Güneş Çarpması Nedir? Belirtileri ve Tedavisi Nelerdir?

 

Güneş çarpması, sıcak çarpması olarak da bilinir ve yüksek ısıdaki ortamlara uzun süre maruz kalındığında ortaya çıkan ciddi bir durumdur. Vücut ısısının 40 derecenin üzerine çıkmasına ve terleme mekanizmasının bozulmasına neden olur. Güneş çarpması, özellikle yaz aylarında daha sık görülür ve her yaştan insanı etkileyebilir. Ancak çocuklar ve bebekler, yaşlılar, kronik hastalığı olanlar ve obez bireyler daha yüksek risk altındadır. Acil tıbbi müdahalenin gerekliği olduğu güneş çarpması hakkında merak edilenleri sizler için derledik.

Güneş Çarpması Nedir?

Güneş çarpması, yüksek sıcaklığa maruz kalma sonucunda vücutta aşırı ısınma halinin yaşanmasıdır. Aşırı sıcağa maruz kalma durumunda vücut sıcaklığı 40 derece ve üzerine çıkar. Güneş çarpması aşağıdaki nedenlerden kaynaklanır:

• Yüksek sıcaklıklara maruz kalma: Uzun süre güneş ışığı altında kalmak veya çok sıcak ortamlarda bulunmak.
• Yetersiz sıvı alımı: Susuz kalmak veya yeterince elektrolit içeren sıvı almamak.
• Yetersiz terleme: Ter bezlerinin yeterince çalışmaması veya terlemeyi engelleyen kıyafetler giymek.
• Bazı ilaçlar: Diüretikler, antikolinerjikler ve bazı antipsikotikler gibi bazı ilaçlar güneş çarpması riskini artırabilir.

Güneş Çarpması Çeşitleri Nelerdir?

Güneş çarpması, tıbbi acil müdahale gerektiren ciddi bir durumdur ve tek bir çeşidi vardır. Ancak, güneş çarpması semptomlarının şiddetine ve hastanın genel sağlık durumuna bağlı olarak iki farklı kategoriye ayrılabilir:

• En yaygın tiptir.
• Terleme mekanizması bozulur.
• Cilt kuru ve sıcak olabilir.
• Baş ağrısı, baş dönmesi, bulantı, kusma, kas krampları, halsizlik ve bilinç kaybı gibi semptomlar görülebilir.

 

• Egzersiz veya yoğun fiziksel aktivite sırasında aşırı ısınma sonucu oluşur.
• Terleme mekanizması normal şekilde çalışır.
• Cilt nemli ve serin olabilir.
• Kas krampları, halsizlik, baş ağrısı, baş dönmesi, bulantı ve kusma gibi semptomlar görülebilir.

 

Her iki güneş çarpması türü de acil tıbbi müdahale gerektirir. Güneş çarpması semptomları yaşıyorsanız veya birinin güneş çarpması geçirdiğini düşünüyorsanız derhal tıbbi yardım almanız önemlidir.

Güneş Çarpması Belirtileri Nelerdir?

Aşırı sıcağa maruziyet ve güneş çarpmasının ardından vücutta tuz ve su kaybı yaşanabilir. Bu durumun sonucunda da kas krampı, halsizlik, güçsüzlük kaynaklı bir bitkinlik yaşanabilir. Bu durumun ilerlemesi ve vücudun ısı dengesini koruma özelliğini kaybetmesi durumunda vücut sıcaklığı tehlikeli düzeyde yükselir ve güneş çarpması yaşanabilir. Rektal ölçüm sonuçlarının 40 derece ve üzeri çıkması güneş çarpmasının ana belirtilerindendir. Bir diğer belirti olan nörolojik belirtiler de huzursuzluk, konuşma bozukluğu, kafa karışıklığı şeklinde yaşanır. Güneş çarpması belirtileri aşağıdaki gibidir:

• Bulantı ve kusma
• Ciltte kırmızı renk değişikliği
• Çarpıntı
• Soluk alıp vermenin hızlanması
• Aşırı terleme
• Zonklayıcı baş ağrısı
• Baş dönmesi ve sersemlik
• Kas krampları
• Nefes darlığı
• Bilinç bulanıklığı
• Konuşma bozukluğu
• Halüsinasyonlar
• Nadir durumlarda nöbetler

Güneş Çarpması Tanısı Nasıl Konulur?

Güneş çarpması tanısında ilk olarak hastanın yaşamsal fonksiyonları takip edilir. Ardından kan gazı, tam kan sayımı, serum kreatin kinaz düzeyi, pıhtılaşma parametreleri ile idrarda myoglobin varlığının araştırılması yapılır. Güneş çarpması gelişen kişilerde genellikle kalp hızı yükselmiş ve soluk alıp verme hızlanmış olarak tespit edilir.

