Melatonin Nedir? Etkileri Nelerdir?
Melatonin vücudumuzdaki uyku-uyanıklık döngüsünü düzenlediÄŸi kadar yaÅŸlanma sürecini yavaÅŸlatma yeteneÄŸi ve genel saÄŸlığı iyileÅŸtirme potansiyeli ile de ilgi çeken bir hormon. Uyku düzeniyle iliÅŸkili olan melatonin hakkında tüm bilinmesi gerekenleri sizler için derledik.
Melatonin Nedir?
“Melatonin nedir?” sorusu merak edenler için ÅŸu ÅŸekilde yanıtlanabilir: Melatonin insan bedeninde doÄŸal olarak var olan ve uyku-uyanıklık döngüsünü düzenleyen bir hormondur. Pineal bez veya diÄŸer adıyla epifiz bezi -ki bu beyne yakın bir konumda bulunur- tarafından salınır. Uyku-uyanma zamanlaması yanında kan basıncının düzenlenmesi ile mevsimsel üreme dürtülerini gibi sirkadiyen ritimle ilgili faktörleri ayarlama görevini de üstlenir.
Melatoninin çoÄŸu etkisi melatonin reseptörlerinin aktive olmasıyla ortaya çıkar. Ancak bazı etkileri hormonun antioksidan özelliÄŸi nedeniyledir. Bitkilerde oksidatif strese karşı koruma saÄŸlayabilen hotmon ayrıca çeÅŸitli gıdalarda da bulunur. Ä°laç veya takviye olarak kullanılan bu hormon genellikle laboratuvarda sentetik olarak elde edilir. Doktor önerisiyle jet lag veya vardiyalı çalışma gibi uyku problemleri için kısa süreli tedavi amacıyla diyet takviyesi olarak da kullanılabilir. Genelde tablet formunda üretilir fakat ağız içine ya da dil altına konulabilen formları da mevcuttur.
Melatoninin Etkileri Nelerdir? Melatonin Ne Ä°ÅŸe Yarar?
Peki melatonin ne iÅŸe yarar? Melatoninin ana görevi gece ve gündüz döngülerini ya da uyku-uyanıklık döngülerini düzenlemektir. Normal ÅŸartlarda karanlık bedenin daha çok melatonin üretmesini tetikler ki bu da uykuya geçiÅŸ için bir sinyal verir. Aydınlık ve ışık ise melatonin üretimini azaltır ve bu ÅŸekilde uyanma sinyali oluÅŸturur.
Melatonin seviyeleri uyku sorunları yaÅŸayan kiÅŸilerde genellikle düÅŸük bulunabilir. Melatonin hormonu uyku düzenlemesi amacıyla takviye olarak kullanılır ancak bu hormonun etkinliÄŸini kanıtlayacak kesin veriler henüz mevcut deÄŸildir. Bu alanda yürütülen araÅŸtırmalar melatoninin düzenli kullanımının uykuya geçiÅŸ sürelerini yaklaşık 6 dakika kadar hızlandırdığını göstermektedir ama toplam uyku süresinde bir deÄŸiÅŸiklik olmadığı tespit edilmiÅŸtir. Ek olarak melatonin kullanımının bırakılmasının ardından 1 yıl içinde uykuya geçiÅŸ sürecinin kısalmasının kaybolduÄŸu görülmüÅŸtür.
Melatoninin Yan Etkileri Nelerdir?
Melatonin hapı kısa dönemde ve düÅŸük dozda kullanılırsa yan etkileri minimum seviyede kalabilir. Bu yan etkiler arasında:
- Ağız kuruluğu
- Aft (ağız ülseri)
- Anksiyete
- Anormal karaciÄŸer fonksiyon test sonuçları
- Halsizlik
- Baş ağrısı
- BaÅŸ dönmesi
- Mide bulantısı
- Dermatit (cilt iltihabı)
- Döküntüler
- Hislerden kaçınma duygusu
- Enerji azlığı
- Gece terlemeleri
- GöÄŸüs aÄŸrısı
- Mide ekşimesi veya hazımsızlık
- Hiperbilirubinemi, yani kanda kırmızı kan hücrelerinin ayrışmasından dolayı bilirubin seviyesinin artması ve ciltte, gözlerde sarılık görülmesi
- Yüksek tansiyon (hipertansiyon)
- Huzursuzluk
- Proteinüri yani idrarda protein bulunması
- Glikozüri yani idrarda ÅŸeker bulunması
- Ä°shal
- Karın ağrısı
- Kaşıntı
- Kilo alımı
- Kol ve bacaklarda ağrılar
- Kuru cilt
- Menopoz belirtileri
- Migren
- Psikomotor hiperaktivite, yani aktivite artışına bağlı huzursuzluk
- Ruh halinde deÄŸiÅŸimler
- Saldırganlık
- Sinirlilik
- UyuÅŸukluk durumu
- Anormal rüyalar
- Uykusuzluk
- Yorgunluk
Melatonin Nasıl Kullanılır?
