Histrionik kiÅŸilik bozukluÄŸu aşırı duygusallık ve dikkat çekme arzusu ile karakterize edilen bir psikiyatrik rahatsızlıktır ve genellikle dramatik bir kiÅŸilik bozukluÄŸu olarak tanınır. Bu bozukluk B grubu kiÅŸilik bozuklukları içinde yer alır ki bu grup genelde heyecan verici, düzensiz veya uçarı kiÅŸilik özelliklerini barındırır. Histrionik kiÅŸilik bozukluÄŸuna sahip bireyler genelde baÅŸtan çıkarıcı, cazibeli, manipülatif, dürtüsel ve enerjik olarak betimlenir. Bu tür kiÅŸilik bozukluÄŸuna sahip olanlar baÅŸkalarının ilgisini kazanmak için çoÄŸunlukla fiziksel görünümlerini kullanarak provokatif ya da uygunsuz davranışlar sergiler. Kontrol yeteneklerinden yoksun olmaları nedeniyle kolayca yönlendirilebilir ve çoÄŸu zaman baÅŸkalarının dikkatini çekebilmek adına boyun eÄŸerler. “Histerik ne demek?” sorusunun tüm yanıtlarını sizler için derledik.
“Histerik kiÅŸilik bozukluÄŸu nedir?” diye merak ediyorsanız histerik kiÅŸilik bozukluÄŸunun en belirgin özelliÄŸinin sürekli dikkat çekme ihtiyacı olduÄŸunu bilmelisiniz. Bu kiÅŸiler durumları abartılı bir ÅŸekilde dramatize eder ve ilgi çekebilmek amacıyla yalana baÅŸvurabilir. Aşırı sevinç veya hüzün duyar. Yüz ifadeleri ve beden dili genellikle aşırıdır. Toplumun %1 - 2'sinde görülür. Histrionik kiÅŸilik bozukluÄŸuna sahip olanlar çevrelerindeki insanlardan kolaylıkla etkilenebilir. Fiziki görünümleri konusunda oldukça titizdir ve sürekli olarak çekici görünmeye çalışırlar. Kendilerini evrenin merkezi olarak algılarlar. Bulundukları ortamlarda tüm dikkatin kendilerine yönelmesini arzu ederler. Bu durumu saÄŸlayamadıkları zaman provokatif, tahrik edici ya da ÅŸaşırtıcı davranışlarda bulunabilir, incitici söylemlerde bulunabilirler. Sevgi ve ÅŸefkate ihtiyaçları olduÄŸunu düÅŸündürürler ancak iliÅŸkilerden genellikle hızla kaçarlar. Kararlı ve saÄŸlam temellere dayanan iliÅŸkiler kurmakta zorlanırlar. Dışarıdan bakıldığında doÄŸru partneri bulamamış gibi görünen bir izlenim bırakabilirler. Ancak genellikle yüzeysel ve kısa süreli iliÅŸkiler yaÅŸarlar. TeÅŸhirci tutumları nedeniyle aktif bir cinsel yaÅŸantısı olduÄŸu düÅŸünülse de çoÄŸunlukla durum tam tersidir.