Güneş Çarpması Nasıl Geçer? Güneş Çarpması Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Tedavide hastanın vücut sıcaklığının düşürülmesi ile beyin ve diğer hayati organların hasarının önlenmesi hedeflenir. Vücut sıcaklığının ani düşürülmesinde soğuk duş alınması etkili olabilir. Soğuk su tedavisinin uygulanamadığı durumlarda evaporatör (buharlaştırıcı) soğutma tekniklerinin kullanılması da uygulanabilir. Uygulanan bir diğer yöntem de koltuk altı ve kasık bölgelerine buz torbası konulmasıdır. Tedavide ateş düşürücülerden uzak durulmalıdır. Güneş çarpması olan bireylerde ateş düşürücü kullanımı karaciğerde zehirleyici etki gösterebilir.

Güneş Çarpmasını Önlemek İçin Neler Yapılabilir?

Güneş çarpması yaşamı tehdit eden bir seyirde ilerleyebileceğinden bilinçli olunmalıdır. Özellikle aşırı sıcak havalarda serin kalmaya ve sıvı tüketmeye özen gösterilmelidir. Kıyafetlerin de hafif ve rahat olanları tercih edilmelidir. Bunun yanında dışarıda geçirilecek zaman doğru ayarlanmalıdır. Güneşin zararlı etkilerinden korunmak için de yüksek koruyucu özellikte kremler ve güneş gözlüğü kullanılmalıdır.

• Bol bol sıvı için: Susuz kalmamak için gün boyunca bol su ve elektrolit içeren sıvılar için.
• Güneşten korun: Güneş ışınlarının en yoğun olduğu saatlerde (10.00 – 16.00 arası) güneşten uzak durmaya çalışın. Güneş kremi kullanın ve şapka ve güneş gözlüğü takın.
• Hafif giysiler giyin: Terlemeyi kolaylaştıracak hafif ve bol giysiler giyin.
• Serin ortamlarda bulun: Mümkün olduğunca serin ve klimalı ortamlarda bulunmaya çalışın.
• Düzenli egzersiz yapın: Sıcak havalarda egzersiz yaparken dikkatli olun ve bol sıvı tüketin.
• Bazı ilaçlara dikkat edin: Diüretikler, antikolinerjikler ve bazı antipsikotikler gibi bazı ilaçlar güneş çarpması riskini artırabilir. Bu ilaçları kullanıyorsanız doktorunuza danışın.

Çocuklarda & Bebeklerde Güneş Çarpması

4-5 yaşından küçük çocuk ve bebeklerin cildi güneşin zararlı ultraviyole ışınlarına karşı hassastır. Bu nedenle bebek ve çocuklarda sıcak yaz aylarında çocuklarda güneş çarpması belirtileri daha fazla görülür. Bununla birlikte bazı önlemler alınarak çocuklar güneş çarpmasından korunabilir. Bu önlemlerden en önemlisi güneş kremi kullanmaktır. Çocuklar dışarı çıkmadan 15-30 dakika önce yüksek faktörlü krem ile korunmaya alınmalıdır. Ancak çoğu kremin koruyuculuk süresi birkaç saat olduğundan dışarıda daha fazla zaman geçirilmesi durumunda krem uygulanması belirli aralıklarla tekrarlanmalıdır. Dikkat edilmesi gereken bir diğer nokta da kıyafet seçimidir. Sıcak havalarda açık renk ve pamuklu kıyafetlerin tercih edilmesi önemlidir.

Güneş Çarpmasında İlk Yardım

Güneş çarpmasına maruz kalan kişi serin bir ortama alınmalı ve üzerindeki sıkı giysiler gevşetilerek kusma riskine karşı kişi yan pozisyonda yatırılmalıdır. Vücut ısısını düşürmek için de baş, göğüs ve kol altlarına soğuk suyla ıslatılmış bez konulmalıdır. Bu müdahalede kan dolaşımını başa doğru yönlendirmek de önemlidir. Bu nedenle kişinin ayakları yükseltilmeli, bacak ve kollara masaj uygulanmalıdır. Kişinin bilinci açıksa sıvı alımı sağlanmalıdır. Ancak kişinin bilinci kapalıysa mutlaka acil yardım alınmalıdır.

KAYNAK: https://newsnetwork.mayoclinic.org/discussion/mayo-clinic-minute-heat-exhaustion-and-heatstroke/

SIK SORULAN SORULAR