Melatonin hormonunun kullanılması öncesi mutlaka bir saÄŸlık profesyoneli veya uzman doktor ile görüÅŸülmesi gerekmektedir. Melatonin, kafein gibi maddeler ve çeÅŸitli ilaçlarla etkileÅŸime girerek olumsuz yan etkilere yol açabilir veya vücutta gereken seviyenin üzerinde olduÄŸunda saÄŸlık sorunlarının ağırlaÅŸmasına neden olabilir. Bunun yanında depresyon semptomlarını ağırlaÅŸtırabilir ve diyabet hastalarında kan ÅŸekeri düzeylerini yükseltebilir. Bu nedenle melatonin kullanan diyabetik bireylerin kan ÅŸekerini dikkatlice izlemesi gerekmektedir. Ayrıca tansiyonu kontrol etmek için belirli ilaçları alan kiÅŸilerde, melatonin yüksek tansiyona sebep olabilir.
Hamilelikte Melatonin Kullanımı
Ağızdan alındığında ya da sıkça ve yüksek dozlarda enjeksiyonla verildiÄŸinde melatoninin doÄŸum kontrol haplarına benzer etkileri olabilir ve bu durum hamile kalma sürecini zorlaÅŸtırabilir. Bunun yanında hamile kalmaya çalışan kadınların düÅŸük dozda melatonin kullanmasının güvenli olup olmadığına dair yeterli ve güvenilir araÅŸtırma bulunmamaktadır. Melatonin kullanımının hamilelik sırasında ne kadar güvenli olduÄŸu konusunda da yeterli bilgi yoktur. Bu nedenle, daha net araÅŸtırmalar yapılıncaya kadar, hamilelik veya hamile kalmaya çalışma sürecinde melatonin kullanılmaması önerilir. Aynı durum emzirme dönemi için de geçerlidir; melatonin kullanımının bu dönemdeki güvenliÄŸi hakkında yeterli bilgi bulunmamaktadır, dolayısıyla kullanmaktan kaçınmak en iyisidir.
Çocuklarda Melatonin Kullanımı
Melatoninin ergenlik dönemindeki geliÅŸime müdahale edebileceÄŸine dair belirsiz endiÅŸeler mevcuttur. Bu endiÅŸeler henüz kesin olarak doÄŸrulanmamış olsa da melatonin ancak tıbbi gereklilik durumunda çocuklar tarafından kullanılmalıdır. Çocukların oral yolla melatonin almasının güvenli olup olmadığına dair henüz yeterince kanıt bulunmamaktadır.
Melatonin Nasıl Arttırılır?
Melatonin vücut tarafından doÄŸal olarak üretilen ve uyku düzeninde kritik bir rol oynayan bir hormondur. Melatonin takviyeleri ile beraber aÅŸağıdaki yöntemlerin de melatoninin üretimini artırmada etkili olduÄŸu bilinir:
- Uyumadan önce güçlü ışıklardan kaçınmanız ve uyumanız gereken alanı karanlık tutmanız tavsiye edilir.
- Her gün aynı saatte yatmak ve uyanmak melatonin seviyelerini dengelemeye yardımcı olacaktır.
- Bilgisayar, telefon ve televizyon gibi mavi ışık yayan cihazları en az 1 saat önce kapatarak melatoninin üretimine katkı saÄŸlayabilirsiniz.
- Kiraz, badem, muz gibi melatonin açısından zengin yiyecekler tüketmek melatonin seviyelerini yükseltmekte faydalı olabilir.
- Yalnızca doktorunuzun belirttiÄŸi dozlarda melatonin takviyeleri kullanmayı düÅŸünebilirsiniz.
Melatonin Hangi Besinlerde Bulunur?
Melatonin ilaç olarak tüketilmeden önce mutlaka besinlerle vücuda alınmalıdır. En çok melatonin içeren besin ise viÅŸnedir. ViÅŸne içeriÄŸinde bolca melatonin bulunan bir meyvedir bu nedenle uyku sorunu yaÅŸayan kiÅŸilere sıklıkla tavsiye edilir. Barbunya, kuru fasulye gibi baklagiller ve rezene, çemen otu, hardal, sarı kantaron gibi bitkiler de melatonin içerir. Kirazdaki melatonin, uykusuzluÄŸa karşı oldukça faydalıdır. Ayrıca uyku hormonu triptofan içeren fındık ve ceviz de doÄŸal bir melatonin kaynağı olarak bilinir ve uyku sorunu olan kiÅŸilere yardımcı olabilir.
Kaliteli uyku hakkında detaylı bilgi almak için "Günde Kaç Saat Uyumalı?" baÅŸlıklı yazımıza göz atabilirsiniz.
KAYNAK: https://www.nccih.nih.gov/health/melatonin-what-you-need-to-know
SIK SORULAN SORULAR
Melatonin gece-gündüz döngülerini düzenleyerek uyku düzenini saÄŸlar. Uyuma saatinizde odanızı karanlık tutmak, vücudunuzun melatonin üretmeye baÅŸlamasını teÅŸvik eder ve böylece uykuya geçiÅŸ sürecini kolaylaÅŸtırır. Ancak aydınlık bir oda, vücudunuza uyanma sinyali verir ve bu da melatonin üretiminin azalmasına sebep olur.