Theodore Millon, histrionik kiÅŸilik bozukluÄŸunu 6 farklı tipte tanımlamıştır. Histrionik kiÅŸilik bozukluÄŸunun alt türleri aÅŸağıdaki gibidir:
Histrionik kiÅŸilik bozuklukları belirgin özellikleri sayesinde diÄŸer kiÅŸilik bozukluklarından ayırt edilebilir. Histrionik kiÅŸilik bozukluÄŸu için ayırıcı tanı detayları aÅŸağıdaki gibidir:
Histrionik KiÅŸilik BozukluÄŸunun ayırıcı tanısında ayrıca somatik semptom bozukluÄŸu ve hastalık anksiyetesi bozukluÄŸu da gözetilir. DSM-IV TR’de histrionik kiÅŸilik bozukluÄŸuna iliÅŸkin bazı tanı ölçütleri belirlenmiÅŸtir. Bu ölçütlerin beÅŸi veya daha fazlasının varlığı, bir bireyin histrionik kiÅŸilik bozukluÄŸuna sahip olduÄŸunu iÅŸaret eder. Histrionik kiÅŸilik bozukluÄŸunun tanı ölçütleri ÅŸöyledir:
Histerik kiÅŸilik bozukluÄŸu yaÅŸayan kiÅŸiler merkezde olmayı önemserler. Bu tür bir kiÅŸilik bozukluÄŸuna sahip olan bireyler genellikle dikkat çekme ihtiyacı içindedir. Bu kiÅŸilik örüntüsünün sürekli hali hazırda olduÄŸu varsayılır. Bu özellik genç yetiÅŸkinlik döneminde baÅŸlar ve farklı durumlarda belirginleÅŸir. Histrionik kiÅŸilik bozukluÄŸuna sahip olanların temel hedefleri karşılarındaki insanları etkilemek ve dikkat çekmektir. Merkezde olmak onlar için oldukça önemlidir ve bu noktada olamadıklarında rahatsızlık hissederler. Kendi mutluluklarını alınan ilgiye baÄŸlarlar ve kendilerine gösterilen ilginin sevildiklerinin bir göstergesi olduÄŸuna inanırlar.
Histrionik kiÅŸilik bozukluÄŸu olan bireyler sürekli olarak dikkat çekmek ve ilgi odağı olmak istedikleri için çekici görünmek çok önemlidir. Fazlasıyla şık, çekici ve dikkat çekici olmayı hedefler, renkli ve göz alıcı görünmeyi arzular; ilgi çekmek amacıyla baÅŸtan çıkarıcı ve cinsel içerikli davranışlarda bulunabilirler. Bu tür davranışlar genellikle toplum tarafından kabul edilemez olarak görülür. İnsanların dikkatini çekmek ana hedefleri olduÄŸu için konuÅŸma tarzları da genellikle karşıdaki kiÅŸiyi etkileme yönlü olur.
Histrionik kiÅŸilik bozukluÄŸuna sahip olan bireylerin konuÅŸmaları genellikle bir oyun performansını andırır ve taklit gibi gelebilir. Bu durumun küçük yaÅŸlardaki kiÅŸilerarası zorlukların role girerek çözülmeye çalışılmasının bir sonucu olduÄŸu düÅŸünülür. Genellikle abartılı ve yapay davranışları vardır, yeni tanıştıkları insanlara bile samimi bir ÅŸekilde yaklaÅŸabilirler. Bireyler dikkat çekmek ve onay almak adına konuÅŸmalarında çarpıcı hikayeler kullanabilir, bazen anlamsız görüÅŸler belirtebilir veya kolaylıkla yalan söyleyebilirler. Ancak ifade ettikleri duygular genellikle derinlikten yoksundur. Bu kiÅŸilerin duygusal yaÅŸamları ve iliÅŸkilerinde ciddi bir derinlik eksikliÄŸi bulunur.
Histrionik kiÅŸilik bozukluÄŸu olan bireyler duygularını aşırı biçimde gösterebilir, hislerinde dalgalanmalar olabilir ve ani duygusal patlamalar yaÅŸayabilirler. Bu kiÅŸilerin duygusal derinlikleri yoktur ve iliÅŸkilerinde sığ bir sevgi sergileyebilirler. Onlar gerçekten sevmekte zorlandıklarından iliÅŸkilerinde süreklilik ve derinlik nadiren görülür. Bireyler genellikle kendi gerçek hislerini keÅŸfetmekten kaçınırken olumsuz yanlarını ve hislerini kabul etme eÄŸiliminde deÄŸillerdir. Kendi üzerlerinde bıraktıkları izlenimin önemine dayanarak, kendilerini bu izlenimlere göre tanımlarlar. Genellikle kendilerini baÅŸkasının perspektifinden tanımladıkları için gerçekte kim oldukları ile dış dünyaya sundukları imaj arasındaki farkı kavrayabilirler.
