunu Önlemek Mümkün mü?

Akut stres bozukluğu tedavisi süreci öncesinde yaşanma riskini azaltmak için izlenebilecek yollar aşağıdaki gibi özetlenebilir:

• Aile ve arkadaşlardan destek talep etmek,
• Etkili başa çıkma mekanizmaları öğrenmek ve geliştirmek,
• Genel zihin sağlığını korumak,
• Kişinin mesleği travmatik olaylar yaşanma riski taşıyorsa ön-hazırlık eğitimi,
• Travmatik bir olayın ardından bir ruh sağlığı profesyonellerine danışmak.

Neler Yapılmalıdır?

Diyafram nefesi: Gün içinde en az 5 tam nefes şeklinde alınan diyafram nefesiyle vücuda giren oksijen sempatik sinir sistemini parasempatik sisteme geçirmeye yardımcı olacaktır.

Çevre beden farkındalığını güçlendirmek artırmak: Etrafta zihinde rahatsızlık ve stres uyandırmayan beş objenin adını zihinde tekrarlanmak, objelere odaklanmak veya duyu organlarını harekete geçirmek de iyi gelecektir.

Akut Stres Bozukluğu Ne Kadar Sürer?

“Akut stres bozukluğu ne kadar sürer?” diye merak ediyorsanız akut stres bozukluğunun travmatik olaydan sonra 2 gün gibi bir sürede ortaya çıktığını ve genellikle 30 gün kadar sürdüğünü bilmelisiniz.