Melatonin takviyesi kullanmadan önce kesinlikle bir uzmana danışılmalıdır. Melatoninin bazı ilaçlarla etkileÅŸime girebileceÄŸi için doÄŸru dozun alınması önemlidir. Aşırı kullanım saÄŸlık problemlerine yol açabilir. Melatonin takviyesi tablet, pastil, jel ve sakız formunda tüketilebilir.
Melatonin kullanımında belirli bir dozaj kılavuzu yoktur. Uzman hekimin belirleme yaptığı miktarlarda, 1 mg'dan 10 mg'a kadar deÄŸiÅŸen dozlarda melatonin takviyesi alabilirsiniz. Melatonin takviyesini uyku kalitesini iyileÅŸtirmek amacıyla kullanırken düÅŸük dozda baÅŸlamak genellikle tavsiye edilir. Yatmadan önceki yarım saatte alınan melatonin, daha çabuk uykuya geçiÅŸ yapmanızı saÄŸlar. Ancak melatonin kullanımında doktorunuza danışmak ve doÄŸru miktarda tüketmek, muhtemel yan etkiler açısından kritiktir.
Düzgün ve yeterli bir uyku programının oluÅŸturulması, aynı saatlerde yatıp uyanma eÄŸiliminde olan kiÅŸinin melatonin hormonundan daha fazla fayda saÄŸlamasını mümkün kılar.
Depresyon durumlarıyla melatonin seviyeleri arasında bir baÄŸlantı bulunmaktadır. Depresyon hastalarında genellikle melatonin seviyeleri düÅŸükken, kortizol seviyeleri ise yüksektir. Melatonin seviyelerinin artması ve tedaviye olumlu yanıt verme durumu arasında bir baÄŸlantı bulunabilir. Depresyon tedavisinde kullanılan çoÄŸu ilaç, etkilediÄŸi beyin kimyasalları yoluyla melatonin salınımını artırır.
Uyku sorunları için kullanılan melatonin, yatacağınızdan 2 saat önce alınabilir.
Melatonin takviyeleri, jet lag yaÅŸayanlar, uyku problemleri olanlar, çocuklarda uyku bozuklukları ve ameliyat öncesi kaygısını hafifletmek isteyen kiÅŸiler tarafından kullanılabilir.
YaÅŸlandıkça vücudunuzda melatonin salınımı azalır. Azalan melatonin hormonu, demans, duygusal durum bozuklukları, tip 2 diyabet ve kanser gibi hastalıklara sebep olabilir.
Melatonin hormonunu artırmanın yolları arasında ekran süresini kısıtlamak, kafein alımını azaltmak ve beslenme alışkanlıklarına dikkat etmek yer alır. Ayrıca geceleyin ışığı düÅŸürmenin de büyük önemi vardır. GüneÅŸlenmek ve stresten kaçınmak da melatonin hormonunu artırmada yardımcı olabilir.
Melatonin genellikle kısa süreli kullanımlarda herhangi bir problem oluÅŸturmayan bir maddedir. Melatoninin, diÄŸer uyku ilaçları gibi bağımlılık yapıcı özellikleri ya da sürekli kullanım sonrasında vücudun bu maddeye karşı direnç geliÅŸtirmesi durumu söz konusu deÄŸildir. Ancak, baÅŸ aÄŸrısı gibi yan etkilere neden olabilir.
Melatonin takviyeleri tablet, kapsül veya sıvı formunda alınabilir. Melatonin hapları, gecikmiÅŸ uyku-uyanıklık faz bozuklukları ve 24 saatlik uyku-uyanıklık döngüsünün düzensizliklerinde faydalı olabilir. UykusuzluÄŸun giderilmesi ve uyku döngüsünün iyileÅŸtirilmesi için melatonin hapları kullanılabilir; ancak diÄŸer bazı ilaçlarla etkileÅŸime geçebilirler. Bu yüzden mevcut herhangi bir hastalığınız varsa veya belirli ilaçlar kullanıyorsanız, doktorunuza bilgi vermelisiniz.
Hipermelatoninemi olarak adlandırılan melatonin hormonu fazlalığı genellikle melatonine baÄŸlı uyku ilaçları kullanımında görülür. DoÄŸal olarak oluÅŸan melatonin aşırılığı oldukça nadirdir. Ancak, anoreksiya nervoza, polikistik over sendromu ve üreme hormonlarının azalması gibi durumlarda ortaya çıkabilir. Melatonin hormonu fazlalığının belirtileri arasında baÅŸ aÄŸrısı ve baÅŸ dönmesi, vücut ısısında düÅŸme, gün içinde sürekli uykululuk hissi ve hipotoni (kas tonusunun azalması) bulunabilir.
Yorum Ekle