Bu kiÅŸilerin baÅŸkalarının görüÅŸlerine göre hareket etme eÄŸilimleri bulunur. Histrionik kiÅŸilik bozukluÄŸu olan bireyler diÄŸer insanların düÅŸüncelerinden kolayca etkilenebilir ve aynı zamanda onları dikkat çekmek için manipüle etmeye çalışabilirler. Bu kiÅŸiler, kendilerini deÄŸerli hissetmek için baÅŸkalarının ilgisini gerektirir ve baÅŸkalarını nasıl etkileyeceklerini planlarlar. Histrionik kiÅŸilik bozukluÄŸuna sahip kiÅŸiler genellikle övgüye ihtiyaç duyar ve baÅŸkalarından onay ve kabul ararlar. İhtiyaçlarını karşılayabilecek insanların yanında olmasını isterler, çünkü genellikle kendi baÅŸlarına ayakta kalma yeteneklerine güvenmezler.
Histerik kiÅŸilik bozukluÄŸu kesin sebepleri tamamen bilinmiyor olsa da birkaç faktörün birleÅŸimi sonucunda meydana geldiÄŸi düÅŸünülür. Bu faktörler aÅŸağıdaki gibidir:
Histrionik kişilik bozukluğu belirtileri genellikle bireyin duygusal ifadesi, ilişkileri ve davranışlarıyla bağlantılıdır. Bu belirtiler aşağıdaki gibidir:
Histrionik kiÅŸilik bozukluÄŸunu tanılayacak herhangi bir yöntem bulunmaz. Ancak DSM-5 ve ICD-10 gibi hastalıkların ve saÄŸlık sorunlarının sınıflama sistemlerine göre tanılama yapılabilecek belirtiler ÅŸöyledir:
Histrionik kiÅŸilik bozukluÄŸu olan birçok kiÅŸi aynı zamanda baÅŸka ruhsal hastalıklara da sahiptir. Bu eÅŸlik eden durumlar arasında anti-sosyal kiÅŸilik bozukluÄŸu, bağımlılıkla ilgili kiÅŸilik bozukluÄŸu, sınırda kiÅŸilik bozukluÄŸu, narsist kiÅŸilik bozukluÄŸu, depresyon, anksiyete hastalıkları, panik atak, somatoform bozukluklar, anoreksiya nervosa, madde kullanım bozuklukları, duygusal baÄŸlanma ile ilgili sorunlar (reaktif baÄŸlanma bozukluÄŸu dahil) bulunur.
Histrionik kiÅŸilik bozukluÄŸunun tedavisi genellikle psikoterapi (terapi) üzerine yoÄŸunlaşır.
Histrionik kiÅŸilik bozukluÄŸu tedavi edilmediÄŸi takdirde bireyin sosyal, iÅŸ ve özel hayatında karşılaÅŸabileceÄŸi çeÅŸitli sorunlar artabilir. Histrionik kiÅŸilik bozukluÄŸuna sahip kiÅŸilerin sürekli olarak dikkat ve onay araması nedeniyle iliÅŸkilerinde zorluklar yaÅŸayabilirler. Hızlı sıkılırlar ve yüzeysel iliÅŸkiler kurma eÄŸilimindedir bu da saÄŸlıklı ve derin iliÅŸkiler oluÅŸturmayı engelleyebilir. İş hayatında histrionik kiÅŸilik bozukluÄŸuna sahip kiÅŸiler, dikkati üzerine çekme ve ilgi görme ihtiyaçları nedeniyle profesyonel iliÅŸkilerde sorunlar yaÅŸayabilirler. Aşırı dramatik ve duygusal tepkiler iÅŸ iliÅŸkilerini zedeleyebilir. Gerçekçi olmayan hayaller kuran, sürekli övgüye muhtaç olan ve çevresinden aşırı beklentisi bulunan histrionik kiÅŸilik bozukluÄŸuna sahip bireylerin kiÅŸisel geliÅŸimleri olumsuz etkilenebilir.
