444 3 703

Felçte İlk 3 Saat Neden Hayati Önem Taşır? Zamanla Yarışan Beyin

Bilgi Talep Formu

Bir yangın hayal edin. Alevler küçük bir kıvılcımla başlar. Eğer anında müdahale ederseniz, onu kolayca söndürebilir ve hasarı minimumda tutabilirsiniz. Ancak beklediğiniz her dakika, alevlerin büyümesine, yayılmasına ve geri döndürülemez bir yıkıma yol açmasına izin verirsiniz. İşte felç (inme), beyninizde başlayan bir yangın gibidir ve o ilk anlar, hasarı durdurmak için tek şansınızdır.

Tıp dünyasında "Zaman Beyindir" (Time is Brain) olarak bilinen altın kural, felç durumunda her saniyenin ne kadar kritik olduğunu vurgular. Özellikle de ilk 3 saat, bir hastanın hayatına normal bir şekilde devam etmesiyle kalıcı engellilik arasında ince bir çizgi çizen, "altın saatler" olarak kabul edilir. Peki, bu zaman dilimini bu kadar mucizevi kılan nedir? Neden 3 saat sonra şansımız azalır? 

 

 

 

Felç (İnme) Anında Beyinde Neler Olur?

 

Bu soruyu cevaplamak için önce felcin ne olduğunu anlamalıyız. Beynimiz, fonksiyonlarını yerine getirebilmek için kan damarları yoluyla sürekli olarak oksijen ve besin takviyesine ihtiyaç duyar. Felç, bu kan akışının aniden kesintiye uğramasıyla meydana gelir. Bu kesintinin iki ana nedeni vardır:

  • İskemik Felç (Tıkayıcı): Vakaların yaklaşık %85'ini oluşturan bu türde, beyne giden bir damar kan pıhtısı nedeniyle tıkanır.
  • Hemorajik Felç (Kanayıcı): Beyindeki bir kan damarının yırtılması veya sızdırması sonucu beyin dokusu içine kanama olmasıdır.

Kan akışı durduğu anda, o bölgedeki beyin hücreleri oksijensiz kalmaya başlar ve dakikalar içinde ölmeye başlarlar. Her geçen dakika, yaklaşık 1.9 milyon beyin hücresi kalıcı olarak yok olur. Bu, beynin konuşma, hareket, hafıza gibi fonksiyonları kontrol eden bölgelerinde geri döndürülemez bir hasar demektir. 

 

Altın Saatler: İlk 3 Saatteki Mucizevi Tedavi Fırsatı

 

İşte "ilk 3 saat" kavramı, özellikle en sık görülen tıkayıcı felç türü için devreye girer. Bu zaman dilimi içinde hastaneye ulaşan uygun hastalara, Trombolitik Tedavi adı verilen hayat kurtarıcı bir müdahale yapılabilir.

  • Trombolitik Tedavi (Pıhtı Eritici Tedavi) Nedir?
    Bu tedavi, damar yoluyla hastaya "tPA" (doku plazminojen aktivatörü) adı verilen çok güçlü bir ilacın verilmesidir. Bu ilaç, beynin damarını tıkayan kan pıhtısını eritmek ve kan akışını yeniden sağlamak için tasarlanmıştır. Kan akışı yeniden sağlandığında, ölmek üzere olan ancak henüz tam olarak ölmemiş olan beyin hücreleri kurtarılabilir.
  • Neden Sadece İlk 3 Saat (veya Bazen 4.5 Saat)?
    Pıhtı eritici ilaç ne kadar mucizevi ise bir o kadar da risklidir. Zaman geçtikçe, pıhtının arkasında oksijensiz kalan damar duvarı ve beyin dokusu zayıflar ve hassaslaşır. Eğer bu tedavi, felcin başlangıcından 3-4.5 saatten daha uzun bir süre sonra uygulanırsa, pıhtı eritilirken zayıflamış olan damar duvarının yırtılma ve ölümcül bir beyin kanamasına yol açma riski, tedavinin sağlayacağı faydadan çok daha yüksek hale gelir. Bu nedenle doktorlar, bu "altın pencereyi" kaçırmamak için zamanla yarışır. 

 

Felç Belirtilerini Tanımanın En Kolay Yolu: F.A.S.T. Testi

 

Bu hayat kurtaran tedaviye ulaşabilmenin ilk adımı, felç belirtilerini anında tanımaktır. Bunun için dünya çapında kullanılan ve hatırlaması çok kolay olan F.A.S.T. (İngilizce'de Face, Arms, Speech, Time kelimelerinin baş harfleri) kısaltmasını öğrenmek hayati önem taşır:

  • F – FACE (YÜZ): Kişiden gülümsemesini isteyin. Yüzünün bir tarafında kayma veya sarkma var mı?
  • A – ARMS (KOLLAR): Kişiden iki kolunu birden öne doğru kaldırmasını isteyin. Bir kolu aşağı doğru düşüyor mu veya hiç kaldıramıyor mu?
  • S – SPEECH (KONUŞMA): Kişiden basit bir cümleyi tekrar etmesini isteyin. Konuşması bozulmuş mu, kelimeleri geveliyor mu veya anlamsız kelimeler mi söylüyor?
  • T – TIME (ZAMAN): Bu belirtilerden herhangi birini fark ederseniz, ZAMAN KAYBETMEDEN 112'Yİ ARAYIN. 

 

  Asla Yapılmaması Gereken Ölümcül Hatalar

 

  • "Biraz dinlensin, belki geçer" diye beklemek: Bu, en büyük hatadır. Geçen her dakika, milyonlarca beyin hücresinin kaybı demektir.
  • Hastayı kendi aracınızla hastaneye götürmeye çalışmak: 112 ambulansı yolda ilk müdahaleye başlayabilir ve hastayı doğrudan felç merkezi olan en uygun hastaneye yönlendirebilir. Bu, zaman kazandırır.
  • Hastaya aspirin, su veya herhangi bir ilaç vermek: Yutma güçlüğü olabilir ve nefes borusuna kaçabilir. Ayrıca felç kanayıcı türde ise aspirin kanamayı artırarak durumu felakete sürükleyebilir.

     

Web ve Tıbbi Yayın KuruluGüncellenme Tarihi: 22.09.2025 15:02Yayınlanma Tarihi: 22.09.2025 15:02
Yorum Ekle


Bilgi Talep Formu

Bilgi almak için lütfen formu doldurun!