Sürekli olarak baÅŸkalarının ilgisini çekmeye çalışmak, karşılaşılabilecek olumsuz tepkilerden korkmak ve sürekli onay aramak, histrionik kiÅŸilik bozukluÄŸuna sahip bireylerde stres ve anksiyete seviyesini yükseltebilir. Histrionik kiÅŸilik bozukluÄŸu, depresif durumlar, anksiyete sorunları ya da diÄŸer kiÅŸilik problemlerinin ortaya çıkışına tetikleyici olabilir. Bu tür zorlukların uzman yardımı ile halledilebileceÄŸini unutmamak önemlidir. Histrionik kiÅŸilik bozukluÄŸuna sahip olan kiÅŸiler, psikoterapi ve diÄŸer uygun tedavi yöntemleriyle semptomları kontrol altına alma ve yaÅŸamlarını iyileÅŸtirme konusunda yardım alabilirler.
Histeri ve histrionik ifadeleri kiÅŸilik bozukluklarına baÄŸlanan iki farklı terim olarak düÅŸünülür. Bu iki durum nevrotizm ve kiÅŸilik desenleri baÄŸlamında ayrı ÅŸekillerde deÄŸerlendirilmiÅŸtir. Ancak bazen terimlerin benzerliÄŸi veya geçmiÅŸte histeri kelimesinin histrionik yerine kullanılması nedeniyle karışıklıklar ortaya çıkabilir.
Histerik kiÅŸilik bozukluÄŸu belirtileri bireyin kimlik bütünlüÄŸüne ulaşıp kendisi ve baÅŸkalarının ayrımını bilinçli bir biçimde yapabilmesi olarak tanımlanabilir. Bu bozuklukta bastırma savunma mekanizması öne çıkar. Histerik bireyler genellikle aynı cinsiyetli kiÅŸilere karşı belirgin bir kıskançlık ve rekabet hissi yaÅŸar. Buna karşın histrionik kiÅŸilik bozukluÄŸu kimlik bütünlüÄŸünün tam olmadığı daha dağınık ve tutarsız bir karaktere sahip olduÄŸu bir durumdur. Savunma mekanizmaları genellikle "bölme" ÅŸeklinde görülür. Birey, ikili iliÅŸkilerinde kendisi ile karşıdaki kiÅŸi arasındaki farkı anlamakta zorlanabilir ve duygusal durumu cinsiyete bakmaksızın hızla deÄŸiÅŸebilir. Histrionik kiÅŸilik bozukluÄŸu, bireyin günlük hayatını ve sosyal iliÅŸkilerini olumsuz etkileyen semptomlarla tanımlanan bir ruh saÄŸlığı problemidir. Bu durumun tedavi edilmesi, toplumda bu konuda bilinç yaratılması ve eÄŸitimlerin düzenlenmesi önem arz etmektedir.
KAYNAKLAR
G. Nestadt, et al. (1990). An Epidemiological Study Of Histrionic Personality Disorder. Psychological Medicine, sf: 413-422. doi: 10.1017/s0033291700017724.
E. M. Cale, et al. (2002). Histrionic Personality Disorder And Antisocial Personality Disorder: Sex-Differentiated Manifestations Of Psychopathy?. Journal Of Personality Disorders, sf: 52-72. doi: 10.1521/pedi.16.1.52.22557.
B. M. Rienzi, et al. (1991). Gender Stereotypes For Paranoid, Antisocial, Compulsive, Dependent, And Histrionic Personality Disorders. Psychological Reports, sf: 976-978. doi: 10.2466/pr0.1991.69.3.976.
S. Kellett. (2007). A Time Series Evaluation Of The Treatment Of Histrionic Personality Disorder With Cognitive Analytic Therapy. Psychology And Psychotherapy, sf: 389-405. doi: 10.1348/147608306X161421.
F. Novais, et al. (2015). Historical Roots Of Histrionic Personality Disorder. Frontiers In Psychology, sf: 718-722. doi: 10.3389/fpsyg.2015.01463.